Βικιπαίδεια

Απότομη κλιματική αλλαγή

Η απότομη κλιματική αλλαγή λαμβάνει χώρα όταν το κλιματικό σύστημα αναγκάζεται να μεταβεί σε μια νέα κλιματική κατάσταση με ένα ρυθμό που καθορίζεται από το ενεργειακό ισοζύγιο του κλιματικού συστήματος, το οποίο είναι πιο γρήγορο από το ρυθμό αλλαγής της εξωτερικής πίεσης.[1] Τα παρελθόντα γεγονότα περιλαμβάνουν το τέλος την κατάρρευση των βροχοδασών την εποχή του Λιθανθρακοφόρου,[2] η Νεότερη Δρυάδα,[3] τα συμβάντα των Ντάνσγκωρντ-Έσγκερ, τα συμβάντα Χάινριχ και ενδεχομένως και το Θερμικό Μέγιστο Παλαιόκαινου-Ηώκαινου.[4] Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης στο πλαίσιο της υπερθέρμανσης του πλανήτη για την περιγραφή της ξαφνικής κλιματικής αλλαγής που είναι ανιχνεύσιμη κατά τη διάρκεια της χρονικής κλίμακας μιας ανθρώπινης ζωής, πιθανώς ως αποτέλεσμα των εξελίξεων στις ανατροφοδοτήσεις του κλιματικού συστήματος.[5]

Οι κλαθρικές ένυδρες ουσίες έχουν αναγνωριστεί ως πιθανός παράγοντας για απότομες κλιματικές αλλαγές.

Τα χρονοδιαγράμματα των γεγονότων που περιγράφονται ως "απότομα" μπορεί να διαφέρουν δραματικά. Οι αλλαγές που κατεγράφησαν στο κλίμα της Γροιλανδίας ήταν η Νεότερη Δρυάδα, όπου η θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 10 βαθμούς Κελσίου σε λίγα χρόνια.[6] Άλλες απότομες αλλαγές είναι η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 4 βαθμούς Κελσίου στη Γροιλανδία πριν από 11.270 χρόνια[7] ή η απότομη αύξηση της θερμοκρασίας κατά 6 βαθμούς Κελσίου πριν από 22.000 χρόνια Ανταρκτική.[8] Σε αντίθεση, το θερμικό μέγιστο του Παλαιόκαινου-Ηώκαινου μπορεί να έχει ξεκινήσει οπουδήποτε μεταξύ μερικών δεκαετιών και αρκετών χιλιάδων ετών πριν. Τέλος, με βάση εκτιμήσεις των μοντέλων, αν οι τρέχοντες ρυθμοί εκπομπών αερίων θερμοκηπίου συνεχίσουν έτσι όπως είναι, ακόμη και από το 2047, η θερμοκρασία κοντά στην επιφάνεια της Γης θα μπορούσε να απομακρυνθεί από το εύρος της μεταβλητότητας των 150 τελευταίων ετών, επηρεάζοντας πάνω από 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους και τα περισσότερα μέρη με μεγάλη βιοποικιλότητα ειδών στη Γη.[9]

Ορισμός

Επεξεργασία

Σύμφωνα με την επιτροπή για την απότομη αλλαγή του κλίματος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας των ΗΠΑ, η απότομη κλιματική αλλαγή είναι το εξής:[1][10]

Υπάρχουν ουσιαστικά δύο ορισμοί της απότομης κλιματικής αλλαγής:

  • Από την άποψη της φυσικής, είναι μια μετάβαση του κλιματικού συστήματος μια διαφορετική μορφή σε χρονική κλίμακα που είναι ταχύτερη από την υπεύθυνη πίεση.
  • Όσον αφορά τις επιπτώσεις, "μια απότομη αλλαγή είναι αυτή που συμβαίνει τόσο γρήγορα και απροσδόκητα, σε βαθμό που τα ανθρώπινα ή τα φυσικά συστήματα δυσκολεύονται να προσαρμοστούν σε αυτήν".

Αυτοί οι ορισμοί είναι συμπληρωματικοί: ο πρώτος δίνει κάποια εικόνα για το πώς λαμβάνει χώρα η απότομη αλλαγή του κλίματος. Ο τελευταίος εξηγεί γιατί υπάρχει τόσο μεγάλη έρευνα για αυτήν.

