Ο θάνατος του Αρθούρου

Ο θάνατος του Αρθούρου
	Οι δύο τόμοι μιας εικονογραφημένης έκδοσης του 1893
Συγγραφέας	Τόμας Μάλορυ
Τίτλος	Le Morte Darthur
Γλώσσα	Μέση αγγλική γλώσσα
Ημερομηνία δημοσίευσης	1485
Χαρακτήρες	Βασιλιάς Αρθούρος, Λάνσελοτ και Γκουίνεβιρ
Τόπος	Αγγλία; Κάμελοτ
LC Class	OL15450151W
LΤ ID	29278
BL Class	121595
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα (π • σ • ε )

Ο θάνατος του Αρθούρου (Le Morte d'Arthur) είναι έργο του 15ου αιώνα του Τόμας Μάλορυ, μια συλλογή ιστοριών γραμμένη στα μεσαιωνικά αγγλικά για τον θρυλικό βασιλιά Αρθούρο, τη Γκουίνεβιρ, τον Λάνσελοτ, τον μάγο Μέρλιν και τους Ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης, μαζί με τους αντίστοιχους θρύλους. Για να αφηγηθεί μια «πλήρη» ιστορία του Αρθούρου από τη γέννηση μέχρι τον θάνατό του, ο Μάλορυ συνέλλεξε, αναδιέταξε, μετέφρασε και τροποποίησε υλικό από διάφορες γαλλικές και αγγλικές πηγές. Περιέχει επίσης και πρωτότυπο υλικό που δημιουργήθηκε από τον Μάλορυ, όπως η ιστορία του Γκάρεθ, και μερικές από τις προσωπικές του ερμηνείες αυτών των παλαιών μύθων.^[2]

Το έργο ολοκληρώθηκε γύρω στο 1470, όταν ο συγγραφέας βρισκόταν στη φυλακή, και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε έντυπη έκδοση το 1485 από τον Ουίλιαμ Κάξτον. Το χειρόγραφο του Μάλορυ δεν έχει διασωθεί, ένα χειρόγραφο που αντιγράφηκε τη δεκαετία μετά το θάνατο του συγγραφέα και ανακαλύφθηκε το 1934, το χειρόγραφο Γουίντσεστερ, βρίσκεται τώρα στη συλλογή της Βρετανικής Βιβλιοθήκης.

Σήμερα, είναι ένα από τα πιο γνωστά έργα της αρθουριανής λογοτεχνίας και πολλοί συγγραφείς από την αναβίωση του θρύλου τον 19ο αιώνα το έχουν χρησιμοποιήσει ως κύρια πηγή τους.

Ο τίτλος

Ο αρχικός τίτλος του έργου ήταν The hoole booke of kyng Arthur & of his noble knyghtes of the rounde table (Το βιβλίο του βασιλιά Αρθούρου και των ευγενών ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης) και μόνο το τελευταίο τμήμα του είχε τον παλαιό αγγλο-νορμανδικό τίτλο Le Morte D' Αrthur (Ο θάνατος του Αρθούρου) αλλά ο Ουίλιαμ Κάξτον άλλαξε τον τίτλο και έτσι είναι ευρέως γνωστό σήμερα.

Το άρθρο le είναι λάθος στα σύγχρονα γαλλικά, καθώς η λέξη mort είναι ουσιαστικό θηλυκού γένους, για το οποίο απαιτείται το άρθρο la (δηλαδή, la mort d'Arthur). Ωστόσο, στα αγγλο-νορμανδικά γαλλικά το θηλυκό la συχνά μετατρέπονταν σε le, ιδιαίτερα στην μεταγενέστερη περίοδο (13ος αιώνας και αργότερα).^[3]

Περιβάλλον και θέματα

Ο Αρθούρος μεταφέρεται στο Άβαλον σε εικονογράφηση του 1912

Τα περισσότερα από τα γεγονότα διαδραματίζονται σε μια ιστορική φανταστική εκδοχή της Βρετανίας και της Γαλλίας σε απροσδιόριστο χρόνο, κατά καιρούς, η πλοκή πηγαίνει πιο μακριά, στη Ρώμη, και θυμίζει βιβλικές ιστορίες από την αρχαία Εγγύς Ανατολή. Τα γεγονότα διαδραματίζονται μεταξύ του 5ου και 6ου αιώνα μ.Χ. (η περίοδος μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας), ωστόσο η ιστορία περιέχει πολλούς αναχρονισμούς και ο Μάλορυ δεν κάνει καμία προσπάθεια να κάνει την ιστορία του ιστορικά ακριβή.

