Δεκάπολις

Ο όρος Δεκάπολις (δέκα πόλεις) αναφέρεται σε μια γεωγραφική περιοχή της Παλαιστίνης, επί το πλείστον ανατολικά του ποταμού Ιορδάνη, όπου κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή υπήρχε ένας αριθμός ελληνιστικών πόλεων. Ορισμένες πηγές αναφέρουν τις πόλεις σαν δέκα σε αριθμό και άλλες ως περισσότερες. Υπήρχε και άλλη Δεκάπολις, στην Ισαυρία της νότιας Μικράς Ασίας.^[1]

Η Δεκάπολις της Παλαιστίνης δεν ήταν απαραίτητα συνασπισμός ή συμμαχία πόλεων. Στις πηγές αναφέρεται πάντα με την έννοια γεωγραφικής περιφέρειας ως «περιοχή Δεκαπόλεως» (Regio Decapolitana). Σε κάποια βιβλιογραφία αναφέρεται και ως συνασπισμός, ομοσπονδία ή συμμαχία πόλεων, αλλά αυτό δεν προκύπτει από τις πρωτογενείς πηγές.^[2] Η περιοχή της Δεκάπολης έχει σημαντική θέση στην ιστορία των πρώτων χριστιανικών αιώνων.

Ιστορική Γεωγραφία Επεξεργασία

Η περιοχή της Δεκάπολης περιλάμβανε κατοικήσεις που θεωρούνταν πόλεις από κάθε άποψη. Αποτελούσαν μια εδαφική συνέχεια που εκτεινόταν από το Δίον στο βορρά έως τη Φιλαδέλφεια (σημερινό Αμμάν) στο νότο και από τη Σκυθόπολη (Beth-Shean) στα δυτικά μέχρι τα όρια της ερήμου στα ανατολικά. Οι περισσότερες από τις πόλεις ιδρύθηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου των Σελευκιδών, αλλά τα Γάδαρα^[3], η Σκυθόπολις, η Πέλλα και η Φιλαδέλφεια προφανώς ιδρύθηκαν από τους Πτολεμαίους.

Η πιο αρχαία και αξιόπιστη ιστορική πηγή για τη Δεκάπολη είναι ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (περίπου 23-79 μ.Χ.). Στο βιβλίο του Naturalis Historia (V. xvi. 74) αναφέρει ότι κοντά στην Ιουδαία, προς την κατεύθυνση της Συρίας, εκτείνεται η «περιοχή της Δεκάπολης», που ονομάστηκε έτσι λόγω του αριθμού των πόλεων που περιείχε. Ο ίδιος σημειώνει ότι δεν συμφωνούν όλοι στο ποιές είναι αυτές οι πόλεις, αλλά ότι οι περισσότεροι αναφέρονται στις εξής:

Γέρασα,
Σκυθόπολη,
Αντιόχεια (του Ίππου),
Γάδαρα,
Πέλλα,
Φιλαδέλφεια (το σημερινό Αμμάν, πρωτεύουσα της Ιορδανίας)
Δίον (Καπιτωλιάς),
Καναβάτη Συρίας
Ραφάνα Ιορδανίας (Άβιλα),
Δαμασκός, η πρωτεύουσα της σημερινής Συρίας (βορειότερα από τις άλλες πόλεις)

Έναν κατάλογο πόλεων δίνει και ο Φλάβιος Ιώσηπος (Αρχαιότητες, XIV, 76).

Πολύ λίγα είναι γνωστά για τη σύνθεση του πληθυσμού σε αυτές τις πόλεις. Τα ονόματα που εμφανίζονται στις πολυάριθμες επιγραφές που βρέθηκαν στην περιοχή δεν μας πληροφορούν τίποτα για την εθνοτική σύνθεση των κατοίκων, διότι τόσο οι Ναβαταίοι όσο και οι Εβραίοι είχαν την τάση να υιοθετούν ελληνικά ονόματα. Μπορεί να υποτεθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ήταν σημιτικής καταγωγής και ανάμεσά τους ήταν κατά πάσα πιθανότητα οι απόγονοι των Ναβαταίων που κυβερνούσαν την περιοχή στα ανατολικά της Δεκαπόλεως και είχαν στενούς δεσμούς με τις πόλεις αυτές. Ταυτόχρονα, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ήταν εξελληνισμένο και οι κάτοικοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως πολίτες μιας «πόλης» (polis στην πηγή) από κάθε άποψη.