Γενικά

Επεξεργασία

Τα πιθανά σημεία καμπής στο κλιματικό σύστημα περιλαμβάνουν τις περιφερειακές επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη, μερικές από τις οποίες είχαν απότομη εμφάνιση και μπορούν να θεωρηθούν ως απότομη κλιματική αλλαγή.[11] Οι επιστήμονες έχουν δηλώσει ότι: "Η σύνθεσή της παρούσας γνώσης μας υποδηλώνει ότι μια ποικιλία στοιχείων καμπής θα μπορούσαν να φτάσουν στο κρίσιμο σημείο τους μέσα σε αυτόν τον αιώνα λόγω της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής".

Υπάρχει μια υπόθεση ότι οι τηλεσυνδέσεις, οι ωκεάνιες και οι ατμοσφαιρικές διεργασίες, σε διαφορετικά χρονοδιαγράμματα, συνδέουν και τα δύο ημισφαίρια κατά την διάρκεια μιας εκδήλωσης ενός φαινομένου απότομης κλιματικής αλλαγής.[12]

Η τέταρτη έκθεση αξιολόγησης για το κλίμα αναγράφει ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη "θα μπορούσε να οδηγήσει σε κάποιες απότομες ή μη αναστρέψιμες επιπτώσεις".[13]

Μια έκθεση που δημοσίευσε το αμερικανικό Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας το 2013 απηύθυνε κάλεσμα προσοχής στις απότομες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, δηλώνοντας ότι ακόμη και η σταθερή, σταδιακή αλλαγή στο φυσικό κλιματικό σύστημα μπορεί να έχει απότομες επιπτώσεις σε κάτι άλλο, όπως π.χ. στις ανθρώπινες υποδομές και τα οικοσυστήματα αν ξεπεραστούν κάποια κρίσιμα όρια. Η έκθεση υπογραμμίζει την ανάγκη για ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης που θα μπορούσε να βοηθήσει την κοινωνία να προβλέψει καλύτερα τις ξαφνικές αλλαγές και τις αναδυόμενες επιπτώσεις από τέτοιες ξαφνικές μεταβολές.[14]

Η επιστημονική κατανόηση της απότομης κλιματικής αλλαγής είναι γενικά σε χαμηλά επίπεδα. Η πιθανότητα απότομης αλλαγής σε ορισμένες κλιματικές ανατροφοδοτήσεις μάλλον είναι χαμηλή.[15][16] Οι παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα απότομης κλιματικής αλλαγής περιλαμβάνουν: τα υψηλότερα μεγέθη υπερθέρμανσης του πλανήτη, την αύξηση της θερμοκρασίας που συμβαίνει ταχύτερα και την αύξηση της θερμοκρασίας η οποία συνεχίζει να υπάρχει σε μεγαλύτερες χρονικές περιόδους.

Κλιματικά μοντέλα

Επεξεργασία

Τα κλιματικά μοντέλα είναι επί του παρόντος δεν έχουν την δυνατότητα πρόβλεψης απότομων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, αλλά και το μεγαλύτερο μέρος των απότομων μεταβολών του κλίματος στο παρελθόν.[17] Μια πιθανή απότομη ανατροφοδότηση λόγω των θερμοκαρστικών σχηματισμών λιμνών στην Αρκτική, λόγω του ξεπαγώματος των μόνιμα παγωμένων εδάφων, που απελευθερώνουν πρόσθετες ποσότητες μεθανίου, προς το παρόν δεν συμπεριλαμβάνεται στις εκτιμήσεις που πράττουν τα κλιματικά μοντέλα.[18]

Πιθανός πρόδρομος

Επεξεργασία

Οι περισσότερες απότομες κλιματολογικές μεταβολές συμβαίνουν λόγω ξαφνικών μετατοπίσεων στη κυκλοφορία, ανάλογες με μια πλημμύρα που κόβει ένα νέο κανάλι ποταμού. Τα πιο γνωστά παραδείγματα είναι οι αρκετές δεκάδες παύσεις της Μεσημβρινής Ανατρεπόμενης Κυκλοφορίας στον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό κατά την διάρκεια της τελευταίας εποχής των παγετώνων, επηρεάζοντας το κλίμα παγκοσμίως.[19]