Οι πρώτοι συγγραφείς των ιστοριών του Αρθούρου είχαν ήδη περιγράψει την εποχή του Πρώιμου και του Ύστερου Μεσαίωνα ως Σκοτεινούς Αιώνες, έναν κόσμο με θωρακισμένους ιππότες και μεγάλα κάστρα που πήραν τη θέση των Βρετανών λεγεωνάριων και των φρουρίων της Μετα-ρωμαϊκής Βρετανίας. Ο Μάλορυ εκσυγχρόνισε περαιτέρω τους μύθους συγχωνεύοντας την Κελτική Βρετανία με το δικό του σύγχρονο Βασίλειο της Αγγλίας και, με εντελώς ανιστορικά, αντικατέστησε σε μερικά σημεία τους Αγγλοσάξονες εισβολείς (στοιχείο θεμελιώδους σημασίας σχεδόν σε όλα τα αρθουριανά ειδύλλια και ποιήματα) με τους Οθωμανούς Τούρκους στον ρόλο των ξένων παγανιστών εχθρών του βασιλιά Αρθούρου. Επίσης, εμφανίζει τους Φράγκους να δίνουν στον Αρθούρο ρόλο υπερασπιστή έναντι ξένων ειδωλολατρών εχθρών.

Ο Μάλορυ αναφέρεται σε μια εποχή με εξιδανικευμένους ιππότες, με ιπποτικούς κώδικες τιμής και τουρνουά, χωρίς να ενδιαφέρεται για την αγροτική ζωή ή τους εμπόρους. Οι ήρωές του είναι σχεδόν αποκλειστικά πολεμιστές, οι γυναίκες ή οι ερωμένες τους και περιστασιακά εμφανίζει μυθικά όντα όπως νεράιδες και δαίμονες, γίγαντες ή νάνους.

Πηγές

Ο Μάλορυ δεν επινόησε τις ιστορίες αυτής της συλλογής, αλλά τις συγκέντρωσε και τις μετέφρασε. Χρησιμοποίησε ιστορίες που υπήρχαν ήδη στη γαλλική λογοτεχνία του 13ου αιώνα (ο λεγόμενος Κύκλος της Βουλγάτας, με έργα γραμμένα στα παλαιά γαλλικά) και τα συγκέντρωσε μαζί με πηγές ανωνύμων συγγραφέων γραμμένες στα μεσαιωνικά Αγγλικά.

Μέσα στην αφήγηση, ο συγγραφέας αναφέρεται επίσης σε απροσδιόριστα «άλλα βιβλία». Εκτός από τον εκτεταμένο Κύκλο της Βουλγάτας στις διάφορες παραλλαγές του, καθώς και τα αγγλικά ποιήματα, τα άλλα πρωτότυπα κείμενα του Μάλορυ έχουν αναγνωριστεί ως οι γαλλικές ιπποτικές μυθιστορίες του Κρετιέν ντε Τρουά και το Αγγλικό Χρονικό του Τζον Χάρντινγκ. Οι διάφορες άλλες πηγές του μπορεί να περιλαμβάνουν ένα ρωμαϊκό στρατιωτικό εγχειρίδιο του 5ου αιώνα , το De re militari.

Διαίρεση βιβλίων

Ο θάνατος του βασιλιά Αρθούρου

Ο Ουίλιαμ Κάξτον στην έκδοση του 1485 χώρισε το έργο σε 21 βιβλία και 507 κεφάλαια, για να το κάνει πιο ευανάγνωστο, το κείμενο περιέχει οκτώ διαφορετικές ιστορίες: ^[4]

Γέννηση και νεότητα του Αρθούρου
Ο πόλεμος του Αρθούρου εναντίον των Ρωμαίων
Οι πρώτες περιπέτειες του Λάνσελοτ
Η ιστορία του Γκάρεθ (αδελφός του Γκάγουεν)
Η ιστορία του Τριστάνου και της Ιζόλδης
Η αναζήτηση του Αγίου Δισκοπότηρου
Ο απαγορευμένος έρωτας μεταξύ του Λάνσελοτ με τη Γκουίνεβιρ
Το τέλος των Ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης, η μάχη του Κάμλαν και ο θάνατος του Αρθούρου.