Η ρωμαϊκή διοίκηση ευνόησε την ανεξαρτησία αυτών των πόλεων τις οποίες ενέταξε στην Provincia Syria. Κάποτε οι ρωμαϊκές αρχές μετέφεραν τον/την Ίππο/Ιππώνη (Sussita) και τη Γάδαρα στην περιοχή που διοικούσε ο Ηρώδης. Αυτό δεν ήταν καθόλου ευχάριστο για τους κατοίκους των εν λόγω πόλεων, και κατά το έτος 20 π.Χ., οι κάτοικοι της Γάδαρα ζήτησαν να φύγουν από τη διοίκηση του Ηρώδη και να επανέλθουν στην Provincia Syria. Μετά τη διάλυση του βασιλείου των Ναβαταίων από τον Τραϊανό (106 μ.Χ.), η περιοχή περιλήφθηκε στη νέα επαρχία της Αραβίας. ^[4]

Ιστορία κατά τα χριστιανικά χρόνια Επεξεργασία

Στην Καινή Διαθήκη η Δεκάπολις δεν αναφέρεται συχνά ως όρος, αλλά έχει ένα σημαντικό ρόλο. Τα Ευαγγέλια αναφέρουν ότι μεταξύ του πλήθους που ακολούθησε τον Χριστό ήταν και άτομα από τη Δεκάπολη, η οποία αναφέρεται και ως «πέραν του Ιορδάνου» (Ματ. 4:24, Μάρ. 3:7). Η πρώτη περιοδεία του Χριστού εκτός Γαλιλαίας έγινε στη Δεκάπολη (Ματ. 8:28-34, Μάρ. 5:1-20, Λ. 8:26-39), στα Γάδαρα ή τα (τη) Γέρασα. Ο Μάρκος αναφέρει το θαύμα της θεραπείας του δαιμονισμένου στη Δεκάπολη, με τη μεταβίβαση των δαιμόνων σε μια αγέλη γουρουνιών. Στην περιοχή της Δεκάπολης ανήκει γεωγραφικά και η λίμνη της Γαλιλαίας ή Τιβεριάδας.

Πέρα από τα αφορώντα τη ζωή του Χριστού, η πλέον γνωστή αναφορά στην παρουσία χριστιανών στην Υπεριορδανία είναι η φυγή τους από την Ιερουσαλήμ προς την Πέλλα πριν από την επανάσταση των Εβραίων του 66-70. Την ίδια εποχή, ομάδες Εβραίων κατέστρεψαν τις πόλεις της περιοχής, περιλαμβανομένης της Πέλλας (Ιώσηπος, Ιουδ. Πόλεμοι, 2.458f.). Είναι πιθανό ότι έγινε και δεύτερη έξοδος χριστιανών προς την Πέλλα κατά τη δεύτερη εξέγερση των Εβραίων (132-135) όταν ο Αδριανός απαγόρευσε στους Εβραίους να εισέρχονται στην Ιερουσαλήμ. Ο Ευσέβιος επικαλείται ως πηγή της δεύτερης φυγής των Χριστιανών τον Αρίστωνα τον Πελλαίο (2ος αι.). Υπάρχει μια αρχαία παράδοση, καταγεγραμμένη από τον Ευσέβιο, ότι στην Υπεριορδανία ζούσε ένας αριθμός ατόμων από την οικογένεια του Ιησού. Στην Υπεριορδανία παρουσιάστηκαν και κάποιες χριστιανικές αιρέσεις των οποίων σώζονται κείμενα.