  • Η τρέχουσα θέρμανση της Αρκτικής, η διάρκεια της θερινής περιόδου, θεωρείται απότομη και μαζική.[17]
  • Η εξάντληση του όζοντος της Ανταρκτικής προκάλεσε σημαντικές αλλαγές στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία.
  • Υπήρξαν επίσης δύο περιπτώσεις όπου η μεσημβρινή ανατρεπόμενη κυκλοφορία του Ατλαντικού έχασε έναν κρίσιμο παράγοντα ασφάλειας. Το φαινόμενο του φλάσινγκ (αγγλ. flushing) στην Θάλασσα της Γροιλανδίας σταμάτησε στον 75ο βόρειο παράλληλο το 1978 για μια δεκαετία, και έπειτα επανήλθε.[20] Στη συνέχεια, ο δεύτερος μεγαλύτερος χώρος όπου συνέβαινε το φαινόμενο, η Θάλασσα του Λαμπραντόρ, σταμάτησε να λαμβάνει χώρα το 1997[21] για δέκα χρόνια.[22] Ενώ οι παύσεις που αλληλεπικαλύπτονται στο χρόνο δεν έχουν παρατηρηθεί κατά τη διάρκεια των 50 ετών που παρατηρείται το φαινόμενο, οι προηγούμενες συνολικές παύσεις λειτουργίας είχαν σοβαρές παγκόσμιες κλιματικές συνέπειες.[19]

Παρενέργειες

Επεξεργασία
 
Μια περίληψη της πορείας της θερμόαλης κυκλοφορίας. Τα μπλε μονοπάτια αντιπροσωπεύουν τα ρεύματα βαθέων υδάτων και τα κόκκινα μονοπάτια αντιπροσωπεύουν τα επιφανειακά ρεύματα.
 
Το Πέρμιο-Τριασσικό συμβάν μαζικού αφανισμού ειδών, με την ένδειξη "P-Tr" στο διάγραμμα, είναι το πιο σημαντικό γεγονός εξαφάνισης των θαλάσσιων γενών.

Η απότομη κλιματική αλλαγή πιθανότατα ήταν η αιτία ευρέων και σοβαρών μεταβολών στο πλανήτη:

Επιπτώσεις της ανατροφοδότησης του κλίματος

Επεξεργασία
 
Η σκοτεινή επιφάνεια του ωκεανού αντανακλά μόνο το 6% της εισερχόμενης ηλιακής ακτινοβολίας. Ο θαλάσσιος πάγος αντανακλά το 50 με 70 τοις εκατό.[32]

Μια πηγή επιπτώσεων της απότομης κλιματικής αλλαγής είναι η διαδικασία της ανάδρασης (ή ανατροφοδότησης, όπως συναντάται τόσο στο λήμμα όσο και σε άλλα σχετικά λήμματα) στην οποία ένα γεγονός θέρμανσης προκαλεί μια αλλαγή που οδηγεί σε περισσότερη θέρμανση.[33] Το ίδιο μπορεί να ισχύει και για την ψύξη. Παραδείγματα τέτοιων διαδικασιών ανάδρασης είναι τα παρακάτω:

  • Ανάδραση πάγου-λευκαύγειας. Φαινόμενο στο οποίο η πρόοδος ή η υποχώρηση του καλύμματος πάγου μεταβάλλει την λευκαύγεια της γης και την ικανότητά της να απορροφά την ενέργεια του ήλιου.[34]
  • Ανάδραση εδάφους-άνθρακα. Φαινόμενο στο οποίο εκδηλώνεται απελευθέρωση άνθρακα από τα εδάφη ως απάντηση στην υπερθέρμανση του πλανήτη.
  • Ο θάνατος και η καύση των δασών από την παγκόσμια υπερθέρμανση.[35]

Εμπλοκή των ηφαιστείων

Επεξεργασία

Η μεταπαγετώδης άνοδος σε απάντηση στην υποχώρηση των παγετώνων (εκφόρτωση) και η αυξημένη αλατότητα σ τοπικό επίπεδο έχουν αποδοθεί στην αυξημένη ηφαιστειακή δραστηριότητα κατά την έναρξη της απότομης θέρμανσης των Μπέλινγκ-Άλερεντ. Συνδέονται με το διάστημα της έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας, υπονοώντας μια αλληλεπίδραση μεταξύ του κλίματος και των ηφαιστείων: την ενισχυμένη βραχυπρόθεσμη τήξη των παγετώνων, πιθανώς μέσω αλλαγών στην λευκαύγεια από την πτώση σωματιδίων στις επιφάνειες των παγετώνων.[36]

Ανάλογα γεγονότα στο παρελθόν

Επεξεργασία
 
Η Νεότερη Δρυάδα, μια περίοδο απότομης κλιματικής αλλαγής, πήρε το όνομα της από την δρυάδα, ένα λουλούδι των Άλπεων.

