Βασιλιάς Ψαράς

Ο Βασιλιάς Ψαράς ή ο Πληγωμένος Βασιλιάς (γαλλικά: Le Roi pêcheur ή Roi blessé) επίσης και βασιλιάς Ανφόρτας (αγγλ. King Anfortas) είναι μυθικός βασιλιάς που εμφανίζεται σε ορισμένα έργα του κύκλου του Αρθούρου ως ο τελευταίος σε μια μακρά σειρά Βρετανών βασιλιάδων που έχουν επιφορτιστεί με τη φύλαξη του Ιερού Δισκοπότηρου. Στα κείμενα του ύστερου Μεσαίωνα, αναφέρεται συχνά ως ο «Πλούσιος Βασιλιάς Ψαράς» σε σχέση με τον ανεκτίμητο πνευματικό θησαυρό που φυλάει.

Βασιλιάς Ψαράς
Ο Βασιλιάς Ψαράς υποδέχεται τον Πέρσιβαλ στο κάστρο του, από εικονογράφηση του 1330 στο Πέρσιβαλ ή Ο θρύλος του Άγιου Δισκοπότηρου.
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	the Fisher King (Αγγλικά)
Χώρα πολιτογράφησης	Βασίλειο της Αγγλίας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ηγεμόνας ψαράς
Οικογένεια
Τέκνα	Elaine of Corbenic
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	βασιλιάς

Οι εκδοχές της ιστορίας του διαφέρουν σημαντικά, αλλά ο Βασιλιάς Ψαράς ή βασιλιάς Ανφόρτας συνήθως απεικονίζεται ως τραυματισμένος στη βουβωνική χώρα, στα πόδια ή στο μηρό και δεν μπορεί να κινηθεί μόνος του. Ανίκανος να περπατήσει ή να ιππεύσει άλογο, περνά το χρόνο του ψαρεύοντας ενώ περιμένει τον «εκλεκτό» που έχει τη δύναμη να τον θεραπεύσει, γιατί η επούλωση των πληγών του εξαρτάται πάντα από την ολοκλήρωση της αποστολής του ήρωα-ιππότη. Η αναπηρία του έχει επιπτώσεις στο βασίλειό του, το οποίο έχει μεταμορφωθεί σε έρημο και ακατοίκητο τόπο, λες και η αδυναμία του Βασιλιά έκανε τη γη άγονη, είναι ο μύθος της Έρημης Χώρας. Ιππότες από όλα τα κοινωνικά στρώματα έρχονται για να τον θεραπεύσουν, αλλά μόνο ο εκλεκτός, ο «καλός ιππότης», μπορεί να πραγματοποιήσει αυτό το θαύμα. Στον Πάρσιφαλ του Βόλφραμ φον Έσενμπαχ, ο εκλεκτός ιππότης είναι ο Πάρσιφαλ (γνωστός στα αγγλικά ως Πέρσιβαλ), αλλά υπάρχει και ο θρύλος ότι ο γιος του Λάνσελοτ, Γκάλαχαντ, συνοδευόμενος από τους ιππότες Μπορς και Πέρσιβαλ, ήταν αυτός που ανακάλυψε το Δισκοπότηρο και θεράπευσε τον βασιλιά φύλακά του.

Στη λογοτεχνία

Ως λογοτεχνικός χαρακτήρας, ο Βασιλιάς Ψαράς προέρχεται από το ημιτελές έργο του Κρετιέν ντε Τρουά Πέρσιβαλ ή Ο θρύλος του Άγιου Δισκοπότηρου (περ. 1180 ή 1190) στο οποίο το Δισκοπότηρο δεν σχετίζεται με τον Ιησού. Η εικόνα του αναπτύχθηκε περαιτέρω από τον Ρομπέρ ντε Μπορόν στη Μυθιστορία της ιστορίας του Γκράαλ (τέλη 12ου αιώνα), το πρώτο έργο που συνδέει το Δισκοπότηρο με τον Ιησού. Εδώ ο Βασιλιάς Ψαράς ονομάζεται Μπρον (όνομα αρκετά κοντά στο όνομα Μπραν αμπ Λυρ ο Ευλογημένος για να υποδηλώνει σύνδεση) και είναι ο σύζυγος της αδερφής του Ιωσήφ της Αριμαθαίας, ο οποίος χρησιμοποίησε το Άγιο Δισκοπότηρο για να συλλέξει το αίμα από το σταυρωμένο σώμα του Χριστού. Ο Τόμας Μάλορυ στο Θάνατο του Αρθούρου (1485) τον ονομάζει Πέλαμ. Πολλές φορές απεικονίζονται δύο τραυματισμένοι βασιλιάδες, πατέρας και γιος (ή παππούς και εγγονός): ο ηλικιωμένος είναι καθηλωμένος λόγω ασθένειας στο κάστρο του και συντηρείται στη ζωή από το Δισκοπότηρο, ο νεότερος, επίσης ανάπηρος, καταφέρνει να πάει για ψάρεμα και υποδέχεται τους φιλοξενούμενους.