Στην περιοχή είναι ελάχιστα τα χριστιανικά αρχαιολογικά ευρήματα πριν από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Υπάρχουν όμως πολλά χριστιανικά μνημεία (ναοί κλπ) που χρονολογούνται μετά την εποχή του Κωνσταντίνου, οπότε και επιτράπηκε η χριστιανική λατρεία. Αυτό δείχνει ότι ήδη υπήρχε μεγάλος αριθμός χριστιανών στην περιοχή.^[5]
Η εγκατάσταση των πρώτων χριστιανών στη Δεκάπολη συνέβαλε στον εξελληνισμό της Εκκλησίας.^[6]

Βλέπε επίσης Επεξεργασία

Archaeology of Jordan online

Βιβλιογραφία – Σημειώσεις Επεξεργασία

↑ Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, "Περί Θεμάτων",έκδοση Βόννης, 1840, σελ. 36, στ. 7.
↑ Η έννοια του συνασπισμού πόλεων ήταν γνωστή στον ελληνικό κόσμο από την αρχαϊκή μέχρι τη ρωμαϊκή περίοδο, αλλά ο χαρακτήρας και ο σκοπός τους άλλαζαν από εποχή σε εποχή και από περιοχή σε περιοχή.
↑ Σημ.: Πιθανότατα υπήρχε και άλλη πόλη με το όνομα Γάδαρα, ή Γαδαρίς στην Ιουδαία, η οποία και αναφέρεται στην Π. Διαθήκη. Τα Γάδαρα της Καινής Διαθήκης πιστεύεται ότι είναι η πόλη της Δεκάπολης. Μ. Σιώτης, "Γάδαρα - Εκκλησιαστική Ιστορία", Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, Αθήνα, 1964, τ. 4, σ. 135-137. Αναφέρεται στο http://ikee.lib.auth.gr/record/132877/files/GRI-2013-11125.pdf Bsharah Dahabreh, "Η δικαιοδοσία της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων στις πέραν του Ιορδάνου Επαρχίες της (1ος αι. - 16ος αι.) Μεταπτυχιακή εργασία, Θεολογική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2012, σ. 50.]
↑ Arthur Segal, The Decapolis: An Historical-Archaeological Survey. Hippos-Sussita Excavation Project. The Zinman Institute of Archaeology, University of Haifa
↑ Bastiaan Van Elderen, Early Christianity in Transjordan, Tyndale Bulletin 45.1 (1994) 97-117.
↑ Χαλκιαδάκης Εμμανουήλ, Πατριαρχείο Ιεροσολύμων: Ιστορία, Κοινωνία, Πολιτισμός. Ακαδημαϊκές Σημειώσεις (αναθεωρημένες), Ηράκλειο Κρήτης, 2014, σελ. 6, 7. Διαθέσιμο στο www.academia.edu [1]

[1] Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, "Περί Θεμάτων",έκδοση Βόννης, 1840, σελ. 36, στ. 7.

[2] Η έννοια του συνασπισμού πόλεων ήταν γνωστή στον ελληνικό κόσμο από την αρχαϊκή μέχρι τη ρωμαϊκή περίοδο, αλλά ο χαρακτήρας και ο σκοπός τους άλλαζαν από εποχή σε εποχή και από περιοχή σε περιοχή.

[3] Σημ.: Πιθανότατα υπήρχε και άλλη πόλη με το όνομα Γάδαρα, ή Γαδαρίς στην Ιουδαία, η οποία και αναφέρεται στην Π. Διαθήκη. Τα Γάδαρα της Καινής Διαθήκης πιστεύεται ότι είναι η πόλη της Δεκάπολης. Μ. Σιώτης, "Γάδαρα - Εκκλησιαστική Ιστορία", Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, Αθήνα, 1964, τ. 4, σ. 135-137. Αναφέρεται στο http://ikee.lib.auth.gr/record/132877/files/GRI-2013-11125.pdf Bsharah Dahabreh, "Η δικαιοδοσία της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων στις πέραν του Ιορδάνου Επαρχίες της (1ος αι. - 16ος αι.) Μεταπτυχιακή εργασία, Θεολογική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2012, σ. 50.]

[4] Arthur Segal, The Decapolis: An Historical-Archaeological Survey. Hippos-Sussita Excavation Project. The Zinman Institute of Archaeology, University of Haifa

[5] Bastiaan Van Elderen, Early Christianity in Transjordan, Tyndale Bulletin 45.1 (1994) 97-117.

[6] Χαλκιαδάκης Εμμανουήλ, Πατριαρχείο Ιεροσολύμων: Ιστορία, Κοινωνία, Πολιτισμός. Ακαδημαϊκές Σημειώσεις (αναθεωρημένες), Ηράκλειο Κρήτης, 2014, σελ. 6, 7. Διαθέσιμο στο www.academia.edu [1]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]