Ίνιγο Αρίστα της Παμπλόνα
Ο Ίνιγο Αρίστα της Παμπλόνα (βασκικά: Eneko, ισπανικά: Íñigo Arista de Pamplona, 790 - 851) ήταν Βάσκος ηγέτης και ο πρώτος βασιλιάς της Παμπλόνα.[1][2] Ανέβηκε στην εξουσία ύστερα από την πτώση των τοπικών Φράγκων φεουδαρχών (816), η βασιλεία του τοποθετείται μετά από την ήττα του στρατού των Καρολιδών (824). Καταγράφεται από τους ιστορικούς σαν επαναστάτης απέναντι στο Χαλιφάτο της Κόρδοβας από το 840 μέχρι τον θάνατο του, θεωρείται ο ιδρυτής του έθνους και αναφέρεται από τον 10ο αιώνα με το ψευδώνυμο Αρίστα.[3] Η προέλευση του ονόματος πιθανότατα να είναι η βασκική λέξη Αρίτζα (Aritza) ή την λατινική Αρέστα (Aresta).[4] Άραβες χρονικογράφοι του 11ου αιώνα αναφέρουν τον ίδιο και τον αδελφό του ως ιμπν-Βανάκο (αραβικά: بن ونّقه) που μεταφράζεται στα ισπανικά ως Ίνιγεθ, πράγμα που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο πατέρας τους λεγόταν Ίνιγο.[5] Αναφέρεται από τον Χιμένεθ ντε Ράδα (1170 - 1247) σαν κόμης του Μπιγκόρ αλλά δεν υπάρχουν αποδείξεις γι'αυτό.[6] Αναφέρεται σαν ευγενής του Γκαρσία Χιμένεθ ο οποίος τον 8ο αιώνα διαδέχθηκε τον πατέρα του Χιμένο τον ισχυρό στο Δουκάτο της Γασκώνης η οποία βρισκόταν υπό την κυριαρχία των Καρολιδών.[7]
| Ίνιγο Αρίστα | |
|---|---|
 | |
| Περίοδος | 810/820 - 851 |
| Διάδοχος | Γκαρθία Ίνιγεθ της Παμπλόνα |
| Αντιβασιλέας | Γκαρθία Ίνιγεθ της Παμπλόνα (από το 841) |
| Γέννηση | 790 |
| Θάνατος | 851 (61 ετών) |
| Επίγονοι | Ασσόνα Ίνιγεθ Γκαρθία Ίνιγεθ της Παμπλόνα Γκαλίντο Ίνιγεθ κόρη αγνώστου ονόματος |
| Πατέρας | Ίνιγο Χιμένεθ |
| Μητέρα | Ονέκα |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Πτώση των Φράγκων στην περιοχή της Ναβάρρας Επεξεργασία
Το όνομα της μητέρας του Ίνιγο είναι άγνωστο μερικές φορές αναγράφεται ως Οννέκα, είναι γνωστό ότι παντρεύτηκε επίσης τον λόρδο Μουσά-ιμπν-Φορτούν-ιμπν-Κασί με τον οποίο απέκτησε γιο τον Μουσά-ιμπν-Μουσά-ιμπν-Κασί. Ο νεώτερος Μουσά έγινε αρχηγός των Μπανού Κασί που κυβερνούσε την Τουδέλα και ένας από τους σημαντικότερους άρχοντες στην κοιλάδα του Έβρου. Λόγω της συγγένειας που είχαν ο Ίνιγο Αρίστα συμμάχησε με τον Μουσά-ιμπν-Μουσά, συμμαχία που επέτρεψε να επεκτείνει την εξουσία του Ίνιγο στην κοιλάδα των Πυρηναίων, αυτό οδήγησε σε εξεγέρσεις με τελικό αποτέλεσμα η Παμπλόνα να διακόψει τους δεσμούς της με τα Εμιράτα. Η οικογένεια αναδείχτηκε από τις διαμάχες μεταξύ των Φράγκων και της επιρροής της Κόρδοβας στην βόρεια Ιβηρία. Οι Φράγκοι δολοφόνησαν (799) τον Μουταρρίφ-ιμπν-Μούσα κυβερνήτη της Παμπλόνα πιθανότατα αδελφό του Μουσά-ιμπν-Μουσά-ιμπν-Κασί άρα και του Ίνιγο Αρίστα. Οι αναφορές του Ίμπν Χαγιάν λένε ότι το 816 ο Άμπντ-αλ-Βαχίντ-ιμπν-Βαχιντ-ιμπν-Μουζίτ έκανε στρατιωτική εκστρατεία εναντίον του Φράγκου Βελάσκο της Γασκώνης τον οποίο αναφέρει σαν «εχθρό του θεού» επειδή είχε ενώσει χριστιανικές και παγανιστικές παραδόσεις. Η μάχη κράτησε τρεις μέρες, η Κόρδοβα συνέτριψε τους αντιπάλους της σκοτώνοντας τον Βελάσκο και τον Γκαρσία Λόπεθ ευγενή του Αλφόνσου Β΄ των Αστουριών, αυτή η ήττα φαίνεται να βοήθησε τον Ίνιγο Αρίστα εχθρό τον Φράγκων να ανέλθει στην εξουσία.