Περιεχόμενο

1ο βιβλίο

«Έτσι το παιδί παραδόθηκε στον Μέρλιν». Εικονογράφηση του 1920

Ο βασιλιάς της Βρετανίας Ούθερ Πεντράγκον κυριεύτηκε από πάθος για τη σύζυγο του δούκα της Κορνουάλης Γκορλουά, την όμορφη Ιγκρέιν. Για τον λόγο αυτό ξέσπασε πόλεμος μεταξύ των δύο ανδρών. Τότε ο Ούθερ ζητά βοήθεια από τον μάγο Μέρλιν, ο οποίος, μετά από παράκληση του βασιλιά, χρησιμοποιεί τη μαγική του τέχνη για να του δώσει την εμφάνιση του Γκορλουά, ώστε να μπει στο Τίνταγκελ (το οχυρό του Γκορλουά) και να αποκτήσει με την Ιγκρέιν.

Κατά τη διάρκεια της νύχτας η γυναίκα συνέλαβε τον Αρθούρο, ενώ ο σύζυγός της Γκορλουά σκοτώθηκε από τους άνδρες του Ούθερ. Ο Μέρλιν πήρε τον μικρό Αρθούρο και ανέθεσε την ανατροφή του στον σερ Έκτορ για να μεγαλώσει κρυφά με ασφάλεια μετά το θάνατο του Ούθερ. Χρόνια αργότερα, ο έφηβος πλέον Αρθούρος γίνεται απρόσμενα ηγεμόνας της Βρετανίας στον διαγωνισμό που διοργάνωσε ο Μέρλιν, όταν αφαίρεσε το σπαθί από την πέτρα (ένα ξίφος που εμφανίζεται μέσα σε έναν βράχο και φέρει την επιγραφή: «ΑΥΤΟΣ ΠΟΥ ΘΑ ΤΡΑΒΗΞΕΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΠΑΘΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΡΑΧΟ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΟΜΙΜΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ».

Ο νεοεστεμμένος Αρθούρος και οι οπαδοί του, μεταξύ των οποίων ο βασιλιάς Μπαν και ο σερ Μπορς, συνεχίζουν να πολεμούν ενάντια σε αντιπάλους και σφετεριστές, κερδίζοντας τελικά τον πόλεμο στη μεγάλη μάχη του Μπεντεγρέιν. Ο Αρθούρος επικρατεί λόγω της στρατιωτικής του ικανότητας και των προφητικών και μαγικών συμβουλών του Μέρλιν. Ο Αρθούρος μονομαχεί με τον ιππότη Πέλλινορ, αλλά στη σκληρή σύγκρουση σπάζει το σπαθί του και μετά πηγαίνει στην Κυρά της λίμνης η οποία του δίνει το ξίφος Εξκάλιμπερ. Με τη βοήθεια συμφιλιωμένων επαναστατών, ο Άρθουρ συντρίβει επίσης μια ξένη εισβολή στη μάχη του Κλάρενς. Με τον θρόνο του ασφαλή, ο Αρθούρος παντρεύεται τη νεαρή πριγκίπισσα Γκουίνεβιρ και κληρονομεί τη Στρογγυλή Τράπεζα από τον πατέρα της, τον βασιλιά Λέντεγκρανς. Στη συνέχεια συγκεντρώνει τους κύριους ιππότες του, συμπεριλαμβανομένων μερικών από τους πρώην εχθρούς του που τώρα ενώθηκαν μαζί του, στην πρωτεύουσά του Κάμελοτ και ιδρύει τη συντροφιά της Στρογγυλής Τραπέζης, όλοι ορκίζονται στον Όρκο της Πεντηκοστής που ενσάρκωνε τα ιδεώδη της Ιπποσύνης.

