Απελευθέρωση της Εργασίας

Η ομάδα «Απελευθέρωση της Εργασίας» (ρωσικά: Освобождение труда‎‎ – Οσβομπoζντένιε Τρουντά) ήταν η πρώτη ρωσική μαρξιστική ομάδα που ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1883 στη Γενεύη της Ελβετίας από τον εξόριστο Ρώσο θεωρητικό Γκεόργκι Πλεχάνοφ και τους επίσης εξόριστους Βασίλι Ιγνάτωφ Βέρα Ζασούλιτς, Λέο Ντέιτς και Πάβελ Αξελρόντ και Σεργκέι Ίνγκερμαν (από το 1888).

Η κύρια προσφορά της ομάδας ήταν η μετάφραση και η έκδοση στα Ρωσικά μιας σειράς θεμελιωδών έργων του Μαρξ και του Ένγκελς, όπως τα : «Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο», «Μισθωτή εργασία και κεφάλαιο», «Η Αθλιότητα της Φιλοσοφίας», «Λουδοβίκος Φόυερμπαχ», «Ουτοπικός και Επιστημονικός Σοσιαλισμός», «Για τις κοινωνικές σχέσεις στη Ρωσία». Για ορισμένες εκδόσεις των έργων τους στα ρωσικά ο Μαρξ και ο Ένγκελς έγραψαν ειδικούς προλόγους.

Ιστορικό - δραστηριότητα - πολιτικές θέσεις

Πεπεισμένοι ότι η σοσιαλιστική επανάσταση μπορούσε να επιτευχθεί μόνο από συνειδητοποιημένους βιομηχανικούς εργάτες, οι ιδρυτές της ομάδας διαχώρισαν τη θέση τους από τη Ναρόντναγια Βόλια (Θέληση του Λαού) και αφιερώθηκαν στη μετάφραση έργων των Μαρξ και Ένγκελς και στη συγγραφή των δικών τους έργων, τονίζοντας την ανάγκη για οικονομική και βιομηχανική ανάπτυξη ως προϋπόθεση για τον Σοσιαλισμό. Καταπολέμησαν την τρομοκρατική τακτική και την επανάσταση με βίαια μέσα. Το 1888 η ομάδα οργάνωσε τη Ρωσική Σοσιαλ-Δημοκρατική Ένωση στο εξωτερικό (η οποία έγινε η Ένωση των Ρώσων Σοσιαλ-Δημοκρατών το 1894). Διαπιστώνοντας ότι η Ένωση έχανε τον ριζοσπαστισμό της, έφυγαν το 1900.

Δύο σχέδια προγράμματος (1883 και 1885) για τους Ρώσους Σοσιαλ-Δημοκράτες γράφτηκαν από τον Πλεχάνοφ και εκδόθηκαν από την ομάδα, σηματοδοτώντας ένα σημαντικό βήμα στην οικοδόμηση του Ρωσικού Σοσιαλ-Δημοκρατικού Κόμματος. Από το πρώτο συνέδριο της Δεύτερης Διεθνούς στο Παρίσι (1889) και μετά, η ομάδα εκπροσωπούσε τους Ρώσους Σοσιαλ-Δημοκράτες. Ο Ένγκελς χαιρέτησε το σχηματισμό της πρώτης μαρξιστικής ομάδας στη Ρωσία. Ο Πλεχάνοφ, που πήρε μέρος στην ίδρυση της Δεύτερης Διεθνούς, μίλησε στο πρώτο συνέδριό της.

Πολλά έδωσε στο εργατικό κίνημα της Ρωσίας το πρόγραμμα της ομάδας Απελευθέρωση της εργασίας. Βασικά το πρόγραμμα αυτό καθόρισε σωστά για την εποχή του το δρόμο και τα καθήκοντα των ρώσων μαρξιστών. Υπογράμμιζε πως μόνο η εργατική τάξη είναι αυτοτελής αγωνιστής του σοσιαλισμού. Ο τελικός σκοπός του προλεταριάτου είναι η αντικατάσταση του καπιταλισμού με ένα νέο κοινωνικό σύστημα, τον κομμουνισμό. Προκαταβολικός όρος για την επίτευξη αυτού του σκοπού είναι η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας από την εργατική τάξη. Το πρόγραμμα διακήρυσσε την ανάγκη να δημιουργηθεί ένα επαναστατικό εργατικό κόμμα, που πρώτο πολιτικό του καθήκον θα είναι η ανατροπή της απολυταρχίας. Το πρόγραμμα αυτό, ωστόσο, ήταν πρόγραμμα ενός όχι ακόμη μαχητικού πολιτικού κόμματος, αλλά μιας οργάνωσης επαναστατών του εξωτερικού, που δρούσε σε συνθήκες, όπου ακόμη δεν υπήρχε στη Ρωσία ένα πλατύ και αυτοτελές εργατικό κίνημα. Έτσι εξηγείται ότι πολλές θέσεις αυτού του προγράμματος ήταν αφηρημένες και αόριστες.

