Αντίοχος Δ΄ Επιφανής
Ο Αντίοχος Δ΄ Επιφανής (215 π.Χ. – 164 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας βασιλιάς της ελληνιστικής αυτοκρατορίας των Σελευκιδών από το 175 π.Χ. μέχρι τον θάνατό του το 164 π.Χ.[1][2][3] Ήταν γιος του Αντίοχου Γ΄ του Μεγάλου και της Λαοδίκης. Ήταν αδελφός του προκατόχου του, Σέλευκου Δ΄ του Φιλοπάτορος. Το προσωνύμιο «Επιφανής» σημαίνει αυτός που φαίνεται, αυτός που είναι πασιφανής. Το πραγματικό του όνομα ήταν Μιθριδάτης, μετονομάστηκε όμως σε Αντίοχος, είτε μετά την άνοδό του στον θρόνο, είτε μετά τον θάνατο του μεγαλύτερου αδελφού του, του Αντίοχου.
| Αντίοχος Δ΄ | |
|---|---|
 | |
| Περίοδος | 175 π.Χ. - 164 π.Χ. |
| Προκάτοχος | Σέλευκος Δ΄ Φιλοπάτωρ |
| Διάδοχος | Αντίοχος Ε΄ Ευπάτωρ |
| Γέννηση | 215 π.Χ. |
| Θάνατος | 164 π.Χ. (51 ετών) |
| Σύζυγος | Λαοδίκη Δ΄ της Συρίας |
| Επίγονοι | Αντίοχος Ε΄ Ευπάτωρ Λαοδίκη ΣΤ΄ της Συρίας Αντιοχίς Αλέξανδρος Α΄ Βάλας Λαοδίκη |
| Οίκος | Δυναστεία των Σελευκιδών |
| Πατέρας | Αντίοχος Γ΄ ο Μέγας |
| Μητέρα | Λαοδίκη Γ΄ της Συρίας |
| Θρησκεία | Αρχαία ελληνική θρησκεία |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Άνοδος στην Εξουσία
Επεξεργασία
Κατά τη νεανική του ηλικία, όπως όρισε η Συνθήκη της Απάμειας ανάμεσα στους Σελευκίδες και τους Ρωμαίους (188 π.Χ.), ο Αντίοχος έζησε στη Ρώμη με την ιδιότητα του ομήρου. Όντας το τρίτο από τα αρσενικά αδέλφια του, δεν τίθοταν θέμα διαδοχής για εκείνον. Την επιστροφή του εξαγόρασε ο αδελφός του, ο Σέλευκος Δ΄, στέλνοντας σε αντάλλαγμα στην Ιταλία τον νόμιμο διάδοχό του, αργότερα γνωστό με το όνομα Δημήτριος Α΄ Σωτήρ. Ο Αντίοχος εκμεταλλεύτηκε αυτή την κατάσταση και μετά τη δολοφονία του αδελφού του από τον Ηλιόδωρο, ανακήρυξε τον εαυτό του συμβασιλέα του μικρού γιου του Σέλευκου, του Αντίοχου, του οποίου τον φόνο κανόνισε μερικά χρόνια αργότερα.
Λίγο μετά την ενθρόνισή του, ο Αντίοχος φρόντισε να τοποθετήσει στην άδεια θέση του Ανώτατου Ιερέα της Ιερουσαλήμ – την οποία είχε προσαρτήσει στην αυτοκρατορία ο πατέρας του 15 χρόνια πριν περίπου – έναν ιερέα με το ελληνικό όνομα Ιάσων. Τον αντικατέστησε όμως, το 172 π.Χ. με τον αδελφό του, τον Μενέλαο, αφού εκείνος του υποσχέθηκε μεγαλύτερο φόρο. Για να κερδίσουν την υποστήριξη του Αντίοχου, αυτοί οι αντιμαχόμενοι ιερείς εξελλήνισαν εντελώς την Ιερουσαλήμ, η οποία μετονομάστηκε προσωρινά σε Αντιόχεια, προωθώντας τον ελληνικό πολιτισμό και χτίζοντας ένα γυμνάσιο για ολυμπιακά αθλήματα.
Την πολιτική αυτή εξελληνισμού, ο Αντίοχος ακολούθησε και αλλού. Όχι μόνο υπήρξε ευεργέτης πολλών ιερών χώρων αφιερωμένων στους ελληνικούς θεούς κατά μήκος της Ανατολικής Μεσογείου – συμπεριλαμβανομένου και του Ναού του Διός στην Αθήνα -, αλλά και προώθησε ενεργά τη λατρεία του εν ζωή ηγεμόνα όπως την ίδρυσε ο πατέρας του, προβάλλοντας τον εαυτό του ως ενσάρκωση του ανώτατου θεού, του Δία. Έτσι προκύπτει και το επίθετο «επιφανής». Με τον τρόπο αυτό μετέτρεψε την προώθηση του ελληνικού πολιτισμού σε πολιτικό εργαλείο διαφήμισης των δικών του διεκδικήσεων για απόλυτη εξουσία. Επίσης προώθησε την επανίδρυση παλαιότερων πόλεων στο πλαίσιο αυτό: η Έδεσσα της Μεσοποταμίας, η Πτολεμαΐς της Φοινίκης, η Αλεξάνδρεια στον Περσικό κόλπο, καθώς και κάποιες πόλεις στην Κομμαγηνή και μια στις όχθες του ποταμού Ευφράτη, έλαβαν τη νέα τους ονομασία από το όνομα του βασιλέως (Αντιόχεια). Ακόμη προστέθηκε το προάστιο Επιφάνεια στην Αντιόχεια και η συριακή πόλη Χαμάθ έλαβε και αυτή το ίδιο όνομα. Παράλληλα ανέλαβε προσωπικά την ευθύνη για όλες τις θρησκευτικές εκδηλώσεις μέσα στην επικράτειά του.