Εν τω μεταξύ, ο Αρθούρος έχει κοιμηθεί με μια αρχόντισσα που ονομάζεται Μοργκάουζ, αργότερα ο Μέρλιν του λέει ότι είναι αδερφή του και ότι ένα παιδί που θα γεννηθεί την 1η Μαΐου θα προκαλέσει την καταστροφή του βασιλείου του. Ο Αρθούρος δίνει εντολή να σκοτωθούν όλα τα παιδιά που γεννήθηκαν την 1η Μαΐου, αλλά μόνο ένα παιδί καταφέρνει να επιβιώσει από θαύμα (αυτό που γέννησε η Μοργκάουζ), που θα βαφτιστεί με το όνομα Μόρντρεντ, το οποίο τελικά θα σκοτώσει τον πατέρα του στο τέλος.^[5]

2ο βιβλίο

Ο ιππότης Μπέντβιρ πετάει το Εξκάλιμπερ στην Κυρά της Λίμνης

Το άνοιγμα του δεύτερου βιβλίου βρίσκει τον Αρθούρο και το βασίλειό του χωρίς εχθρούς. Ο θρόνος του είναι ασφαλής και οι ιππότες του, συμπεριλαμβανομένων των Γκρίφλετ και Τορ, καθώς και οι ανιψιοί του Γκάγουεν και Υβαίν (γιοι των Μοργκάουζ και Μοργκάνα λε Φέι αντίστοιχα ) αποδεικνύουν την αξία τους σε διάφορες μάχες και φανταστικές αναζητήσεις.

Αναζητώντας περισσότερη δόξα, ο Αρθούρος και οι ιππότες του πηγαίνουν στη συνέχεια στον πόλεμο εναντίον του (φανταστικού) Ρωμαίου αυτοκράτορα Λουκιανού, ο οποίος μόλις ζήτησε από τη Βρετανία να αρχίσει και πάλι να πληρώνει φόρους. Στη συνέχεια ο Αρθούρος αφήνει το βασίλειό του στα χέρια του Κωνσταντίνου της Κορνουάλης και ταξιδεύει στη Νορμανδία για να συναντήσει τον ξάδερφό του Χόελ. Στη συνέχεια, η ιστορία περιγράφει λεπτομερώς την πορεία του Αρθούρου στη Ρώμη μέσω της Γερμανίας και της Ιταλίας. Μετά από μια σειρά από μάχες που οδήγησαν στη μεγάλη νίκη επί του Λουκιανού και των συμμάχων του και την παράδοση της Ρωμαϊκής Συγκλήτου, ο Αρθούρος στέφεται αυτοκράτορας, αναθέτοντας τα διάφορα εδάφη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που κατέκτησε στους βαρόνους του πριν επιστρέψει τελικά στη Βρετανία. Τώρα ο Αρθούρος κυβερνά μια περιοχή που εκτείνεται από τη Σκωτία έως τη Μέση Ανατολή.^[6]

3ο βιβλίο

Επιστρέφοντας σε μια εποχή πριν από το 2ο βιβλίο, ο Μάλορυ παρουσιάζει τον Λάνσελοτ, έναν νεαρό Γάλλο ορφανό πρίγκιπα, ως τον πιο σεβαστό ιππότη του βασιλιά Αρθούρου μέσα από πολυάριθμες επεισοδιακές περιπέτειες, μερικές από τις οποίες παρουσιάζει με κωμικό τρόπο. Ο Λάνσελοτ τηρεί πάντα τον όρκο της Πεντηκοστής, βοηθώντας κυρίες που βρίσκονται σε δύσκολη θέση και δείχνοντας έλεος στους ιππότες εχθρούς που έχει νικήσει στη μάχη. Ωστόσο, ο κόσμος στον οποίο ζει ο Λάνσελοτ είναι πολύ περίπλοκος και, παρόλο που φιλοδοξεί να ζει σύμφωνα με έναν ηθικό κώδικα, οι πράξεις των άλλων το καθιστούν δύσκολο. Αυτή η ιστορία, με την εξέχουσα θέση των αγώνων τουρνουά, δείχνει μια μετατόπιση από τον πραγματικό πόλεμο στο πεδίο της μάχης προς μια πιο ήπια μορφή βίας.

4ο βιβλίο

Ο τέταρτος τόμος ασχολείται κυρίως με τις περιπέτειες του νεαρού Γκάρεθ στη μακρά αναζήτησή του για τις αδερφές κυρίες Λυνέτ και Λάιονες. Είναι ο νεότερος από τους ανιψιούς του Αρθούρου, γιος της Μοργκάουζ και του βασιλιά Λοτ, και παρουσιάζεται στην αυλή του Αρθούρου στο Κάμελοτ κρύβοντας την πραγματική του ταυτότητα του - εμφανίζεται ως ανώνυμος υπηρέτης της κουζίνας - προσπαθώντας να αποδείξει ότι αξίζει τον τίτλο του ιππότη μέσω των πράξεών του και όχι μόνο λόγω της καταγωγής του. Η συγκεκριμένη ιστορία δεν βασίζεται άμεσα σε κανένα υπάρχον κείμενο σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου των προηγούμενων τόμων.