Αρκετές περίοδοι απότομης κλιματικής αλλαγής έχουν ταυτοποιηθεί λόγω των κλιματολογικών ερευνών. Αξιοσημείωτα παραδείγματα περιλαμβάνουν τα παρακάτω:

  • Περίπου 25 κλιματικές μετατοπίσεις, που ονομάζονται κύκλοι των Ντάνσγκορντ-Έσγκερ, έχουν αναγνωριστεί στα τελευταία 100.000 χρόνια.[37]
  • Η Νεότερη Δρυάδα, κυρίως το ξαφνικό τέλος της. Είναι ο ο πιο πρόσφατος από τους κύκλους Ντάνσγκορντ-Έσγκερ και ξεκίνησε 12.900 χρόνια πριν και το κλίμα της γης έγινε θερμό και υγρό περίπου 11.600 χρόνια πριν.  Έχει προταθεί ότι "η ακραία ταχύτητα αυτών των αλλαγών σε μια μεταβλητή που αντιπροσωπεύει άμεσα το περιφερειακό κλίμα συνεπάγεται ότι τα γεγονότα στο τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων μπορεί να ήταν απαντήσεις σε κάποιο είδος ορίου ή αντίδρασης στο κλιματικό σύστημα του Βόρειου Ατλαντικού."[38] Ένα μοντέλο για αυτό το γεγονός βασισμένο στην διακοπή της θερμόαλης κυκλοφορίας έχει υποστηριχθεί από άλλες μελέτες.[29]
  • Το Θερμικό Μέγιστο του Παλαιόκαινου-Ηώκαινου, το οποίο χρονολογήθηκε στα 55 εκατομμύρια χρόνια πριν, μπορεί να προκλήθηκε από την απελευθέρωση κλαθρικού μεθανίου,[39] παρόλο που έχουν εντοπιστεί και άλλες πιθανές αιτίες που το προκάλεσαν.[40] Αυτό συσχετίστηκε με μια ταχεία οξίνιση των ωκεανών[41]
  • Το συμβάν του Πέρμιου-Τριασσικού μαζικού αφανισμού των ειδών, στο οποίο έως και το 95% όλων των ειδών εξαφανίστηκε, έχει υποτεθεί ότι σχετίζεται με μια ταχεία αλλαγή στο παγκόσμιο κλίμα.[42][24] Η ζωή στη γη χρειάστηκε 30 εκατομμύρια χρόνια για να ανακάμψει στους ρυθμούς προ αυτής της εξαφάνισης.[23]
  • Η κατάρρευση των βροχοδασών του Λιθανθρακοφόρου συνέβη πριν από 300 εκατομμύρια χρόνια, οπότε τα τροπικά δάση καταστράφηκαν από την κλιματική αλλαγή. Το ψυχρότερο, ξηρότερο κλίμα είχε σοβαρές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα των αμφιβίων, την πρωταρχική μορφή της ζωής των σπονδυλωτών στην ξηρά.[2]

Υπάρχουν επίσης απότομες κλιματικές αλλαγές που συνδέονται με την καταστροφική αποστράγγιση των παγετώνων λιμνών. Ένα παράδειγμα αυτού είναι το γεγονός που έλαβε 8.200 έτη πριν, το οποίο σχετίζεται με την αποστράγγιση της παγετωνικής λίμνης Αγκασίζ.[43] Ένα άλλο παράδειγμα είναι η Ανταρκτική Ψυχρή Αντιστροφή, 14.500 χρόνια πριν περίπου, γεγονός το οποίο προκλήθηκε από μια απελευθέρωση λιωμένου πάγου από το φύλλο πάγου της Ανταρκτικής[44] ή το Λαυρεντίδιο φύλλο πάγου.[45] Αυτά τα γεγονότα γρήγορα απελευθέρωσης λιωμένου νερού έχουν υποτεθεί ως αιτία για τους κύκλους Ντάσγκορντ-Έσγκερ,[46]