Το 820 ο Ίνιγο λέγεται πως επενέβη στην κομητεία της Αραγωνίας, εκδιώχνοντας έναν Φράγκο υποτελή, τον κόμη Αθνάρ Α΄ Γκαλίντεθ, προκειμένου να προωθήσει τον Γκαρθία τον «Κακό» ο οποίος ήταν γαμπρός του Ίνιγο. Οι δυνάμεις των Καρολιδών με τους κόμητες Αέμπλους και Αθνάρ Σάντσεθ, επιτέθηκαν εναντίον της Παμπλόνα (824) και ηττήθηκαν στην δεύτερη μάχη του Ρονκεσβάλλ.[8] Η νίκη αυτή πιθανότατα ήταν αιτία να στεφθεί ο Ίνιγο Αρίστα βασιλιάς της Παμπλόνα αλλά η συμμετοχή του στην μάχη ήταν αβέβαιη, στις Αραβικές πηγές αναφέρεται με τον ίδιο τίτλο δηλαδή «Βαλάσκο, άρχοντας της Παμπλόνα».
Ήττα και υποταγή στην Κόρδοβα Επεξεργασία
Το 840 τα εδάφη του Ίνιγο δέχτηκαν επίθεση από τον Αμπντ-Αλλάχ-ιμπν-Κουλαίμπ κυβερνήτη της Σαραγόσας οδηγώντας τον ετεροθαλή αδελφό του Μουσά-ιμπν-Μουσά σε εξέγερση.[9] Ο γιος του Γκαρθία έγινε αντιβασιλιάς με την σύμφωνη γνώμη του πολεμοχαρούς αδελφού του Φορτούν Ίνιγεθ ο οποίος ήταν επίσης ετεροθαλής αδελφός του Μουσά-ιμπν-Μουσά και ενώθηκαν μαζί σε επανάσταση εναντίον του Εμιράτου της Κόρδοβας. Ο Άμπντ-αρ-Ραχμάν Β΄, εμίρης της Κόρδοβας ξεκίνησε τα επόμενα χρόνια εκστρατείες. Σε μάχη το 843 ο Φορτούν Ίνιγεθ σκοτώθηκε και ο Μουσά-ιμπν-Μουσά χωρίς το άλογο του κατάφερε να δραπετεύσει με τα πόδια, ο Ίνιγο Αρίστα μαζί με τον γιο του δραπέτευσαν με πολλά τραύματα ενώ πολλοί μεγάλοι ευγενείς έπεσαν στο πεδίο της μάχης. Την επόμενη χρονιά ο γιος του Ίνιγο, Γκαλίντο Ίνιγεθ και ο γιος του Μουσά-ιμπν-Μουσά, Λούμπ-ιμπν-Μουσά κατέφυγαν στην Κόρδοβα και ζήτησαν από τον Μουσά-ιμπν-Μουσά να υποταχθεί. Ακολούθησε ειρήνη (845) αλλά ο Μουσά εξεγέρθηκε ξανά (850) με την υποστήριξη της Παμπλόνα ενώ απεσταλμένοι του Ίνιγο έγιναν δεκτοί στην αυλή του βασιλιά των Φράγκων.[10]
Ο Ίνιγο Αρίστα πέθανε στα τέλη του 851, περίοδος που αντιστοιχεί στο μουσουλμανικό έτος 237, τον διαδέχτηκε ο γιος του Γκαρθία Ίνιγεθ ο οποίος ήταν κυβερνήτης του βασιλείου όλη την περίοδο που ήταν άρρωστος ο πατέρας του.[11] Στην διάρκεια της ζωής του Ίνιγο, επιβεβαιώνεται η ύπαρξη ενός πλήθους μοναστηριών κατά μήκος της Ναβάρρας, ιδιαίτερα όταν ο ιερέας Ευλόγιος της Κόρδοβας ήρθε στην περιοχή. Σε επιστολή του προς τον επίσκοπο της Παμπλόνα, ο Ευλόγιος τον αναφέρει ως κυβερνήτη της Παμπλόνα «εν Χριστώ βασιλιά», ενώ παράλληλα κατονομάζει τρία μοναστήρια: της Σιρέσα, το Σεν Θαχαρίας και το Λέιρε, τα οποία βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από την Παμπλόνα. Το φημισμένο μοναστήρι της Λείρ ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα[12], η ίδρυση του οποίου αποδόθηκε αργότερα στον βασιλιά της Παμπλόνα, που δώρισε σε αυτό πολλά κτήματα. Ένα έγγραφο του 842 αναφέρει ότι δώρισε στο μοναστήρι τις πόλεις Γιέσα και Λείρ αλλά η αυθεντικότητα του αμφισβητείται. Ο ίδιος ο Ίνιγο Αρίστα τάφηκε στο μοναστήρι της Λείρ μετά τον θάνατο του.