5ο βιβλίο

Τριστάνος και Ιζόλδη, Έντμουντ Μπλερ Λέιτον, 1902

Ο Μάλορυ μας παρουσιάζει μια συλλογή από ιστορίες για ιππότες, μεταξύ των οποίων και ο Τριστάνος. Μετά την αφήγηση της γέννησης και της παιδικής ηλικίας του, η κύρια εστίαση είναι στη μοιχική και καταδικασμένη σχέση μεταξύ του Τριστάνου και της Ιζόλδης. Σύμφωνα με τον μύθο, του ανατίθεται να συνοδεύσει την Ιρλανδή πριγκίπισσα Ιζόλδη για να παντρευτεί τον θείο του, τον βασιλιά Μάρκο της Κορνουάλης. Ο Τριστάνος και η Ιζόλδη πίνουν κατά λάθος ένα φίλτρο αγάπης κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και ερωτεύονται, ξεκινώντας μια μοιχική σχέση. Στη συνέχεια, το ζευγάρι υποβάλλεται σε πολυάριθμες δοκιμασίες που δοκιμάζουν τη μυστική τους σχέση, πριν το τραγικό τέλος.

Περιλαμβάνει επίσης την αναδρομική ιστορία της γέννησης του Γκάλαχαντ, νόθου γιου του Λάνσελοτ και της πριγκίπισσας Ελέιν, όταν η τελευταία με μαγικό τρόπο ξεγέλασε τον Λάνσελοτ και κοιμήθηκε μαζί της, νομίζοντας πως είναι η Γκουίνεβιρ.^[7]

6ο βιβλίο

Ο Γκάλαχαντ, ο Μπορς κι ο Πέρσιβαλ βρίσκουν το Άγιο Δισκοπότηρο

Εδώ εξιστορούνται περιπέτειες πολλών Ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης στην αναζήτηση του Άγιου Δισκοπότηρου (ιερό Γκράαλ). Ο Γκάγουεν είναι ο πρώτος που ξεκινά την αναζήτηση του Δισκοπότηρου. Στην αναζήτηση συμμετέχουν κι άλλοι ιππότες όπως ο Λάνσελοτ. Αυτός που τελικά το βρήκε είναι ο γενναίος και αγνός Γκάλαχαντ και οι τελευταίοι του σύντροφοι Πέρσιβαλ και Μπορς ο Νεότερος. Τα κατορθώματά τους αναμειγνύονται με συναντήσεις στην πορεία τους με κόρες και ερημίτες που προσφέρουν συμβουλές και ερμηνεύουν όνειρα.

Μετά την παράβαση του ιπποτικού ηθικού κώδικα στο προηγούμενο βιβλίο, ο Μάλορυ επιχειρεί να οικοδομήσει έναν νέο τρόπο ιπποτισμού δίνοντας έμφαση στη θρησκεία. Ο Χριστιανισμός και η Εκκλησία προσφέρουν ένα χώρο μέσω του οποίου μπορεί να τηρηθεί ο όρκος της Πεντηκοστής, ενώ ο αυστηρός ηθικός κώδικας που επιβάλλει η θρησκεία προμηνύει σχεδόν βέβαιη αποτυχία εκ μέρους των ιπποτών. Για παράδειγμα, ο Γκάγουεν αρνείται να μετανοήσει για τις αμαρτίες του. Ομοίως, ο Λάνσελοτ, παρ' όλη την ειλικρίνειά του, δεν είναι σε θέση να ξεφύγει από τον μοιχικό του έρωτα για τη Γκουίνεβιρ, και έτσι είναι επίσης προορισμένος να αποτύχει. Αυτός που πετυχαίνει είναι ο Γκάλαχαντ, καθώς η ζωή του, μοναδικά εντελώς αναμάρτητη, τον κάνει προσωποποίηση της τελειότητας και πρότυπο του κοσμικού ιπποτισμού.