Μια μελέτη του 2017 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι επικρατούσαν παρόμοιες συνθήκες με τις σημερινές τρύπες του όζοντος της Ανταρκτικής (ατμοσφαιρική κυκλοφορία και υδροκλιματικές αλλαγές), περίπου 17.700 χρόνια πριν, όταν η μείωση του στρατοσφαιρικού όζοντος συνέβαλε στην απότομη επιταχυμένη τήξη του πάγου στο Νότιο ημισφαίριο. Το γεγονός συμπτωματικά συνέπεσε με μια εκτιμώμενη σειρά 192 ετών μαζικών ηφαιστειακών εκρήξεων, που αποδόθηκαν στο όρος Τακάχε στη Δυτική Ανταρκτική.[47]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 Committee on Abrupt Climate Change, National Research Council. (2002). «Definition of Abrupt Climate Change». Abrupt climate change : inevitable surprises. Washington, D.C.: National Academy Press. ISBN 978-0-309-07434-6. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Sahney, S.; Benton, M.J.; Falcon-Lang, H.J. (2010). «Rainforest collapse triggered Pennsylvanian tetrapod diversification in Euramerica». Geology 38 (12): 1079–1082. doi:10.1130/G31182.1. Bibcode: 2010Geo....38.1079S. https://archive.org/details/sim_geology_2010-12_38_12/page/1079. 
  3. ↑ Broecker, W. S. (May 2006). «Geology. Was the Younger Dryas triggered by a flood?». Science 312 (5777): 1146–1148. doi:10.1126/science.1123253. ISSN 0036-8075. PMID 16728622. 
  4. ↑ Committee on Abrupt Climate Change, Ocean Studies Board, Polar Research Board, Board on Atmospheric Sciences and Climate, Division on Earth and Life Studies, National Research Council. (2002). Abrupt climate change : inevitable surprises. Washington, D.C.: National Academy Press. σελ. 108. ISBN 0-309-07434-7. 
  5. ↑ Rial, J. A.; Pielke Sr., R. A.; Beniston, M.; Claussen, M.; Canadell, J.; Cox, P.; Held, H.; De Noblet-Ducoudré, N. και άλλοι. (2004). «Nonlinearities, Feedbacks and Critical Thresholds within the Earth's Climate System». Climatic Change 65: 11–00. doi:10.1023/B:CLIM.0000037493.89489.3f. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 March 2013. https://web.archive.org/web/20130309170355/http://biology.duke.edu/upe302/pdf%20files/jfr_nonlinear.pdf. 
  6. ↑ Grachev, A.M.; Severinghaus, J.P. (2005). «A revised +10±4 °C magnitude of the abrupt change in Greenland temperature at the Younger Dryas termination using published GISP2 gas isotope data and air thermal diffusion constants». Quaternary Science Reviews 24 (5–6): 513–9. doi:10.1016/j.quascirev.2004.10.016. Bibcode: 2005QSRv...24..513G. 
  7. ↑ Kobashi, T.; Severinghaus, J.P.; Barnola, J. (30 April 2008). «4 ± 1.5 °C abrupt warming 11,270 yr ago identified from trapped air in Greenland ice». Earth and Planetary Science Letters 268 (3–4): 397–407. doi:10.1016/j.epsl.2008.01.032. Bibcode: 2008E&PSL.268..397K. 
  8. ↑ Taylor, K.C.; White, J; Severinghaus, J; Brook, E; Mayewski, P; Alley, R; Steig, E; Spencer, M και άλλοι. (January 2004). «Abrupt climate change around 22 ka on the Siple Coast of Antarctica». Quaternary Science Reviews 23 (1–2): 7–15. doi:10.1016/j.quascirev.2003.09.004. Bibcode: 2004QSRv...23....7T. 
  9. ↑ Mora, C (2013). «The projected timing of climate departure from recent variability». Nature 502 (7470): 183–187. doi:10.1038/nature12540. PMID 24108050. Bibcode: 2013Natur.502..183M. 
  10. ↑ Harunur Rashid· Leonid Polyak (2011). Abrupt climate change: mechanisms, patterns, and impacts. American Geophysical Union. ISBN 9780875904849. 
  11. ↑ Lenton, T. M.; Held, H.; Kriegler, E.; Hall, J. W.; Lucht, W.; Rahmstorf, S.; Schellnhuber, H. J. (2008). «Inaugural Article: Tipping elements in the Earth's climate system». Proceedings of the National Academy of Sciences 105 (6): 1786–1793. doi:10.1073/pnas.0705414105. PMID 18258748. Bibcode: 2008PNAS..105.1786L. 
  12. ↑ Markle (2016). «Global atmospheric teleconnections during Dansgaard–Oeschger events». Nature Geoscience (Nature) 10: 36–40. doi:10.1038/ngeo2848. 
