Η έναρξή τους, στις 3 Δεκεμβρίου του 1944, σηματοδοτείται από τους πυροβολισμούς των αστυνομικών δυνάμεων μπροστά στο [[Μνημείο του άγνωστου στρατιώτη (Ελλάδα)|μνημείο του άγνωστου στρατιώτη]] ενάντια στη διαδήλωση του ΕΑΜ, που είχε οργανωθεί ως απάντηση στο τελεσίγραφο της [[Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου Εθνικής Ενότητος 1944|κυβέρνησης εθνικής ενότητας]] (1-12-1944) για τον αφοπλισμό όλων των αντάρτικων ομάδων, με αποτέλεσμα τον θάνατο 33 διαδηλωτών και τον τραυματισμό άλλων 148. Παράλληλα ο στρατηγός [[Ρόναλντ Σκόμπι]] προέβη σε διάγγελμα, ενώ άμεσες προσπάθειες για πολιτική λύση απαγορεύτηκαν από τον [[Ουίνστον Τσώρτσιλ]].
Ήταν επίσης, η μόνη περίπτωση στον [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]] κατά την οποία συγκρούσθηκαν μεταξύ τους συμμαχικές δυνάμεις (ΕΑΜ και [[Ηνωμένο Βασίλειο|Βρετανοί]]).{{Sfn|Χαραλαμπίδης|2014|p=163}}
Οι μάχες κράτησαν 33 μέρες και τερματίστηκαν στις 5-6 Ιανουαρίου 1945. Επισημαίνεται ότι τα Δεκεμβριανά, όπως καταγράφηκαν στη συλλογική μνήμη οι μάχες του Δεκεμβρίου 1944, ήταν η μοναδική περίπτωση κατά την οποία σημειώθηκαν πολεμικές συγκρούσεις τέτοιας έκτασης στην ελληνική πρωτεύουσα από δημιουργίας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους (1830).<ref>{{Cite web|url=http://www.athensvoice.gr/article/city-news-voices/%25CF%2583%25CF%2585%25CE%25BD%25CE%25B5%25CE%25BD%25CF%2584%25CE%25B5%25CF%2585%25CE%25BE%25CE%25B7/%25C2%25AB%25CE%25B4%25CE%25B5%25CE%25BA%25CE%25B5%25CE%25BC%25CE%25B2%25CF%2581%25CE%25B9%25CE%25B1%25CE%25BD%25CE%25AC-1944%25C2%25BB-%25CE%25B7-%25CE%25B1%25CE%25B8%25CE%25AE%25CE%25BD%25CE%25B1-%25CF%2589%25CF%2582-%25CF%2580%25CE%25B5%25CE%25B4%25CE%25AF%25CE%25BF-%25CE%25BC%25CE%25AC%25CF%2587%25CE%25B7%25CF%2582|title=«Δεκεμβριανά 1944»: Η Αθήνα ως πεδίο μάχης|website=[[Athens Voice]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160314075230/http://www.athensvoice.gr/article/city-news-voices/%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%b5%ce%bd%cf%84%ce%b5%cf%85%ce%be%ce%b7/%c2%ab%ce%b4%ce%b5%ce%ba%ce%b5%ce%bc%ce%b2%cf%81%ce%b9%ce%b1%ce%bd%ce%ac-1944%c2%bb-%ce%b7-%ce%b1%ce%b8%ce%ae%ce%bd%ce%b1-%cf%89%cf%82-%cf%80%ce%b5%ce%b4%ce%af%ce%bf-%ce%bc%ce%ac%cf%87%ce%b7%cf%82|archivedate=2016-03-14|url-status=dead|accessdate=2016-04-28}}</ref> Ήταν επίσης, η μόνη περίπτωση στον [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]] κατά την οποία συγκρούσθηκαν μεταξύ τους συμμαχικές δυνάμεις (ΕΑΜ και [[Ηνωμένο Βασίλειο|Βρετανοί]]).{{Sfn|Χαραλαμπίδης|2014|p=163}}
