Όρος Έρεβος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μικροδρθρ |
επέκταση γεωγραφίας και γεωλογικής ιστορίας |
||
Γραμμή 7:
== Γεωγραφία ==
Το όρος Έρεβος βρίσκεται στην [[Ανταρκτική]], στο [[νησί Ρος]], το οποίο βρίσκεται στη [[θάλασσα Ρος]], κοντά στις ακτές της ηπείρου, από τις οποίες χωρίζεται με τον πορθμό ΜακΜούρντο, στα δυτικά του νησιού. Το νησί Ρος αποτελείται από συνολικά τέσσερα ηφαιστειακά κέντρα, από τα οποία ο Έρεβος είναι το ψηλότερο, με ύψος 3.794 μέτρα, και με τη μεγαλύτερη έκταση, με έκταση 2.170 km². Τα άλλα τρία ηφαιστειακά κέντρα είναι το όρος Τρόμος (3.262 μέτρα), το όρος Μπερντ (1.800 μέτρα) και η χερσόνησος Χουτ Πόιντ, που σχηματίζει μια νοτιοδυτική προέκταση του νησιού. Στο νότιο άκρο της χερσονήσου Χουτ Πόιντ βρίσκεται η βάση ΜακΜούρντο, κύρια βάση των ΗΠΑ στην Ανταρκτική, και η βάση Σκοτ, η κύρια βάση της Νέας Ζηλανδίας στην Ανταρκτική.<ref name="ΜEVOgeneral">{{cite web | url=http://erebus.nmt.edu/index.php/general-information | title=General Information of Mt Erebus | accessdate=2013-03-05 | work=Mount Erebus Volcano Observatory | publisher=Ινστιτούτο Εξόρυξης και Τεχνολογίας του Νέου Μεξικού}}</ref> Το όρος Έρεβος θεωρείται ότι βρίσκεται στο επίκεντρο ενός θερμού σημείου, δηλαδή μιας περιοχής που δεν βρίσκεται κοντά στα όρια των [[τεκτονικές πλάκες|τεκτονικών πλακών]] και μέσω της οποίας [[μάγμα]] ανένερχεται στην επιφάνεια της Γης. Ανήκει στην ομάδα ηφαιστείων ΜακΜούρντο.
Οι χαμηλότερες πλαγιές του Ερέβους, μέχρι σε υψόμετρο 1.600 μέτρων, έχουν μικρή κλίση, περίπου 9 μοίρες. Πρόκειται για το [[ασπιδωτό ηφαίστειο]]. Πάνω από τα 2.000 μέτρα το βουνό έχει μεγαλύτερη κλίση, περίπου 35 μοιρών. Αντιστοιχεί στο κώνο του ηφαιστείου, ο οποίος υψώνεται περίπου 1.400 μέτρα πάνω από την κορυφή του ασπιδωτού ηφαιστείου. Το όρος Έρεβος στην πραγματικότητα έχει δύο κώνους. Ο παλαιότερος βρίσκεται στα βορειοδυτικά και εμφανίζονται στην ράχη Φανγκ (Fang Ridge). Είναι ένα σχεδόν γραμμικό χαρακτηριστικό του βουνού με κατεύθυνση βορειοδυτικά-νοτιοανατολικά, με μήκος περίπου 7 χιλιόμετρα. Βρίσκεται σε υψόμετρο από 2.000 μέχρι περισσότερο από 3.000 μέτρα, στο κεντρικό τμήμα της ράχης. Το βορειοανατολικό μέτωπο της ράχης έχει κλίση 35 μοίρες, ενώ το νοτιοδυτικό είναι ένας γκρεμός ύψους 150 μέτρων.<ref name="Esser2004">{{cite journal | url=http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00445-004-0354-x | title=40Ar/39Ar dating of the eruptive history of Mount Erebus, Antarctica: volcano evolution | author=Richard P. Esser, Philip R. Kyle, William C. McIntosh | journal=Bulletin of Volcanology | year=2004 | month=Δεκέμβριος | volume=66 | issue=8 | pages=671-686 | doi=10.1007/s00445-004-0354-x | publisher=Springer-Verlag | Issn=1432-0819}}</ref> Υπολογίζεται ότι βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο μιας καταβύθισης του εδάφους με διάμετρο 5 χιλιόμετρα, η οποία καλύπτεται από χιόνι και αναβλήμματα μετέπειτα εκρήξεων.