Σημαντικά πολιτικά γεγονότα αυτής της περιόδου είναι η επανάσταση στην Κιλικία το 171 π.Χ. και ο γάμος της προγονής του Αντίοχου, Νύσσας με τον βασιλιά του Πόντου, τον Φαρνάκη A΄. Τη χρονιά εκείνη οι πόλεις Άδανα και Ταρσός μετονομάστηκαν σε Αντιόχεια και η ορεινή Οινίανδος της Κιλικίας σε Επιφάνεια.
Εισβολή στην Αίγυπτο
ΕπεξεργασίαΤην περίοδο 170 – 168 π.Χ. οι Σελευκίδες και οι Πτολεμαίοι ενεπλάκησαν στον Έκτο Συριακό Πόλεμο. Οι προστάτες του νεαρού Πτολεμαίου Στ' του Φιλομήτορος ζήτησαν την επιστροφή της Κοίλης Συρίας. Τότε ο Αντίοχος ναυπήγησε στόλο, παρά τους όρους της Συνθήκης της Απάμειας, και κατέλαβε όλη την Αίγυπτο εκτός από την περιοχή της Αλεξάνδρειας, καθώς και το νησί της Κύπρου.
Ωστόσο εκείνη τη στιγμή μπήκαν στο πολιτικό παιχνίδι οι Ρωμαίοι. Ο Αντίοχος συνάντησε κοντά στην Αλεξάνδρεια τον Γάιο Πόπλιο Λαίνα, ο οποίος απαίτησε την αποχώρηση του Αντίοχου από την Αίγυπτο και την Κύπρο. Ο Αντίοχος απάντησε πως θα το σκεπτόταν με το συμβούλιό του. Ο απεσταλμένος όμως της Ρώμης, ζωγράφισε γύρω του έναν κύκλο στην άμμο και του είπε: «Προτού περάσεις τον κύκλο αυτό, θέλω να μου δώσεις μία απάντηση για τη Σύγκλητο». Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο, πως αν αποχωρούσε χωρίς άμεση δέσμευση να αποσυρθεί από τα εδάφη που κατέκτησε, θα βρισκόταν σε ανοικτό πόλεμο με τη Ρώμη. Ο Αντίοχος τελικά αποφάσισε να υποχωρήσει και οι δύο άντρες συμφώνησαν (168 π.Χ.).
Εξέγερση στην Ιερουσαλήμ
ΕπεξεργασίαΚατά τη διάρκεια της απουσίας του Αντίοχου στην Αίγυπτο, η διαμάχη των δύο ιερέων, του Ιάσονα και του Μενελάου, συνεχιζόταν με αμείωτη ένταση στην Ιερουσαλήμ. Το 169 π.Χ. οι υποστηρικτές του προτού εισήλθαν στην πόλη και θανάτωσαν τους αντιπάλους τους. Ωστόσο, όταν ο Αντίοχος επέστρεψε το 167 π.Χ., λεηλάτησε την πόλη και την ξαναέχτισε ως οχυρό των Σελευκιδών. Πολλοί κάτοικοι θανατώθηκαν και μέσα στον Ναό έγιναν βλάσφημες πράξεις που προσέβαλαν τους Ιουδαίους. Η ιουδαϊκή λατρεία απαγορεύτηκε και εγκαθιδρύθηκε αυτή του Αντίοχου με τη μορφή του Δία. Αποτέλεσμα αυτής της καταπιεστικής πολιτικής εξελληνισμού ήταν να ξεσπάσει η επανάσταση των Μακκαβαίων, η οποία θα οδηγούσε μετά από σκληρούς αγώνες στην ανεξαρτησία της Ιουδαίας.
