Απολιθωμένο ξύλο

Απολιθωμένο ξύλο (αγγλ. Petrified wood) είναι είδος απολιθώματος, του οποίου η αρχική ξυλώδης μορφή έχει μετατραπεί, στο πέρασμα εκατομμυρίων ετών, σε πέτρα. Τα απολιθώματα ξύλου συνήθως συμπεριλαμβάνουν απολιθωμένα υπολείμματα χερσαίας βλάστησης, όπως λ.χ. ρίζες, κορμούς, φλοιό, κλαδιά και φύλλα.

Κομμάτι απολιθωμένου ξυλώματος, ηλικίας 230 εκατομμυρίων ετών, που ανακαλύφθηκε στην Αριζόνα των ΗΠΑ.

Δοκίμιο από απολιθωμένο ξύλο.

Το "ξύλο" αυτό είναι ουσιαστικά το αποτέλεσμα ενός φαινομένου που ονομάζεται απολιθωματισμός ή απολίθωση, δηλ. μια περίπλοκη και εξόχως χρονοβόρα χημική διεργασία, όπου οργανική κυτταρινική ύλη καταπλακώνεται, συμπιέζεται υπό υψηλή πίεση και σε συνδυασμό με την πλήρη αντικατάσταση της οργανικής ύλης, μόριο με μόριο (cell-to-cell), από διοξείδιο του πυριτίου και άλλα πυριτικά ή μη υλικά. Σε αυτό το περιβάλλον επί εκατομμύρια χρόνια, πραγματοποιείται ανοξικώς, αργά αργά, η αντικατάσταση των οργανικών μορίων του ξύλου από διοξείδιο του πυριτίου που οδηγεί τελικά στην απολίθωση.

Η καταπλακωμένη κυτταρινική ύλη, απουσία οξυγόνου και μικροοργανισμών συνήθως δεν σήπτεται. Έτσι, τα κύτταρα της οργανικής ύλης και συγκεκριμένα ο άνθρακας, αντικαθίστανται από πυριτούχα μόρια, ενώσεων όπως: οξειδίου του πυριτίου (ή πυριτίας), καλσίτη (ή ασβεστίτη), και πυρίτη ή αλλιώς χαλκοπυρίτη. Χαρακτηριστικά δε, η εξωτερική μακροσκοπική μορφή και τα γνωρίσματα του φλοιού, των φύλλων, του ξυλώματος παραμένουν σχεδόν ίδια ή αναλλοίωτα. Σε ορισμένα δείγματα αππό απολιθωμένο ξύλο, που έχουν βρεθεί σε ανασκαφές, συναντώνται και ενώσεις του χαλκηδόνιου ή χαλκηδονίας, και του οπάλιου, ενός πυριτικού ορυκτού.

Στην Ελλάδα, το σημαντικότερο σημείο αναφοράς για τέτοιου είδους απολιθώματα είναι το Απολιθωμένο δάσος της Λέσβου. Ο σχηματισμός του απολιθωμένου δάσους σχετίζεται με την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που έλαβε χώρα στη Λέσβο, πριν 20 εκατομμύρια χρόνια. Η δραστηριότητα αυτή δημιούργησε, εκτός από λάβα, πυροκλαστικά υλικά και ηφαιστειακή στάχτη, με συνέπεια την κάλυψη της χλωρίδας στην περιοχή. Η κάλυψη αυτή είχε ως συνέπεια την απομόνωση των οργανικών υλικών της χλωρίδας από την ατμόσφαιρα. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ακολουθήθηκε από τη δημιουργία υδροθερμικών διαλυμάτων, πλούσιων σε διοξείδιο του πυριτίου (SiO2).

Πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ των πολυμερικών ενώσεων του ξύλου, ήτοι της κυτταρίνης και της λιγνίνης, συχνά αποικοδόμηση της πιο αδύναμης, της άμορφης κυτταρίνης συμβαίνει αλλά μεγάλο μέρος της λιγνίνης παραμένει χωρίς αλλοίωση ή βιολογικές προσβολές. Η πυριτία, στη χημική μορφής της Opal-A, μπορεί να διαπερνά τα κυτταρικά τοιχώματα του ξυλώματος σε υγρά περιβάλλοντα.

Συχνά το απολιθωμένο ξύλο είναι συνυφασμένο με ευρήματα ολόκληρων δένδρων ή κορμών αυτών, τα οποία καταπλακώθηκαν είτε λόγω σεισμικών αναταραχών, σε παλαιότερες εποχές, είτε λόγω της λάβας που τα σκέπασε από ηφαιστειακές εκρήξεις που έλαβαν χώρα, συνήθως σε περιοχές κοιλάδων ή σε δέλτα ποταμών. Ως αποτέλεσμα αυτών, τα ευρήματα που έρχονται στο φως φέρουν τυπικά την ονομασία, απολιθωμένο δάσος.