Η Δυναστεία των Ατταλιδών ήταν Ελληνιστική δυναστεία που κυβέρνησε το κράτος της Περγάμου από το 281 μέχρι το 133 π.Χ.

Δυναστεία των Ατταλιδών
282 π.Χ.133 π.Χ.
ΠρωτεύουσαΠέργαμος
Ίδρυση282 π.Χ.
ΓλώσσεςΕλληνιστική Κοινή
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ιδρυτής της δυναστείας ήταν ο Φιλέταιρος, αξιωματικός του βασιλιά της Θράκης Λυσίμαχου, ο οποίος τον διόρισε φρούραρχο της Περγάμου και φύλακα του θησαυρού της που ανερχόταν σε εννέα χιλιάδες τάλαντα. Μετά τους εμφύλιους αγώνες των Διαδόχων του Μεγάλου Αλέξάνδρου, μετά την ήττα δηλαδή του Λυσίμαχου από τον Σέλευκο και τον θάνατό του στο πεδίο της μάχης, ο Φιλέταιρος δήλωσε υποταγή στο νικητή και ανταμείφθηκε με ένα βαθμό αυτονομίας. Η αυτονομία αυτή έγινε μεγαλύτερη μετά τον θάνατο του Σέλευκου (280 π.Χ.), οπότε ο Φιλέταιρος επεξέτεινε την επικράτειά του, αποσπάστηκε ουσιαστικά από τους Σελευκίδες και συνήψε στενότερες σχέσεις με τους Πτολεμαίους.

Τον Φιλέταιρο διαδέχτηκε το 263 ο ανεψιός του Ευμένης Α΄, που τον επόμενο χρόνο νίκησε κοντά στις Σάρδεις τις δυνάμεις του Σελευκίδη Αντίοχου Α΄. Με τη νίκη αυτή η Πέργαμος ανεξαρτητοποιήθηκε πλήρως. Δείγμα της ανεξαρτησίας αυτής ήταν η κοπή νομισμάτων από τον Ευμένη με την μορφή του προκατόχου του Φιλέταιρου.

Τον Ευμένη Α΄διαδέχτηκε ο ανεψιός του και μικρανεψιός του Φιλέταιρου Άτταλος Α΄ο Σωτήρ (241-197). Αρνήθηκε να συνεχίσει την καταβολή χρηματικών ποσών στους Γαλάτες της Μικράς Ασίας, θεωρώντας ότι επρόκειτο ουσιαστικά για φόρο υποτελείας και πέτυχε τελικά αποφασιστική νίκη εναντίον τους κοντά στις πηγές του Κάικου ποταμού. Η νίκη αυτή έδωσε στον Άτταλο την προσωνυμία Σωτήρ και την ευκαιρία ν’ ανυψώσει το κράτος του σε τάξη βασιλείου. Ακολούθησαν συγκρούσεις με του Σελευκίδες μέχρι το 214 περίπου, με καταλήψεις και ανακαταλήψεις μικρασιατικών εδαφών, χωρίς αποφασιστική έκβαση. Μεγαλύτερο κίνδυνο για το βασίλειο του Άτταλου αποτελούσαν τα μεγαλεπήβολα σχέδια του Φίλιππου Ε΄ της Μακεδονίας, ο οποίος προσπαθούσε να επεκταθεί προς κάθε κατεύθυνση. Στην εναντίον του Φιλίππου συμμαχία, στην οποία πρωτοστατούσε η Αιτωλική Συμπολιτεία, συμμετείχε και ο Άτταλος αλλά -γεγονός που είχε τελικά μοιραίες συνέπειες για την Ελλάδα και τον ελληνιστικό κόσμο- και οι Ρωμαίοι. Το υπόλοιπο της βασιλείας του Άτταλου αναλώθηκε σε πολέμους κατά του Φιλίππου.

Ο γιος και διάδοχός του Ευμένης Β΄ (197-159) οδήγησε την Πέργαμο στο απόγειο της δύναμής της και της πολιτιστικής της ακτινοβολίας. Συνέχισε την πολιτική συνεργασίας με την Ρώμη, νίκησε με την βοήθειά της τον Αντίοχο Γ΄στην Μαγνησία το 190, και πήρε ως ανταμοιβή την Θρακική Χερσόνησο και τμήματα της επικρατείας των Σελευκιδών. Είχε συνεχείς προστριβές με τα γειτονικά βασίλεια της Βιθυβίας και του Πόντου και συμμετέσχε στον Γ΄ Μακεδονικό πόλεμο (171-168), ως σύμμαχος των Ρωμαίων εναντίον του Περσέα της Μακεδονίας. Περί το τέλος του πολέμου (που είχε σαν συνέπεια την κατάλυση του βασιλείου της Μακεδονίας) επαφές που είχε ο Ευμένης με τον Περσέα γέννησαν τις υποψίες των Ρωμαίων, χωρίς όμως συνέπειες για το κράτος της Περγάμου.