Ένα χιλιόμετρο νότια της ράχης Φανγκ υψώνεται ο δεύτερος, νεότερος, κώνος του Ερέβους. Στην κορυφή του δεύτερου κώνου βρίσκεται ένα κυκλικό υψίπεδο διαμέτρου 4 χιλιομέτρων, που θεωρείται ότι είναι καλντέρα που δημιουργήθηκε σε δύο φάσεις. Βρίσκεται σε υψόμετρο 3.200 με 3.400 μέτρων. Μέσα σε αυτό το κυκλικό υψίπεδο βρίσκεται είναι κώνος, ο οποίος υψώνεται 500 μέτρα πάνω από υψίπεδο. Αποτελείται από [[πυροκλαστικά πετρώματα|πυροκλαστικά υλικά]] και ροές λάβας. <ref name= Harpel2004>{{cite journal |journal = Bulletin of Volcanology| publisher = Springer-Verlag |doi = 200410.1007/s00445-004-0349-7 |title =
40Ar/39Ar dating of the eruptive history of Mount Erebus, Antarctica: summit flows, tephra, and caldera collapse| author = Christopher J. Harpel, Philip R. Kyle, Richard P. Esser, William C. McIntosh και David A. Caldwell |year = 2004}}</ref> Στην κορυφή του κώνου βρίσκονται δύο κρατήρες. Ο κύριος κρατήρας του Ερέβους έχει διαστάσεις 500 επί 600 μέτρα και βάθος 120 μέτρα. Μέσα σε αυτόν βρίσκεται ο εσωτερικός κρατήρας, με διάμετρο περίπου 160 μέτρα και βάθος 100. Αυτός ο κρατήρας περιέχει μια ενεργή [[λίμνη λάβας]], με έντονη μεταφορά μάγματος που συνέχεια απελευθερώνει αέρια. Η σύσταση της λάβας της λίμνης είναι ανορθοκλαστική φονολιθική. Οι διαστάσεις, το σχήμα και η θέση της λίμνης δεν είναι σταθερά. Η διάμετρος μεταβάλλεται από τα 5 μέχρι τα 60 μέτρα. Θεωρείται ότι η δραστηριότητά της οφείλεται σε έντονη μεταφορά μάγματος μέσω ανοικτού μαγματικού πόρου από το θάλαμο μάγματος, όπως συμβαίνει και στο [[Έρτα Άλε]],και όχι στην εκ νέου παροχή μάγματος από το μανδύα όπως στη λίμνη λάβας στο [[Κιλαουέα]].<ref name=Kelly2008>{{cite journal | title = Geochemistry and mineralogy of the phonolite lava lake, Erebus volcano, Antarctica: 1972–2004 and comparison with older lavas |author = Peter J. Kelly, Philip R. Kyle, Nelia W. Dunbar, Kenneth W.W. Sims |journal = Journal of Volcanology and Geothermal Research | Volume = 177| Issue = 3 |date = 10 November 2008| Pages = 589–605 |url = http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0377027307004040 |doi = 10.1016/j.jvolgeores.2007.11.025 }}</ref>
== Γεωλογική ιστορία ==
Το όρος Έρεβος χαρακτηρίζεται από πολυάριθμα στάδια ηφαιστειακής δραστηριότητας, αλλά μπορεί να χωριστεί σε τρεις φάσεις: τη φάση ανοικοδόμησης του ασπιδωτού πρωτο-Ερέβους, τη φάση ανοικοδόμησης του κώνου του πρώτο-Ερέβους και τη περίοδο ανοικοδόμησης του κώνου του σύγχρονου Ερέβους.
