Αντώνιος του Κιέβου
Ο Αντώνιος του Κιέβου, αποκαλούμενος και Αντώνιος των Σπηλαίων (ουκρ. Антоній Печерський, ρωσ. Антоний Печерский, περ. 982-1073) ήταν Σλάβος μοναχός, θεμελιωτής της μοναστικής παραδόσεως των Ρως του Κιέβου. Είναι γνωστός ως ο συνιδρυτής, από κοινού με τον Θεοδόσιο του Κιέβου, της Λαύρας των Σπηλαίων του Κιέβου.
| Αντώνιος του Κιέβου | |
|---|---|
.jpg) | |
| Όσιος | |
| Γέννηση | περ. 982 Λιούμπετς |
| Κοίμηση | περ. 1073 Κίεβο |
| Τιμάται από | Ορθόδοξη Εκκλησία |
| Μείζον ιερό | Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου |
| Εορτασμός | 10 Ιουλίου |
| δεδομένα () | |
Απαρχές Επεξεργασία
Ο Αντώνιος γεννήθηκε στο Λιούμπετς του Πριγκιπάτου του Τσερνίγκοφ (στη σημερινή βόρεια Ουκρανία) και βαπτίσθηκε με το όνομα Αντύπας (πρέπει να ήταν ένας από τους ελάχιστους τότε Χριστιανούς στην περιοχή). Από νεαρής ηλικίας προσελκύσθηκε προς την πνευματική ζωή και έτσι έφυγε για τη Μονή Εσφιγμένου στο Άγιο Όρος, προκειμένου να ζήσει ως ερημίτης. Εκεί έζησε σε ένα απομονωμένο σπήλαιο με θέα τη θάλασσα, που ακόμα το δείχνουν στους προσκυνητές. Περί το 1011 ο ηγούμενος της μονής ανέθεσε στον Αντώνιο το έργο της διαδόσεως του μοναχισμού στο Κράτος του Κιέβου, το οποίο είχε μόλις αρχίσει να εκχριστιανίζεται.
Επιστροφή στο Κίεβο Επεξεργασία
Ο Αντώνιος επέστρεψε στο Κίεβο και ίδρυσε αρκετά μοναστήρια με βάση το ελληνορθόδοξο πρότυπο, μετά και από προσταγές τοπικών πριγκίπων. Αυτές οι μονές πάντως δεν ήταν τόσο αυστηρές όσο εκείνες του Αγίου Όρους. Ο ίδιος επέλεξε να ζήσει σε ένα μικρό τεχνητό σπήλαιο, έναν υπόγειο χώρο πλάτους τεσσάρων μέτρων, που είχε εκσκαφεί από τον πρεσβύτερο Ιλαρίωνα, τον μετέπειτα πρώτο στην ιστορία εντόπιο Μητροπολίτη Κιέβου.
Το 1015 η ειρηνική ζωή του διακόπηκε από τον θάνατο του Βλαδίμηρου του Μέγα και τον επακολουθήσαντα αδελφοκτόνο πόλεμο για τη διαδοχή του ανάμεσα στους γιους του. Τότε ο Αντώνιος επέστρεψε στο Άγιο Όρος. Μετά τη λήξη του πολέμου, ο ηγούμενος της Μονής Εσφιγμένου τον απέστειλε τον Αντώνιο και πάλι στο Κίεβο, προλέγοντας ότι πολλοί μοναχοί θα τον ακολουθούσαν μετά την επιστροφή του.
Η ίδρυση της Λαύρας Επεξεργασία
Ξαναγυρνώντας στο μικρό του σπήλαιο, ο Αντώνιος έγινε με τον καιρό ευρύτερα γνωστός στην περιοχή για την αυστηρότατα λιτή ασκητική ζωή του: έτρωγε μόνο μέρα παρά μέρα, λίγο ψωμί από σίκαλη και έπινε μόνο νερό. Η φήμη του απλώθηκε πέρα από το Κίεβο και αρκετοί άρχισαν να ζητούν την πνευματική του καθοδήγηση ή την ευλογία του. Μερικοί προσφέρθηκαν ακόμα και να τον ακολουθήσουν στον μοναχικό βίο. Τελικώς ο Αντώνιος δέχθηκε λίγους από αυτούς: Ο πρώτος ήταν ένας ιερέας, γνωστός αργότερα ως Νίκων ο Ξηρός, ενώ ο δεύτερος ήταν ο Θεοδόσιος του Κιέβου.
Το νέο μοναστήρι απελάμβανε την εύνοια της τότε πολιτικής ηγεσίας σχεδόν από την αρχή, παρότι υπήρχαν προβλήματα πότε-πότε: Κάποτε ο Ιζιασλάβ Α΄ του Κιέβου απαίτησε να αποπεμφθούν από τη μονή ο γιος ενός πλούσιου βογιάρου και ένας από τους δικούς του υπασπιστές. Τότε ο Νίκων του απάντησε πως δεν μπορούσε να αποσπάσει στρατιώτες από τον Βασιλέα των Ουρανών. Αυτό δεν εξευμένισε βέβαια την οργή του Ιζιασλάβ, οπότε ο Αντώνιος έκρινε καλό να φύγει. Επέστρεψε όταν η σύζυγος του Ιζιασλάβ ζήτησε την επιστροφή του.