  13. ↑ «Summary for Policymakers». Climate Change 2007: Synthesis Report. IPCC. 17 Νοεμβρίου 2007. 
  14. ↑ Board on Atmospheric Sciences and Climate (2013). «Abrupt Impacts of Climate Change: Anticipating Surprises». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2021. 
  15. ↑ Clark, P.U. (Δεκεμβρίου 2008). «Executive Summary». Abrupt Climate Change. A Report by the U.S. Climate Change Science Program and the Subcommittee on Global Change Research. Reston, Virginia: U.S. Geological Survey. σελίδες 1–7. 
  16. ↑ IPCC. «Summary for Policymakers». Sec. 2.6. The Potential for Large-Scale and Possibly Irreversible Impacts Poses Risks that have yet to be Reliably Quantified. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2021. 
  17. ↑ 17,0 17,1 Mayewski, Paul Andrew (2016). «Abrupt climate change: Past, present and the search for precursors as an aid to predicting events in the future (Hans Oeschger Medal Lecture)». Egu General Assembly Conference Abstracts 18: EPSC2016-2567. Bibcode: 2016EGUGA..18.2567M. 
  18. ↑ «Unexpected Future Boost of Methane Possible from Arctic Permafrost». NASA. 2018. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Αυγούστου 2018. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2021. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Alley, R. B.; Marotzke, J.; Nordhaus, W. D.; Overpeck, J. T.; Peteet, D. M.; Pielke Jr, R. A.; Pierrehumbert, R. T.; Rhines, P. B. και άλλοι. (Mar 2003). «Abrupt Climate Change». Science 299 (5615): 2005–2010. doi:10.1126/science.1081056. PMID 12663908. Bibcode: 2003Sci...299.2005A. http://www.unice.fr/coquillard/UE36/Science-2003-Alley-2005-10.pdf. 
  20. ↑ «Reduction of deepwater formation in the Greenland Sea during the 1980s: Evidence from tracer data». Science 251 (4997): 1054–1056. 1991. doi:10.1126/science.251.4997.1054. PMID 17802088. Bibcode: 1991Sci...251.1054S. 
  21. ↑ Rhines, P. B. (2006). «Sub-Arctic oceans and global climate». Weather 61 (4): 109–118. doi:10.1256/wea.223.05. Bibcode: 2006Wthr...61..109R. 
  22. ↑ Våge, K.; Pickart, R. S.; Thierry, V.; Reverdin, G.; Lee, C. M.; Petrie, B.; Agnew, T. A.; Wong, A. και άλλοι. (2008). «Surprising return of deep convection to the subpolar North Atlantic Ocean in winter 2007–2008». Nature Geoscience 2 (1): 67. doi:10.1038/ngeo382. Bibcode: 2009NatGe...2...67V. https://archimer.ifremer.fr/doc/00000/6415/. 
  23. ↑ 23,0 23,1 Sahney, S.; Benton, M.J. (2008). «Recovery from the most profound mass extinction of all time». Proceedings of the Royal Society B 275 (1636): 759–65. doi:10.1098/rspb.2007.1370. PMID 18198148. 
  24. ↑ 24,0 24,1 Crowley, T. J.; North, G. R. (May 1988). «Abrupt Climate Change and Extinction Events in Earth History». Science 240 (4855): 996–1002. doi:10.1126/science.240.4855.996. PMID 17731712. Bibcode: 1988Sci...240..996C. https://archive.org/details/sim_science_1988-05-20_240_4855/page/n42. 
  25. ↑ Sahney, S.; Benton, M.J.; Ferry, P.A. (2010). «Links between global taxonomic diversity, ecological diversity and the expansion of vertebrates on land». Biology Letters 6 (4): 544–547. doi:10.1098/rsbl.2009.1024. PMID 20106856. 
  26. ↑ Trenberth, K. E.; Hoar, T. J. (1997). «El Niño and climate change». Geophysical Research Letters 24 (23): 3057–3060. doi:10.1029/97GL03092. Bibcode: 1997GeoRL..24.3057T. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 January 2013. https://web.archive.org/web/20130114132934/http://www.cgd.ucar.edu/cas/Trenberth/trenberth.pdf/Trenberth%26Hoar97GL03092.pdf. 
  27. ↑ Meehl, G. A.; Washington, W. M. (1996). «El Niño-like climate change in a model with increased atmospheric CO2 concentrations». Nature 382 (6586): 56–60. doi:10.1038/382056a0. Bibcode: 1996Natur.382...56M. https://zenodo.org/record/1233184. 