Θάνατος και Διαδοχή
ΕπεξεργασίαΤους τελευταίους του μήνες ο Αντίοχος τους πέρασε σε μια εκστρατεία κατά της ανερχόμενης αυτοκρατορίας των Πάρθων στα ανατολικά του σύνορα. Κατέβαλε τον Αρμένιο ηγεμόνα Αρταξία Α΄ και επανίδρυσε την πρωτεύουσα της Σωφηνής (νότια Αρμενία) σε Επιφάνεια, ενώ στη συνέχεια κατέκτησε τη Βαβυλωνία και το Ελάμ. Στη συνέχεια μετονόμασε τα Εκβάτανα σε Επιφάνεια, καθιστώντας τα ελληνική πόλη. Στον δρόμο αρρώστησε ξαφνικά στην Περσία και άφησε την τελευταία του πνοή το 164 π.Χ. Η βασιλεία του υπήρξε η τελευταία περίοδος ακμής για το κράτος των Σελευκιδών, μα κατά κάποιο τρόπο ήταν και η αρχή του τέλους της, καθώς μετά τον θάνατό του άφησε ως διάδοχο τον γιο του Αντίοχο Ε' τον Ευπάτορα, που ήταν ακόμη σε νηπιακή ηλικία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το ξέσπασμα αιματηρών πολέμων για τη διαδοχή.
Από τη σύζυγό του Λαοδίκη, που ήταν χήρα του αδελφού και προκατόχου του, είχε επίσης αποκτήσει μια κόρη, τη Λαοδίκη. Είχε επίσης έναν νόθο γιο, τον Αλέξανδρο Α' Βάλα και μια εταίρα, την Αντιοχίδα.
Χρονολόγιο
Επεξεργασία| Έτος (π.Χ.) | Γεγονός | ||
|---|---|---|---|
| π. 215 π.Χ. | Γέννηση του Αντίοχου Δ΄ του Επιφανούς, γιου του Αντίοχου Γ΄ του Μεγάλου και της Λαοδίκης. Το πραγματικό του όνομα είναι Μιθριδάτης. | ||
| 188 π.Χ. | Υπογραφή της Συνθήκης της Απάμειας, ανάμεσα στους Σελευκίδες και τους Ρωμαίους. Ο Αντίοχος αποστέλλεται όμηρος στη Ρώμη. | ||
| 187 π.Χ. | Άνοδος στον θρόνο του αδελφού του Αντίοχου, Σέλευκου Δ΄ του Φιλοπάτορος. | ||
| 178 π.Χ. | Ο Σέλευκος στέλνει στη Ρώμη τον γιο και διάδοχό του, τον Δημήτριο απελευθερώνοντας τον μικρότερο αδελφό του, τον Αντίοχο. | ||
| 175 π.Χ. | Ο Σέλευκος δολοφονείται και διάδοχός του ορίζεται ο μικρός Αντίοχος, που δεν είναι σε θέση να κυβερνήσει. Ο Αντίοχος Δ' γίνεται αντιβασιλιάς. | ||
| 174 π.Χ. | Ο Ιάσων γίνεται Ανώτατος Ιερέας στην Ιερουσαλήμ. Μετονομασία της πόλεως σε Αντιόχεια. | ||
| 172 – 171 π.Χ. | Η προγονή του Αντίοχου Νύσσα, παντρεύεται τον βασιλιά του Πόντου, τον Φαρνάκη Α΄. | ||
| 171 π.Χ. | Τον Ιάσονα αντικαθιστά ο Μενέλαος. Επανάσταση στην Κιλικία. Επανίδρυση πόλεων ως σελευκιδικών (Ταρσός, Άδανα και Οινίανδος). | ||
| 170 π.Χ. | Ο νεαρός βασιλιάς Αντίοχος πεθαίνει από τον Ανδρόνικο. | ||
| 170 – 168 π.Χ. | Εξέλιξη του Έκτου Συριακού Πολέμου ανάμεσα στους Σελευκίδες και τους Πτολεμαίους. Κατάκτηση της Αιγύπτου (εκτός από την Αλεξάνδρεια) και της Κύπρου από τον Αντίοχο. | ||
| 168 π.Χ. | Η πίεση των Ρωμαίων αναγκάζει τον Αντίοχο να αποσυρθεί από τα αιγυπτιακά εδάφη. | ||
| 166 π.Χ. | Ξέσπασμα της επανάστασης των Μακκαβαίων. | ||
| 165 π.Χ. | Ο Αντίοχος κινείται ανατολικά και καταλαμβάνει την πρωτεύουσα της Σωφηνής Αρκεσίκερτα και τη μετονομάζει σε Επιφάνεια. | ||
| 164 π.Χ. | Ο Αντίοχος στη Βαβυλωνία και το Ελάμ. Επανίδρυση των Εκβατάνων σε Επιφάνεια. Αποτυχημένη επίθεση στα Σούσα και θάνατος. Τον διαδέχεται ο Αντίοχος Ε΄ ο Ευπάτωρ. | ||
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Michael David Coogan, The New Oxford Annotated Bible with the Apocryphal/Deuterocanonical Books: New Revised Standard Version, σελ. 1253, Oxford University Press (2007) ISBN 9780195288803
- ↑ Diane L. Jacobson, A Beginner's Guide to the Books of the Bible, σελ. 59, Augsburg Books (1991) ISBN 9781451406580
- ↑ Ellen Goodman, The Origins of the Western Legal Tradition: From Thales to the Tudors, σελ. 69, Federation Press (1995) ISBN 9781862871816
Πηγές
Επεξεργασία- www.livius.com
- Antiochus IV Epiphanes , Mahlon H. Smith