Το όρος Έρεβος χαρακτηρίζεται από πολυάριθμα στάδια ηφαιστειακής δραστηριότητας. Υπολογίζοντας με βάση το βάθος της θάλασσας Ρος, το οποίο είναι περίπου 700 μέτρα, οι πρώτες εκρήξεις του Έρεβος ήταν σίγουρα υποθαλάσσιες, πιθανόν με τη μορφή μαξιραοειδών λαβών. Αυτά τα πρώτα πετρώματα σήμερα έχουν καλυφθεί από προϊόντων νεότερων εκρήξεων. Τα παλαιότερα ηφαιστειακά πετρώματα του όρους Έρεβος που έχουν χρονολογηθεί έχουν ηλικία περίπου 1,3 εκατομμύρια χρόνια, χρονική περίοδος στην οποία θεωρείται ότι το ηφαίστειο ανυψώθηκε πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Αυτά τα πετρώματα βρέθηκαν σε μία μαγματική διείσδυση στο ακρωτήριο Μπαρν, η οποία περιβάλλεται από πυροκλαστικούς κώνους. Για τα επόμενα 300.000 χρόνια, περίπου 1,05 με 1 εκατομμύριο χρόνια πριν, η [[βασάλτης|βασαλτική]]-τεφριτική λάβα είχε χαμηλό [[ιξώδες]], με αποτέλεσμα να ρέει με μεγάλη ευκολία και να σχηματίσει ένα ασπιδωτό ηφαίστειο, δηλαδή ένα ηφαίστειο με χαμηλό προφίλ και πλαγιές με μικρή κλίση. Το ασπιδωτο ηφαίστειο υπολογίζεται ότι έφτασε σε ύψος μέχρι 2.600 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Σήμερα είναι ορατό μέχρι τα 1.600 μέτρα και οι πλαγιές του έχουν κλίση 9 μοιρών.<ref name="Esser2004">{{cite journal | url=http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00445-004-0354-x | title=40Ar/39Ar dating of the eruptive history of Mount Erebus, Antarctica: volcano evolution | author=Richard P. Esser, Philip R. Kyle, William C. McIntosh | journal=Bulletin of Volcanology | year=2004 | month=Δεκέμβριος | volume=66 | issue=8 | pages=671-686 | doi=10.1007/s00445-004-0354-x | publisher=Springer-Verlag | Issn=1432-0819}}</ref>▼
===Φάση ανοικοδόμησης ασπιδωτού ηφαιστείου ===
▲
=== Φάση ανοικοδόμησης του κώνου του πρώτο-Ερέβους ===
Περίπου πριν 1 εκατομμύριο χρόνια, η σύσταση της λάβας του Ερέβους άρχισε σταδιακά να αλλάζει και να γίνεται πιο ιξώδης. Οι λάβες αυτές άρχισαν να δημιουργούν ένα μεγάλο ηφαιστειακό κώνο, γνωστός ως πρώτο-Έρεβος. Σήμερα αυτός ο κώνος είναι ορατός στην ράχη/κρημνό Φανγκ. Οι λάβες ήταν πιο διαφοροποιημένες σε σχέση με τη προηγούμενη φάση και είχαν σύσταση phonotephritic και tephriphonolite. Το στάδιο αυτό τελείωσε πριν περίπου 750.000 χρόνια. Εν συνεχεία, εξαιτίας ενός καταστρεπτικού γεγονότος δημιουργήθηκε ένας μεγάλος γκρεμός στο ανώτερο τμήμα του κώνου, ο οποίος σήμερα είναι η ράχη Φανγκ. Αυτό το γεγονός μπορεί να είναι είτε η κατάρρευση μέρος του βουνού ή υποχώρηση του εδάφους, συνοδευόμενη από τη δημιουργία καλντέρας. Η χρονική στιγμή αυτού του γεγονότος δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια, αλλά μπορεί να περιοριστεί χρονικά ανάμεσα στη νεότερη ροή λάβας στη ράχη Φανγκ (718±66 χιλιάδες χρόνια πριν) και την αμέσως νεότερη ροή λάβα, η οποία χρονολογήθηκε πριν 540.000 χρόνια. Αυτά τα 150 με 200 χρόνια που μεσολάβησαν το ηφαίστειο ήταν ανενεργό και οδήγησαν σε περαιτέρω διαφοροποίηση της λάβας του ηφαιστείου. Ανάμεσα στα 500.000 και 250.000 χρόνια πριν, οι εκρήξεις λάμβαναν χώρα στις πλαγιές του πρώτο-Έρεβος, χαρακτηριστικό αυτής της φάσης, με λάβες να έχουν εντοπιστεί κυρίως νοτιοδυτικά, βορειοανατολικά και νότια της κορυφής Άμποτ από άγνωστες φλέβες.<ref name="Esser2004"/>
