Αββαείο των Χορταϊτών
Το Αββαείο των Χορταϊτών ήταν το πρώτο αββαείο των Κιστερκιανών που ιδρύθηκε στην Ελλάδα. Ιδρυθέν στις αρχές του 13ου αιώνα από μοναχούς προερχόμενους από το Αββαείο του Λουκέντιο, πλησίον της Θεσσαλονίκης, εγκαταλείφθηκε έπειτα από διάστημα περίπου είκοσι ετών, κυρίως λόγω της πολιτικής κατάστασης της εποχής εκείνης.
| Τοπική ονομασία | Χορταϊτού |
|---|---|
| Επισκοπή | Θεσσαλονίκη |
| Άγιος προστάτης | Παναγία |
| Αριθμός κατάταξης (σύμφωνα με τον Γιανάουσεκ) | DLXVI (566)[1] |
| Ίδρυση | 1205 ή 27 Ιουνίου 1214[N 1][2] |
| Θρησκευτικές καταβολές | Βυζαντινοί μοναχοί |
| Διάλυση | 1224 |
| Μητρικό αββαείο | Αββαείο του Λουκέντιο |
| Καταβολές | Αββαείο της Λα Φερτέ |
| Θυγατρικό αββαείο | Αββαείο Αγίου Αρχαγγέλου Εύβοιας |
| Μοναστικό Τάγμα | Τάγμα των Κιστερσιανών |
| Συντεταγμένες | 40°36′44″N 23°05′53″E / 40.612226°N 23.097932°EΣυντεταγμένες: 40°36′44″N 23°05′53″E / 40.612226°N 23.097932°E[3] |
| Χώρα |  Ελλάδα |
| Ιστορική περιοχή | Θεσσαλονίκη |
| Περιφέρεια | Κεντρική Μακεδονία |
| Νομός | Θεσσαλονίκη |
| Δήμος | Θεσσαλονίκη |
Ιστορία Επεξεργασία
Μία ταραχώδης ίδρυση Επεξεργασία
Το μοναστήρι των Χορταϊτών φαίνεται να ιδρύθηκε λίγο πριν την ένταξή του στο Τάγμα των Κιστερσιανών. Το 1204 ή το 1205, φιλοξένησε Βυζαντινούς μοναχούς που γλίτωσαν της κατάληψης της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους[4]. Οι τελευταίοι εκτιμάται πως έφταναν τον αριθμό των διακοσίων[2][5].
Το 1205, ο Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός, εκλεχθείς ηγέτης της Δ΄ Σταυροφορίας και ο οποίος έγινε Βασιλέας της Θεσσαλονίκης, παραχώρησε το συγκεκριμένο μοναστήρι στο Τάγμα των Κιστερσιανών και πιο συγκεκριμένα στον Πιέτρο, αββά του Λουκέντιο και μελλοντικό Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης. Η δωρεά αυτή στο Τάγμα των Κιστερσιανών είχε, δίχως αμφιβολία, ως κίνητρο τον περιορισμό της επιρροής των Ενετών στην ευρύτερη περιοχή, μέσω της ίδρυσης μοναστικής κοινότητας Φράγκων. Ο πρώτος αββάς ήταν ένας μοναχός προερχόμενος από το Λουκέντιο με το όνομα Ζοφρουά (Goffredo). Ο διάδοχός του ονομαζόταν Ροζέ. Ως αποτέλεσμα, η πρώτη μοναστική κοινότητα των Κιστερσιανών στην Ελλάδα ιδρύθηκε[6].
Το 1212, οι μοναχοί εκδιώχθηκαν του μοναστηριού τους από τον Ερρίκο Α΄ της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος επιθυμούσε την δημιουργία μίας ισορροπίας μεταξύ Λατίνων και Βυζαντινών εντός της Αυτοκρατορίας του. Ο Γουλιέλμος ΣΤ΄ του Μονφερά πήρε το μέρος των κιστερσιανών, αποστέλλοντας επιστολή στον Πάπα Ιννοκέντιο Γ΄, μέσω της οποίας απαιτούσε την επιστροφή του αββαείου στους μοναχούς. Λίγο καιρό αργότερα, οι Βυζαντινοί μοναχοί έγραψαν, με την σειρά τους, επιστολή στον Πάπα μέσω της οποίας καταφέρονταν με βαριές κατηγορίες εναντίον των Κιστερσιανών, κυρίως των δύο πρώτων αββάδων του μοναστηριού, οι οποίοι είχαν προχωρήσει στην κατεδάφιση μεγάλου τμήματος του μοναστηριού και το ξερίζωμα των γειτονικών εκτάσεων καλλιεργειών, κυρίως τους ελαιώνες[N 2][2]. Πάραυτα, επετράπη στους Κιστερσιανούς να επιστρέψουν στο μοναστήρι το 1212, υπό τον όρο, ωστόσο, μία νέα ομάδα μοναχών να σταλεί από το Λουκέντιο. Έπειτα από μία ύστατη προσπάθεια διαμαρτυρίας των Βυζαντινών μοναχών, αντιπαράθεση της οποίας την επίλυση ανέλαβε ο Πελάτζιο Γκαλβάνι (ο οποίος ήταν πλήρως ταγμένος με το πλευρό των Λατίνων), το μοναστήρι παρέμεινε υπό τον έλεγχο των Κιστερσιανών[2].