  28. ↑ Broecker, W. S. (1997). «Thermohaline Circulation, the Achilles Heel of Our Climate System: Will Man-Made CO2 Upset the Current Balance?». Science 278 (5343): 1582–1588. doi:10.1126/science.278.5343.1582. PMID 9374450. Bibcode: 1997Sci...278.1582B. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 November 2009. https://web.archive.org/web/20091122154415/http://www.ldeo.columbia.edu/res/pi/arch/docs/broecker_1997.pdf. 
  29. ↑ 29,0 29,1 Manabe, S.; Stouffer, R. J. (1995). «Simulation of abrupt climate change induced by freshwater input to the North Atlantic Ocean». Nature 378 (6553): 165. doi:10.1038/378165a0. Bibcode: 1995Natur.378..165M. http://www.gfdl.noaa.gov/bibliography/related_files/sm9501.pdf. 
  30. ↑ Beniston, M.; Jungo, P. (2002). «Shifts in the distributions of pressure, temperature and moisture and changes in the typical weather patterns in the Alpine region in response to the behavior of the North Atlantic Oscillation». Theoretical and Applied Climatology 71 (1–2): 29–42. doi:10.1007/s704-002-8206-7. Bibcode: 2002ThApC..71...29B. http://doc.rero.ch/lm.php?url=1000,43,2,20050718135259-QT/1_bensiton_sdp.pdf. 
  31. ↑ J. Hansen; M. Sato; P. Hearty; R. Ruedy και άλλοι. (2015). «Ice melt, sea level rise and superstorms: evidence from paleoclimate data, climate modeling, and modern observations that 2 °C global warming is highly dangerous». Atmospheric Chemistry and Physics Discussions 15 (14): 20059–20179. doi:10.5194/acpd-15-20059-2015. Bibcode: 2015ACPD...1520059H. http://www.atmos-chem-phys-discuss.net/acp-2015-432/. «Our results at least imply that strong cooling in the North Atlantic from AMOC shutdown does create higher wind speed. * * * The increment in seasonal mean wind speed of the northeasterlies relative to preindustrial conditions is as much as 10–20%. Such a percentage increase of wind speed in a storm translates into an increase of storm power dissipation by a factor ∼1.4–2, because wind power dissipation is proportional to the cube of wind speed. However, our simulated changes refer to seasonal mean winds averaged over large grid-boxes, not individual storms.* * * Many of the most memorable and devastating storms in eastern North America and western Europe, popularly known as superstorms, have been winter cyclonic storms, though sometimes occurring in late fall or early spring, that generate near-hurricane-force winds and often large amounts of snowfall. Continued warming of low latitude oceans in coming decades will provide more water vapor to strengthen such storms. If this tropical warming is combined with a cooler North Atlantic Ocean from AMOC slowdown and an increase in midlatitude eddy energy, we can anticipate more severe baroclinic storms.». 
  32. ↑ «Thermodynamics: Albedo». NSIDC. 
  33. ↑ Lenton, Timothy M.; Rockström, Johan; Gaffney, Owen; Rahmstorf, Stefan; Richardson, Katherine; Steffen, Will; Schellnhuber, Hans Joachim (27 November 2019). «Climate tipping points – too risky to bet against» (στα αγγλικά). Nature 575 (7784): 592–595. doi:10.1038/d41586-019-03595-0. PMID 31776487. Bibcode: 2019Natur.575..592L. 
  34. ↑ Comiso, J. C. (2002). «A rapidly declining perennial sea ice cover in the Arctic». Geophysical Research Letters 29 (20): 17-1–17-4. doi:10.1029/2002GL015650. Bibcode: 2002GeoRL..29.1956C. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 July 2011. https://web.archive.org/web/20110727232624/http://www.ggy.bris.ac.uk/staff/personal/JonathanBamber/teaching/Env%20change%20II/comiso_grl.pdf. 
  35. ↑ Malhi, Y.; Aragao, L. E. O. C.; Galbraith, D.; Huntingford, C.; Fisher, R.; Zelazowski, P.; Sitch, S.; McSweeney, C. και άλλοι. (Feb 2009). «Special Feature: Exploring the likelihood and mechanism of a climate-change-induced dieback of the Amazon rainforest». PNAS 106 (49): 20610–20615. doi:10.1073/pnas.0804619106. ISSN 0027-8424. PMID 19218454. PMC 2791614. Bibcode: 2009PNAS..10620610M. http://www.pnas.org/content/early/2009/02/12/0804619106.full.pdf. 