Προέλευση του ονόματος

Το όνομα του Βασιλιά Ψαρά προέρχεται από διάφορες πηγές, οι οποίες δεν αλληλοαποκλείονται.

• Παλαιοχριστιανικός συμβολισμός: το ψάρι συμβολίζει τον Χριστό. Οι πρώτοι Απόστολοι ήταν ψαράδες μέχρι που ο Ιησούς τους έστειλε σε όλο τον κόσμο ως «Αλιείς ανθρώπων» (Ματθ. 4:19· Μκ 1:17).
• Κελτική μυθολογία: Η ιρλανδική μυθολογία αναφέρει το ψάρι Σολομός της Σοφίας. Θα μπορούσε επίσης να προέρχεται από τον Νόντενς, τον θεό των νεκρών, που ψάρευε τις ψυχές των νεκρών σαν ψάρια, ή/και από τον Μπραν αμπ Λυρ τον Ευλογημένο, έναν τραυματισμένο βασιλιά της  Βρετανίας στα ουαλικά κείμενα που κατείχε μια μαγική χύτρα, το καλντρόν, που ανάσταινε νεκρούς. Ή/ και από τον θεό Ντάγδα που κατείχε ένα καζάνι με απεριόριστη ποσότητα φαγητού και άλλες μαγικές δυνάμεις.
• Μια συνάφεια μεταξύ των γαλλικών λέξεων pêcheur και pécheur (ψαράς και αμαρτωλός).
• Επειδή περνά τις μέρες του στις όχθες του ποταμού ψαρεύοντας.

Μεταγενέστερες αναφορές

Οι αναφορές του Βασιλιά Ψαρά στη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο και τηλεοπτικές σειρές είναι πολλές, μεταξύ των οποίων εμφανίζεται:

Στη δραματική όπερα Πάρσιφαλ (Parsifal, 1882) του Ρίχαρντ Βάγκνερ, εμφανίζεται με το όνομα Ανφόρτας, παρουσιάζεται η ιστορία, ο τραυματισμός και η λύτρωσή του.

Στο πολυσύνθετο ποίημα του Τ. Σ. Έλιοτ Η Έρημη Χώρα (The Waste Land, 1922), ο Βασιλιάς Ψαράς παίζει επίσης σημαντικό ρόλο.

Στον κύκλο μυθιστορημάτων Ο Τροχός του Χρόνου (The Wheel of Time, 1990-2013) του Ρόμπερτ Τζόρνταν, ένας από τους βασικούς χαρακτήρες, ο Ραντ αλ Θορ, δέχεται έναν τραυματισμό που δεν επουλώνεται. Ένας αντίπαλός του, αναφέρεται σ'αυτόν ως ψαρά.

Η ταινία του Ερίκ Ρομέρ Πέρσιβαλ ο Ουαλός (Perceval le Gallois, 1978) που βασίζεται στο έργο του Κρετιέν ντε Τρουά αναφέρει το σχετικό επεισόδιο.

Η ταινία του Τέρρυ Γκίλλιαμ Ο βασιλιάς της μοναξιάς (The Fisher King, 1991), που διαδραματίζεται στη Νέα Υόρκη, χρησιμοποιεί το μοτίβο της αναζήτησης του Αγίου Δισκοπότηρου και την ιστορία του Βασιλιά Ψαρά. Ο άστεγος πρώην καθηγητής λογοτεχνίας Πάρρυ (Ρόμπιν Ουίλλιαμς) διηγείται στον κυνικό ραδιοφωνικό παρουσιαστή Τζακ Λούκας (Τζεφ Μπρίτζες) τον θρύλο του βασανισμένου Βασιλιά Ψαρά, που σώζεται από τον Πάρσιφαλ - ένα κλειδί για την πλοκή της ταινίας.