Ο αδελφός και διάδοχός του Ευμένη Άτταλος Β΄ ο Φιλάδελφος (159-138) έμεινε σταθερά προσηλωμένος στην πολιτική φιλίας με την Ρώμη, η οποία τον υποστήριξε στους μακροχρόνιους αγώνες του κατά της Βιθυνίας, του Πόντου και των Σελευκιδών.

Διάδοχός του και τελευταίος βασιλιάς της Περγάμου ήταν ο Άτταλος Γ΄ ο Φιλομήτωρ-Ευεργέτης (138-133), γιος του Ευμένη Β΄. Λέγεται ότι ήταν βίαιος και τυραννικός, μολονότι είχε πολιτισμικά και επιστημονικά ενδιαφέροντα. Δεν αναφέρεται τίποτα το αξιόλογο κατά την διάρκεια της βασιλείας του, παρά μόνο η τελευταία του πράξη : με την διαθήκη του όριζε την Ρώμη κληρονόμο του κράτους της Περγάμου.

Μετά τον θάνατο του Άτταλου Γ΄ ο Αριστόνικος, νόθος γιος του Ευμένη Β΄, διεκδίκησε τον θρόνο και ηγήθηκε επανάστασης των φτωχότερων τάξεων του βασιλείου. Απασχόλησε τους Ρωμαίους μέχρι το 128 π.Χ. οπότε νικήθηκε και θανατώθηκε.

Ο πολιτισμός των Ατταλιδών

Επεξεργασία

Οι Ατταλίδες διακρίθηκαν ως προστάτες των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών, οι δε Άτταλος Α΄και Γ΄ αναφέρονται και ως συγγραφείς. Ο Άτταλος Α΄ θεμελίωσε την περίφημη βιβλιοθήκη της Περγάμου (από την οποία Πέργαμο πήρε το όνομά της η περγαμηνή), δεύτερη σε σπουδαιότητα στον αρχαίο κόσμο μετά από αυτήν της Αλεξανδρείας, και άρχισε την ανέγερση του επίσης περίφημου Βωμού της Περγάμου (σήμερα στο Pergamonmuseum του Βερολίνου). Αριστουργήματα της τέχνης των Ατταλιδών είναι τα αγάλματα «Ο Θνήσκων Γαλάτης» (σήμερα στα Musei Capitolini της Ρώμης) και ο Γαλάτης Ludovisi (ρωμαϊκό αντίγραφο, Museo Nazionale delle Terme, Ρώμη), που δοξάζουν την επί των Γαλατών νίκη του Άτταλου Α΄. Ο Ευμένης Β΄ κόσμησε με λαμπρά οικοδομήματα την Πέργαμο, αποπεράτωσε την Βιβλιοθήκη και τον Βωμό και χρηματοδότησε την κατασκευή της «Στοάς Ευμένους» στην Αθήνα καθώς και την ολοκλήρωση του Ασκληπιείου της Κω. Ο Άτταλος Β΄συνέχισε το εξωραϊστικό έργο των προκατόχων του στην Πέργαμο και ίδρυσε στην Αθήνα την σωζόμενη μέχρι σήμερα «Στοά Αττάλου».

Γενεαλογία των Ατταλιδών της Περγάμου

Επεξεργασία

Οι ηγεμόνες εμφανίζονται με κίτρινη σκίαση.
Η διακεκομμένη γραμμή δηλώνει υιοθεσία.
[1][2]

 
 
 
 
Άτταλος ο Τίονας
σύζ. Βόα
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ευμένης
σύζ. Σάτυρα
 
Φιλέταιρος
 
Άτταλος
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ευμένης Α΄
 
 
 
 
 
 
Άτταλος του Φιλέταιρου
σύζ. Αντιοχίς
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Άτταλος Α΄ Σωτήρ
σύζ. Απολλωνίς
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ευμένης Β΄ Σωτήρ
 
Στρατονίκη Αριαραθιδών
Καππαδοκίας
 
Άτταλος Β΄ Φιλάδελφος
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Άτταλος Γ΄ Φιλομήτωρ
σύζ. Βερενίκη
 
νόθος (;)
(Αριστόνικος) Ευμένης Γ΄


Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Astin, A. E.· Frederiksen, M. W. (7 Δεκεμβρίου 1989). The Cambridge Ancient History. Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 518. ISBN 9780521234481. 
  2. «Attalid genealogy». Macquarie University Museum of Ancient Cultures. Ανακτήθηκε στις 18 Μαΐου 2017. 
  • Shipley (2000). The Greek World After Alexander, 323-30 B.C.
  • Hansen, Esther V. (1971). The Attalids of Pergamon. Ithaca, New York: Cornell University Press; London: Cornell University Press Ltd. ISBN 0-8014-0615-3.
  • Kosmetatou, Elizabeth (2003) "The Attalids of Pergamon," in Andrew Erskine, ed., A Companion to the Hellenistic World. Oxford: Blackwell: pp. 159–174. ISBN 1-4051-3278-7. text