Οικογένεια Επεξεργασία
Το όνομα της συζύγου της Ίνιγο Αρίστα δεν αναφέρεται σε σύγχρονες με την εποχή του πηγές, αναφέρεται σε πηγές αργότερα ως Τόδα ή Οννέκα, πιθανότατα κόρη του Βελάσκο, άρχοντα της Παμπλόνα, μαζί της απέκτησε :[13]
- Ασσόνα Ίνιγεθ
- Γκαρθία Ίνιγεθ της Παμπλόνα
- Γκαλίντο Ίνιγεθ [14]
- Μία κόρη αγνώστου ονόματος που παντρεύτηκε με τον Γκαρθία τον "Κακό"
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Collins 1990, σελ. 41.
- ↑ Lévi-Provençal 1953, σελ. 11.
- ↑ Lacarra 1945, p. 204.
- ↑ Caro Baroja 1978, p. 48
- ↑ Martínez Díez 2007, p. 22.
- ↑ Barrau-Dihigo 1900.
- ↑ Lacarra 1945, p. 207
- ↑ Martínez Díez 2007, p. 23.
- ↑ Granja 1967, pp. 468–69.
- ↑ Granja 1967, pp. 468–69.
- ↑ Martínez Díez 2007, p. 23.
- ↑ Collins 1990, σελ. 146.
- ↑ Settipani 2004.
- ↑ Sánchez Albornoz 1959, p. 32.
Πηγές Επεξεργασία
- Barrau-Dihigo, Lucien (1900). "Les origines du royaume de Navarre d'apres une théorie récente". Revue Hispanique (in French). Vol 7 (21–22): 141–222.
- Caro Baroja, Julio (1978). Sondeos históricos (in Spanish). San Sebastián: Txertoa.
- Collins, Roger (1990). The Basques (2nd ed.). Oxford, UK: Basil Blackwell.
- García Gómez, Emilio; Lévi-Provençal, Évariste (1954). "Textos inéditos del Muqtabis de Ibn Hayyan sobre los orígines del Reino de Pamplona". Al-Andalus (in Spanish). Vol. 19 (2): 295–316. ISSN 0304-4335.
- Granja, Fernando de la (1967). "La Marca Superior en la obra de Al-'Udri" (PDF). Estudios de Edad Media de la Corona de Aragón. Vol. 8: 447–545.
- Lacarra de Miguel, José María (1945). "Textos navarros del Códice de Roda" (PDF). Estudios de Edad Media de la Corona de Aragón. Vol. 1: 193–284.
- Lévi-Provençal, Évariste (1953). "Du nouveau sur le royaume de Pampelune au IXe siècle". Bulletin Hispanique (in French). Université de Bordeaux. Vol. 55 (1): 5–22.
- Martínez Díez, Gonzalo (2007). Sancho III el Mayor Rey de Pamplona, Rex Ibericus (in Spanish). Madrid: Marcial Pons Historia.
- Pérez de Urbel, Justo (1954). "Lo viejo y lo nuevo sobre el origin del Reino de Pamplona". Al-Andalus (in Spanish). Vol. 19 (1): 1–42.
- Sánchez Albornoz, Claudio (1958). "La epístola de S. Eulogio y el Muqtabis de Ibn Hayan" (PDF). Príncipe de Viana (in Spanish). 19 (72–73): 265–266.
- Sánchez Albornoz, Claudio (1959). "Problemas de la historia Navarra del siglo IX" (PDF). Príncipe de Viana (in Spanish) (20): 5–62.
- Settipani, Christian (2004). La Noblesse du Midi Carolingien (in French). Oxford: Unit for Prosopographical Research.
- Stasser, Thierry (1999). "Consanguinity et Alliances Dynastiques en Espagne au Haut Moyen Age: La Politique Matrimoniale de la Reinne Tota de Navarre". Hidalguía: La revista de Genealogía, Nobleza y Armas (in French). Madrid: Instituto Salazar y Castro: 811–839.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Iñigo Arista στο Wikimedia Commons
| Προκάτοχος: Δημιουργία του βασιλείου |
Βασιλιάς της Παμπλόνα.svg) 824 – 851 |
Διάδοχος: Γκαρθία Ίνιγεθ |