Λίγο αργότερα απέκτησε δώδεκα νέους ακολούθους. Επειδή όμως παρέμενε πιστός στο πρότυπο του μοναχικού ερημίτη που θεμελίωσε ο ομώνυμός του Άγιος Αντώνιος ο Μέγας, εγκατέλειψε το σπήλαιό του και έσκαψε νέο σε έναν κοντινό λόφο, ώστε να συνεχίσει τον βίο του ερημίτη.
Ο πρώτος επίσημος ηγούμενος της μονής, ο Βαρλαάμ του Κιέβου, κλήθηκε από τον Ιζιασλάβ να τεθεί επικεφαλής ενός νέου μοναστηριού, του Αγίου Δημητρίου, που είχει κτισθεί στις πύλες της πόλεως. Οι μοναχοί ζήτησαν από τον Αντώνιο να ορίσει τον διάδοχό του και εκείνος όρισε τον Θεοδόσιο.
Καθώς ο αριθμός των μοναχών αυξανόταν, ο συνωστισμός άρχισε να αποτελεί πρόβλημα, οπότε ο Αντώνιος ζήτησε από τον Ιζιασλάβ να τους παραχωρήσει τον λόφο που είχε σκάψει τη νέα σπηλιά του. Ο Ιζιασλάβ τους τον έδωσε και οι μοναχοί έκτισαν έναν ξύλινο ναό και μερικά κελλιά. Ο Θεοδόσιος συνέχισε να συμβουλεύεται τον Αντώνιο για την καθοδήγηση του κοινόβιου και όσο μεγάλωνε η μονή, τόσο μεγάλωνε και η δική του φήμη.
Εξορία και επιστροφή Επεξεργασία
Αργότερα ο Ιζιασλάβ και οι αδελφοί του αντιμετώπισαν μια λαϊκή εξέγερση των Κουμάνων, οπότε προσήλθαν στον Αντώνιο ζητώντας την ευλογία του. Αλλά δεν την πήραν. Ο Αντώνιος τους προείπε πως εξαιτίας των αμαρτιών τους θα γνώριζαν την ήττα και ότι οι αδελφοί θα θάβονταν σε έναν ναό που θα έκτιζαν. Λίγο μετά ο Ιζιασλάβ έφυγε εξαιτίας της εξεγέρσεως. Υποπτεύθηκε τον Αντώνιο ότι ήταν με το μέρος των αντιπάλων του και κανόνισε να τον εξορίσει μόλις θα επέστρεφε. Προτού γίνει αυτό, ο αδελφός του Ιζιασλάβ, ο Σβιατοσλάβ, μεθόδευσε τη μυστική μεταφορά του Αντωνίου στο Τσερνίγκοφ. Ο Αντώνιος έσκαψε και εκεί ένα σπήλαιο για τον ίδιο. Λέγεται ότι η Μονή Ελέτσκυ κτίσθηκε στη θέση του τρίτου εκείνου σπηλαίου. Τελικώς ο Ιζιασλάβ συμφιλιώθηκε και πάλι με τον Αντώνιο και ζήτησε την επιστροφή του στο Κίεβο.
Μετά την επιστροφή του, ο Αντώνιος συνεπεφάσισε με τον Θεοδόσιο να κτισθεί ένας μεγαλύτερος, πέτρινος ναός, ώστε να χωρά τον συνεχώς αυξανόμενο αριθμό των μοναχών. Ο ίδιος ο Αντώνιος δεν έζησε μέχρι την ολοκλήρωση του νέου ναού, καθώς απεβίωσε το 1073, λίγο καιρό αφότου ευλόγησε τη θεμελίωσή του, σε ηλικία περίπου 90 ετών. Λίγο προ της κοιμήσεώς του κάλεσε τους μοναχούς και τους παρηγόρησε για την απώλειά του. Τους ζήτησε επίσης να αποκρυβούν τα λείψανά του για πάντα. Οι μοναχοί εκτέλεσαν την επιθυμία του. Αναφέρεται ότι τάφηκε μέσα στο σπήλαιό του, αλλά δεν βρέθηκαν ποτέ λείψανά του.
Τίμησή του ως αγίου Επεξεργασία
Ο Αντώνιος του Κιέβου τιμάται ως άγιος από την Ορθόδοξη Εκκλησία και ως θεμελιωτής του μοναχισμού στους Ρως του Κιέβου. Η μνήμη του εορτάζεται στις 10 Ιουλίου. Επειδή η Ρωσική και η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (Πατριαρχείο Μόσχας) ακολουθούν το παλαιό (Ιουλιανό) ημερολόγιο, η εορτή του είναι η 23η Ιουλίου στο δικό μας, αλλά και στα πολιτικά ημερολόγια αυτών των χωρών. Ο Αντώνιος του Κιέβου τιμάται επίσης ως άγιος από τους Ελληνοκαθολικούς και καταλογογραφείται στη Ρωμαϊκή Μαρτυρολογία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αλλά με ημέρα εορτασμού της μνήμης του την 7η Μαΐου.
Πηγές Επεξεργασία
- Attwater, Donald & Catherine Rachel John: The Penguin Dictionary of Saints, 3η έκδοση, Penguin Books, Νέα Υόρκη 1993, ISBN 0-14-051312-4
- «Οι πατέρες του ρωσικού μοναχισμού» στο 'roca.org