  36. ↑ Praetorius, Summer; Mix, Alan; Jensen, Britta; Froese, Duane; Milne, Glenn; Wolhowe, Matthew; Addison, Jason; Prahl, Fredrick (October 2016). «Interaction between climate, volcanism, and isostatic rebound in Southeast Alaska during the last deglaciation». Earth and Planetary Science Letters 452: 79–89. doi:10.1016/j.epsl.2016.07.033. Bibcode: 2016E&PSL.452...79P. 
  37. ↑ «Heinrich and Dansgaard–Oeschger Events». National Centers for Environmental Information (NCEI) formerly known as National Climatic Data Center (NCDC). NOAA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2021. 
  38. ↑ Alley, R. B.; Meese, D. A.; Shuman, C. A.; Gow, A. J.; Taylor, K. C.; Grootes, P. M.; White, J. W. C.; Ram, M. και άλλοι. (1993). «Abrupt increase in Greenland snow accumulation at the end of the Younger Dryas event». Nature 362 (6420): 527–529. doi:10.1038/362527a0. Bibcode: 1993Natur.362..527A. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 June 2010. https://web.archive.org/web/20100617090928/http://earthsciences.ucr.edu/gcec_pages/docs/Alley%20et%20al%201993-Nature-Dryas%20Snow%20Rates.pdf. 
  39. ↑ Farley, K. A.; Eltgroth, S. F. (2003). «An alternative age model for the Paleocene–Eocene thermal maximum using extraterrestrial 3He». Earth and Planetary Science Letters 208 (3–4): 135–148. doi:10.1016/S0012-821X(03)00017-7. Bibcode: 2003E&PSL.208..135F. https://authors.library.caltech.edu/35478/2/mmc1.xls. 
  40. ↑ Pagani, M.; Caldeira, K.; Archer, D.; Zachos, C. (Dec 2006). «Atmosphere. An ancient carbon mystery». Science 314 (5805): 1556–1557. doi:10.1126/science.1136110. ISSN 0036-8075. PMID 17158314. 
  41. ↑ Zachos, J. C.; Röhl, U.; Schellenberg, S. A.; Sluijs, A.; Hodell, D. A.; Kelly, D. C.; Thomas, E.; Nicolo, M. και άλλοι. (Jun 2005). «Rapid acidification of the ocean during the Paleocene-Eocene thermal maximum». Science 308 (5728): 1611–1615. doi:10.1126/science.1109004. PMID 15947184. Bibcode: 2005Sci...308.1611Z. 
  42. ↑ Benton, M. J.; Twitchet, R. J. (2003). «How to kill (almost) all life: the end-Permian extinction event». Trends in Ecology & Evolution 18 (7): 358–365. doi:10.1016/S0169-5347(03)00093-4. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 April 2007. https://wayback.archive-it.org/all/20070418023344/http://palaeo.gly.bris.ac.uk/Benton/reprints/2003TREEPTr.pdf. 
  43. ↑ Alley, R. B.; Mayewski, P. A.; Sowers, T.; Stuiver, M.; Taylor, K. C.; Clark, P. U. (1997). «Holocene climatic instability: A prominent, widespread event 8200 yr ago». Geology 25 (6): 483. doi:10.1130/0091-7613(1997)025<0483:HCIAPW>2.3.CO;2. Bibcode: 1997Geo....25..483A. https://archive.org/details/sim_geology_1997-06_25_6/page/483. 
  44. ↑ Weber; Clark; Kuhn; Timmermann (5 June 2014). «Millennial-scale variability in Antarctic ice-sheet discharge during the last deglaciation». Nature 510 (7503): 134–138. doi:10.1038/nature13397. PMID 24870232. Bibcode: 2014Natur.510..134W. 
  45. ↑ Gregoire, Lauren (11 July 2012). «Deglacial rapid sea level rises caused by ice-sheet saddle collapses». Nature 487 (7406): 219–222. doi:10.1038/nature11257. PMID 22785319. Bibcode: 2012Natur.487..219G. http://eprints.whiterose.ac.uk/76493/8/gregoirel1.pdf. 
  46. ↑ Bond, G.C.· Showers, W. (1999). «The North Atlantic's 1–2 kyr climate rhythm: relation to Heinrich events, Dansgaard/Oeschger cycles and the little ice age». Στο: Clark, P.U., επιμ. Mechanisms of Global Change at Millennial Time Scales. Geophysical Monograph. American Geophysical Union, Washington DC. σελίδες 59–76. ISBN 0-87590-033-X. 
  47. ↑ McConnell (2017). «Synchronous volcanic eruptions and abrupt climate change ∼17.7 ka plausibly linked by stratospheric ozone depletion». Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) 114 (38): 10035–10040. doi:10.1073/pnas.1705595114. PMID 28874529. Bibcode: 2017PNAS..11410035M. 

Περαιτέρω ανάγνωση

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Απότομη_κλιματική_αλλαγή&oldid=10871309"