Καλαφάτισμα

Το καλαφάτισμα, ή τεχνικώς διάναξη, είναι η επίσημη ονομασία της τελειωτικής εργασίας στην ξυλοναυπηγική (πριν το τελικό φινίρισμα), που κοινώς λέγεται «καλαφάτισμα» των ξύλινων σκαφών και πλοιαρίων.

Καλαφάτισμα ξύλινου καϊκιού σε καρνάγιο, από έμπειρο ξυλοναυπηγό σε νησί των Κυκλάδων

Η τεχνική του καλαφατίσματος

Κατά την εργασία αυτή γίνεται πλήρωση των μεταξύ των ξύλινων μαδεριών, είτε πλευρικών είτε καταστρώματος, ανοικτών αρμών με στουπί, που οι καλούμενοι τεχνίτες - διανάκτες, κοινώς λεγόμενοι και «καλαφάτες» -εκ του γαλλικού όρου- συστρέφουν με το χέρι σε σχήμα κλώσματος και το εισάγουν μεταξύ των αρμών με τη βοήθεια ειδικού εργαλείου, της σμίλης (κοινώς «καλαφατικό»), και με ένα ξύλινο σφυρί που ονομάζεται τυπόδος (κοινώς «ματσόλα»).

Κατά τη διάναξη δεν γεμίζονται τελείως οι αρμοί, μέχρι της επιφάνειας των σανιδωμάτων, αλλά αφήνεται ένα κενό περίπου ενός δακτύλου. Στη συνέχεια αυτό γεμίζεται με πίσσα, προκειμένου έτσι να διατηρηθεί η στεγανότητα των σανιδωμάτων που, όσο τέλεια και αν είναι η συναρμογή τους, είναι αδύνατον να επιτευχθεί χωρίς τη διάναξη. Με το καλαφάτισμα, τελικά το ξύλινο σκάφος/πλοιάριο ως σύνολο στερεώνεται καλλίτερα, καθώς και οι αντοχές του μεγαλώνουν.

Η εργασία της διάναξης γίνεται μετά την ανέλκυση του σκάφους στη ξηρά και τον καθαρισμό των υφάλων του και εφόσον το σκάφος έχει πλέον στεγνώσει καλά. Αντίθετα, η εργασία αυτή στο κατάστρωμα μπορεί να γίνει οποτεδήποτε, αρκεί να είναι στεγνό (ξηραμένο) το ξύλο.

Η διάναξη είναι η πλέον επίπονη και χρονοβόρος εργασία στα ξύλινα σκάφη και η πιο χαρακτηριστική που παρατηρείται στα καρνάγια.