Μία αδιαμφισβήτητη επίδραση, ωστόσο σύντομης διάρκειας Επεξεργασία
Φαίνεται πως, σε αντίθεση με ότι ίσχυε στα μοναστήρια των Κιστερσιανών στην Δυτική Ευρώπη, τα εδάφη που περιτριγύριζαν τους Χορταΐτες ουδέποτε αξιοποιήθηκαν από τους μοναχούς, σε αντίθεση, ως εκ τούτου, με το δόγμα ora et labora, το οποίο ήταν εγγεγραμμένο εντός του Κανόνα του Αγίου Βενέδικτου, ο οποίος είχε υιοθετηθεί μετά την εσωτερική μεταρρύθμιση του Τάγματος των Κιστερσιανών[2].
Το 1218, η αρχική ταραχώδης κατάσταση φαίνεται να είχε εξομαλυνθεί, στο σημείο, μάλιστα, να ζητηθεί από τον αββά των Χορταϊτών να διατελέσει ρόλο μεσολαβητή σε μία αντιπαράθεση μεταξύ του Ζερβαί, Λατίνο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, της συνόδου των κανονικών της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου και το Τάγμα του Παναγίου Τάφου της Θεσσαλονίκης[7].
Η σημασία και η φήμη του αββαείου έφτασε σε τέτοιο επίπεδο, ώστε ο Επίσκοπος της Νεγροπόντε, Ιωάννης, απηύθυνε κάλεσμα στους Κιστερσιανούς των Χορταϊτών να έρθουν να εγκατασταθούν στο Αββαείο Αγίου Αρχαγγέλου Εύβοιας, προκειμένου να ιδρύσουν μοναστική κοινότητα, κάτι που έλαβε χώρα το 1223 ή το 1224. Ωστόσο, το Αββαείο των Χορταϊτών δεν παρέμεινε για καιρό ως μητρικό αββαείο, καθώς η κατάληψη της πόλης το 1224 από τον Θεόδωρο Α΄ έθεσε τέλος στο Βασίλειο της Θεσσαλονίκης. Δεν διευκρινίζεται εάν οι μοναχοί των Χορταϊτών διέφυγαν στο νεοϊδρυθέν θυγατρικό τους αββαείο ή επέστρεψαν στην Ιταλία.
Σημειώσεις και παραπομπές Επεξεργασία
Σημειώσεις Επεξεργασία
- ↑ Η δεύτερη αυτή ημερομηνία, η οποία αναφέρεται από την ιστοσελίδα Cistercensi, είναι πιθανότερο να πρόκειται γι'αυτήν της δεύτερης εγκατάστασης των μοναχών στους Χορταΐτες.
- ↑ Σύμφωνα με την Μπρέντα Μπόλτον, η κατηγορία αυτή θεωρείται πιθανή, καθώς οι Κιστερσιανοί επιθυμούσαν να ζουν με λιτότητα και, ως εκ τούτου, προχώρησαν στην κατεδάφιση και την αφαίρεση των περίτεχνων διακοσμήσεων, καθώς και των θησαυρών του μοναστηριού, με απώτερο στόχο την λιτότητα του μοναστικού τους βίου.
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Janauschek, Leopold (1877). Originum Cisterciensium: in quo, praemissis congregationum domiciliis adjectisque tabulis chronologico-genealogicis, veterum abbatiarum a monachis habitatarum fundationes ad fidem antiquissimorum fontium primus descripsit (στα Λατινικά). I. Vienne: Puthod. σελ. 311. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2013..
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Nickiphoros I. Tsougarakis 2008, σελ. 66
- ↑ Ordre Cistercien. «Chortaïton». www.cistercensi.info. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2013..
- ↑ Nickiphoros I. Tsougarakis 2008, σελ. 64
- ↑ Russell, Eugenia (Μάιος 2013). Literature and Culture in Late Byzantine Thessalonica (στα Αγγλικά). A & C Black. σελ. xvii. ISBN 9781441161772. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2013..
- ↑ Nickiphoros I. Tsougarakis 2008, σελ. 65
- ↑ Nickiphoros I. Tsougarakis 2008, σελ. 67
Πηγές Επεξεργασία
Tsougarakis, Nickiphoros I. (Ιανουάριος 2008). The western religious orders in medieval Greece (PDF) (στα Αγγλικά). Leeds: Université de Leeds. σελ. 96. Nickiphoros I. Tsougarakis 2008. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2013..