=== Φάση ανοικοδόμησης του κώνου του σύγχρονου Ερέβους ===
Πριν περίπου 250.000 χρόνια η σύσταση της λάβας του Ερέβους αλλάζει, με την πρώτη έκρηξη anorthoclase-phyric. Επίσης, αλλάζει και η θέση των εκρήξεων και από τις πλαγιές του ηφαιστείου μεταφέρεται στην κορυφή, με αποτέλεσμα να αρχίσει η δεύτερη φάση της ανοικοδόμησης του κώνου του Έρεβος, η οποία αποκαλείται σύγχρονη. Παρόλα αυτά πριν περίπου 230.000 χρόνια υπολογίζεται ότι εξακολουθούσαν να λαμβάνουν χώρα εκρήξεις με λάβα τεφριφονολιθικής σύστασης. Ακολουθώντας αυτή τη περίοδο έλαβαν χώρα εκρήξεις με [[δακίτης|δακιτική]] σύσταση τόσο στην κορυφή, όσο και στις πλαγιές του ηφαιστείου. Ο δακιτικός [[ηφαιστειακός δόμος]] Μπομπ Πηκ δημιουργήθηκε πριν 157.000 χρόνια, 5 χιλιόμετρα ανατολικά και περίπου 1.500 μέτρα κάτω από τη σημερινή κορυφή του Έρεβος. Πήρε το όνομα αυτό επειδή σε αυτόν βρίσκεται μεγάλη πυκνότητα [[ηφαιστειακή βόμβα|ηφαιστειακών βομβών]]. Οι Ωρόρα Κλιφς, 15 χιλιόμετρα του Μπομπ Πηκ, που δημιουργήθηκαν πριν 166.000 χρόνια περίπου, έχουν επίσης δακιτική σύσταση. Τόσο ο Μπομπ Πηκ όσο και οι Ωρόρα Κλιφς θεωρούνται επιμόλυνση της φυσιολογικής ηφαιστειακής σειράς λαβών του Ερέβους από το γήινο φλοιό.<ref name="Esser2004"/>
Από την αρχή αυτής της φάσης μέχρι πριν 90.000 χρόνια είναι μια περίοδος που σηματοδοτεί μια σημαντική αύξηση στην ηφαιστειακή δραστηριότητα του όρους Έρεβος, που θεωρείται ότι οδήγησε στην ανοικοδόμηση του κύριου όγκου του ηφαιστείου. Οι περισσότερες εκρήξεις και ροές λάβας προέρχονταν από τη κορυφή ή το ανώτερο τμήμα του ηφαιστείου. Κάποιες από αυτές ήταν μεγάλες, με μήκος 5 χιλιόμετρα και πλάτος μέχρι 50 μέτρα. Εξαίρεση αποτελούν δύο ροές λάβας τεφριφονολιθικής σύστασης σε υψόμετρο 1.600 με 1.800 μέτρων που δημιουργήθηκαν πριν περίπου 121.000 και 110.000 χρόνια. Η φλέβα από την οποία προήλθαν ήταν κοντά στο Χούπερς Σόλντερ.<ref name="Esser2004"/>
Ένα από τα σημαντικότερο γεγονότα στη φάση ανοικοδόμησης του σύγχρονου κώνου ήταν η δημιουργία του κυκλικού υψιπέδου στην κορυφή του ηφαιστείου. Αυτό φαίνεται να δημιουργήθηκε από δύο διαφορετικές γεγονότα που δημιούργησαν δύο καλντέρες, μία πριν 80.000 χρόνια περίπου και μία πριν 24.000 χρόνια. Τα τελευταία 21.000 χρόνια, η ηφαιστειακή δραστηριότητα περιορίζεται στην κορυφή του ηφαιστείου. Η πιο πρόσφατη ροή λάβας έχει ηλικία περίπου 1000 χρόνια, ενώ δεν έχει παρατηρηθεί ροή λάβας κατά τους ιστορικούς χρόνους. <ref name= Harpel2004/> Η σημερινή ηφαιστειακή δραστηριότητα στο όρος Έρεβος, πέρα από τη λίμνη λάβας, περιλαμβάνει συχνές στρομπολικές εκρήξεις στη λίμνη, περίπου έξι την ημέρα, που εκτοξεύουν ηφαιστειακές βόμβες μέχρι και ενάμιση χιλιόμετρο μακριά από τον κύριο κρατήρα. Το όρος Έρεβος θεωρείται συνεχώς ενεργό από το 1972, ενώ το 1984 η ηφαιστειακή δραστηριότητα ήταν αυξημένη, με πολλές ισχυρές στρομπολικές εκρήξεις.
== Ανθρώπινη ιστορία ==
| |||