Τα θεωρητικά έργα του Πλεχάνοφ, που αναφέρονται σ’ αυτή την περίοδο, απετέλεσαν μεγάλη συμβολή στην ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στη Ρωσία. Το ταλέντο του, τα εξαιρετικά λογοτεχνικά του προσόντα, ο Πλεχάνοφ τα διέθεσε στην υπεράσπιση και στη διάδοση του μαρξισμού στη Ρωσία. Τα έργα του, όπως Ο σοσιαλισμός και η πολιτική πάλη (1883), Οι διχογνωμίες μας (1885), Μελέτη επάνω στην ανάπτυξη της μονιστικής αντίληψης της ιστορίας (1895), ξεκαθάρισαν το έδαφος για τον θρίαμβο του μαρξισμού στη Ρωσία.

Ο Πλεχάνοφ υπήρξε ο πρώτος ανάμεσα στους Ρώσους μαρξιστές που αγωνίσθηκε ενάντια στον ναροντνικισμό. Τα έργα του κατάφεραν ένα βαρύ πλήγμα ενάντια σ’ αυτή τη θεωρία. Ξεκινώντας από την ανάλυση των οικονομικών συνθηκών της Ρωσίας, έπειτα από τη μεταρρύθμιση, απέδειξε όλη τη βλαβερότητα και την αστάθεια των ναροντνικιστικών απόψεων σχετικά με το πέρασμα της Ρωσίας στον σοσιαλισμό με τη μεσολάβηση μόνο της αγροτικής κοινότητας και όχι ύστερα από το πέρασμα της στον καπιταλισμό.

Πρέπει όμως να σημειώσουμε και τα σοβαρά σφάλματα τόσο του Πλεχάνοφ όσο και ολόκληρης της ομάδας Απελευθέρωση της Εργασίας. Το πρόγραμμα της ομάδας περιείχε ακόμα και κατάλοιπα από ναροντνικιστικές αντιλήψεις. Έτσι παραδέχονταν π.χ., την τακτική της ατομικής τρομοκρατίας. Εκείνος που έδωσε το τελειωτικό κτύπημα στον ναροντνικισμό ήταν ο Λένιν γύρω στα 1890. Ο Πλεχάνοφ επίσης δεν καταλάβαινε ότι μόνο σε συμμαχία με την αγροτική τάξη θα μπορούσε να θριαμβεύσει το προλεταριάτο ενάντια στον τσαρισμό. Σε μερικά έργα του δεν λαμβάνει καθόλου υπ’ όψη την αγροτική τάξη. “Έξω από την αστική τάξη και από το προλεταριάτο, έλεγε, δεν βλέπουμε άλλες κοινωνικές δυνάμεις, επάνω στις οποίες, θα μπορέσουμε να στηριχθούμε για την επανάσταση”.

Ο Πλεχάνοφ θεωρούσε τη φιλελεύθερη αστική τάξη σαν μια δύναμη ικανή να υποστηρίξει την επανάσταση. Οι πλάνες αυτές υπήρξαν το προοίμιο των μεταγενέστερων μενσεβικικών αντιλήψεών του και το σημείο απ’ όπου ξεκινάνε οι αντιρρήσεις του για τον ηγετικό ρόλο του προλεταριάτου στην αστική δημοκρατική επανάσταση της Ρωσίας. Τον καιρό που γινόταν η επεξεργασία του σχεδίου προγράμματος του Κόμματος, στα γραφεία σύνταξης της Ίσκρα (πρώτης μαρξιστικής εφημερίδας για όλη τη Ρωσία), ο Πλεχάνοφ επεζήτησε να αντικατασταθεί το σύνθημα για τη δικτατορία του προλεταριάτου, που το είχε εξαπολύσει ο Λένιν, με το αόριστο σύνθημα της “δικτατορίας των εργαζομένων και των εκμεταλλευομένων”.

Στη συνέχεια, με τον Λένιν, ο οποίος είχε έρθει πρόσφατα στη Δυτική Ευρώπη, η ομάδα εξέδωσε την εφημερίδα Ίσκρα και διοργάνωσε τα συνέδρια των Βρυξελλών-Λονδίνου (1903) του Ρωσικού Σοσιαλ-Δημοκρατικού Εργατικού Κόμματος. Μετά το συνέδριο, η Απελευθέρωση της Εργασίας προσχώρησε στο Κόμμα και αυτοδιαλύθηκε.

Ο Λένιν έγραψε αργότερα ότι η ομάδα “έθεσε τα θεωρητικά θεμέλια του Σοσιαλ-Δημοκρατικού κινήματος και έκανε το πρώτο βήμα προς το κίνημα της εργατικής τάξης στη Ρωσία”. Την ομάδα αργότερα διαδέχθηκε η Λίγκα Πάλης της Απελευθέρωσης της Εργατικής Τάξης (Союз борьбы за освобождение рабочего класса).

Πηγές

• «Emancipation of Labour group». Encyclopedia of Marxism. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2016. 
• «Liberation of Labour». Encyclopaedia Britannica. 30 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2016. 
• Alan Woods. Bolshevism: The Road to Revolution. marxist.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2016. 
• «Narodism (Populism) and Marxism in Russia. Plekhanov and His "Emancipation of Labour" Group. Plekhanov's Fight Against Narodism. Spread of Marxism In Russia». Marxist Internet Archive, History of CP Bolshevik. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2016.