Ο τελευταίος ύπνος του βασιλιά Αρθούρου στο Άβαλον, Έντουαρντ Μπερν - Τζόουνς

7ο βιβλίο

Η ιστορία συνεχίζεται με τον έρωτα του Λάνσελοτ και της Γκουίνεβιρ. Ο Λάνσελοτ ολοκληρώνει μια σειρά δοκιμασιών για να αποδειχθεί άξιος της αγάπης της βασίλισσας, με αποκορύφωμα τη διάσωσή της από την απαγωγή του ιππότη Μάλαγκαντ (αυτή είναι η πρώτη φορά που το έργο αναφέρει ρητά την σεξουαλική σχέση του ζευγαριού).^[8]

8ο βιβλίο

Η Γκουίνεβιρ στην πυρά

Ο Μόντρεντ (που έχει γίνει πλέον Ιππότης της Στρογγυλής Τραπέζης) και ο ετεροθαλής αδερφός του Άγκραβαϊν αποκαλύπτουν τη μοιχεία της Γκουίνεβιρ και ο Αρθούρος την καταδικάζει σε θάνατο στην πυρά. Ο Λάνσελοτ σπεύδει για να τη σώσει τη στιγμή της εκτέλεσης, σκοτώνοντας αρκετούς ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης, μεταξύ των οποίων τους αδελφούς του Γκάρεθ και Γκάχερις. Ο Γκάγουεν, για εκδίκηση, παρακινεί τον Αρθούρο σε έναν μακρύ και ανελέητο πόλεμο κατά του Λάνσελοτ. Αφού φεύγουν για να κυνηγήσουν τον Λάνσελοτ στη Γαλλία, όπου ο Γκάγουεν τραυματίζεται θανάσιμα σε μονομαχία με τον Λάνσελοτ - και αργότερα τελικά συμφιλιώνεται μαζί του στο κρεβάτι του θανάτου του - ο Μόρντρεντ καταλαμβάνει τον θρόνο και παίρνει τον έλεγχο του βασιλείου του Αρθούρου. Στην αιματηρή τελική μάχη του Κάμλαν μεταξύ των οπαδών του Μόρντρεντ και των εναπομεινάντων στην Αγγλία πιστών του Αρθούρου, ο βασιλιάς σκοτώνει τον Μόρντρεντ αλλά ο ίδιος τραυματίζεται βαριά. Καθώς ο Αρθούρος πεθαίνει, ο μοναδικός επιζών Μπέντβιρ, όπως τον διέταξε ο βασιλιάς του, πέταξε το Εξκάλιμπερ στην Κυρά της Λίμνης. Στη συνέχεια, η μετανοημένη Μοργκάνα λε Φέι με τη νύμφη Νίμουε μετέφεραν τον Αρθούρο στο Άβαλον.

Μετά το θάνατο του βασιλιά Αρθούρου, τον οποίο διαδέχεται ο Κωνσταντίνος, ο Μάλορυ αφηγείται τους μεταγενέστερους θανάτους του Μπέντβιρ, της Γκουίνεβιρ, του Λάνσελοτ και των συγγενών του.^[9]

Μετάφραση στα ελληνικά

Ο θάνατος του Αρθούρου, μετάφραση: Αλέξανδρος Κοσματόπουλος, εκδόσεις Gutenberg σειρά ORBIS LITERAE, 1999 (δύο τόμοι) ^[10]

Παραπομπές

[b3274837d21a548435f0e1f70a9b39a864cfaf90-1] OL15450151W.

[2] . «cliffsnotes.com/literature/l/le-morte-darthur/book-summary».

[3] . «literature.stackexchange.com/questions/why-is-the-title-of-le-morte-darthur-in-french-if-the-book-is-in-english».

[4] . «ped.muni.cz/weng/outline_of_english_fiction/terms/le_morte_darthur».

[5] . «litcharts.com/lit/le-morte-d-arthur/summary».

[6] . «gradesaver.com/le-morte-darthur/study-guide/summary».

[7] . «supersummary.com/le-morte-d-arthur/summary/».

[8] . «blinkist.com/en/books/le-morte-darthur-en».

[9] . «aresearchguide.com/le-morte-darthur-summary».

[10] . «politeianet.gr/books/malory-thomas-gutenberg-o-thanatos-tou-arthourou-protos-tomos-189554».

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]