Υπεροξείδιο του υδρογόνου: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

|όνομα IUPAC = ΔιοξειδιοΔιοξείδιο του διυδρογόνουδιϋδρογόνου

<!---------Ενότητα : ΧημικεςΧημικές ιδιότητες--------->

Το '''υπεροξείδιο του υδρογόνου'''<ref>Για εναλλακτικές ονομασίες δείτε τον πίνακα πληροφοριών.</ref> ([[αγγλική γλώσσα|αγγλικά]] ''hydrogen peroxide''), κοινά γνωστό σανως '''οξιζενέ''', είναι [[ανόργανη ένωση|ανόργανη]] [[χημική ένωση]] που περιέχει [[υδρογόνο]] και [[οξυγόνο]], με [[χημικός τύπος|χημικό τύπο]] '''Η₂Ο₂'''. Είναι το απλούστερο [[υπεροξείδια|υπεροξείδιο]], δηλαδή χημική ένωση που περιέχει [[χημικός δεσμός|δεσμό]] O-O, αποκαλούμενο και με τον όρο «υπεροξειδική γέφυρα». Είναι επίσης ισχυρό [[οξειδοαναγωγή|οξειδωτικό]]. Το χημικά καθαρό υπεροξείδιο του υδρογόνου, στις [[κανονικές συνθήκες|συνηθισμένες συνθήκες]], δηλαδή σε [[θερμοκρασία]] 25°C και υπό [[πίεση]] 1 [[Ατμόσφαιρα (μονάδα)|atm]], είναι [[wikt:διαφάνεια|διαυγές]] [[υγρό]], λίγο πιο [[ιξώδες|πυκνόρευστοπυκνόρρευστο]] από το [[νερό]].

</ref>. Το [[1934]], ο [[Αγγλία|Άγγλος]] φυσικομαθηματικός [[Γουΐλλιαμ Πέννεϋ]] (''William Penney'') και ο [[Σκωτία|Σκώτος]] φυσικός [[Γκόρντον Σάθερλαντ]] (''Gordon Sutherland'') πρότειναν μια μοριακή δομή για το υπεροξείδιο του υδροφόνουυδρογόνου πολύ παρόμοια με αυτή που είναι αποδεκτή στις μέρες μας και που την οποία μεταγενέστερες ενδείξεις σωρευτικά απέδειξαν ότι είναι η σωστή<ref>See:

Από το [[1939]], όμως, [[Ευρεσιτεχνία|πατενταρίστηκε]] η «διεργασία ανθρακοκινόνης», που τυποποιήθηκε το [[1936]]. Η διεργασία αυτή αρχίζει με την [[οξειδοαναγωγή|αναγωγή]] μιας [[ανθρακονινόνη]]ς, όπως η [[2-αιθυλανθρακοκινόνη]] ή η [[2-αμυλανθρακοκινόνη]], στην αντίστοιχη [[ανθραϋδροξυκινόνη]], συνήθως με [[υδρογόνωση]] με τη χρήση [[παλλάδιο|παλλαδίου]] ως [[καταλύτης|καταλύτη]]. Αυτό έχει την ακόλουθη συνέπεια: Η παραγώμενηπαραγόμενη ανθραϋδροξυκινόνη παθαίνει (έτσι κι αλλιώς) αυτοοξείδωση, παράγοντας ξανά ανθρακονινόνη και υπεροξείδιο του υδρογόνου, ως παραπροϊόν. Αλλά στις περισσότερες χρησιμοποιούμενες εμπορικά ανταγωνιστικές παραγωγικές διεργασίες επιταχύνεται οξείδωση με τη χρήση φυσαλίδων [[ατμόσφαιρα|ατμοσφαιρικού αέρα]] που διαβιβάζονται διαμέσου του διαλύματος που περιέχει το παράγωγο του [[ανθρακένιο|ανθρακένιου]] (δηλαδή το παράγωγο της ανθραϋδροξυκινόνης). Έτσι, το οξυγόνο του αέρα των φυσαλίδων αντιδρά με τα άτομα υδρογόνου των [[υδροξύλιο|υδροξυλίων]] της ανθραϋδροξυκινόνης, παράγοντας υπεροξείδιο του υδρογόνου και ανθρακονινόνη. Έπειτα, το παραγώμενοπαραγόμενο υπεροξείδιο του υδρογόνου απομακρύνεται και ακολουθεί νέα οξείδωση της ανθρακονινόνης σε ανθραϋδροξυκινόνη. Ο κύκλος αυτός επαναλαμβάνεται για όσο απαιτείται η παραγωγή νέας ποσότητας υπεροξειδίου του υδρογόνου<ref name="Antra">Jose M. Campos-Martin, Gema Blanco-Brieva, Jose L. G. Fierro (2006). "Hydrogen Peroxide Synthesis: An Outlook beyond the Anthraquinone Process". Angewandte Chemie International Edition 45 (42): 6962–6984. doi:10.1002/anie.200503779. PMID 17039551.</ref><ref name="Riedl&Pleiderer">H. Riedl and G. Pfleiderer, U.S. Patent 2,158,525 (2 October 1936 in USA, and 10 October 1935 in Germany) to I. G. Farbenindustrie, Germany</ref>:

Η [[οικονομία]] της διεργασίας εξαρτάται πολύ από την αποτελεσματικότητα της [[ανακύκλωση]]ς της [[κινόνη]]ς (γιατί είναι σχετικά δαπανηρή), των διαλυτών [[εκχύλιση]]ς, αλλά και του καταλύτη της υδρογόνωσης (δηλαδή του παλλάδιου). Η απευθείας σύνθεση υπεροξειδίου του υδρογόνου από υδρογόνο και οξυγόνο παρουσιάζει μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον για πολλά χρόνια. Αλλά μια τέτοια σύνθεση είναι δύσκολο να επιτευχθεί, γιατί [[θερμοδυναμική|θερμοδυναμικά]] η αντίδραση υδρογόνου και οξυγόνου ευνοεί την παραγωγή νερού και όχι υπεροξειδίου του υδρογόνου. Συστήματα απευθείας σύνθεσης υπεροξειδίου του υδρογόνου έχουν ήδη αναπτυχθεί, αλλά τα περισσότερα βασίζονται στη χρήση σπανίων μετάλλων ως καταλυτών<ref>Noritaka Mizuno Gabriele Centi, Siglinda Perathoner, Salvatore Abate "Direct Synthesis of Hydrogen Peroxide: Recent Advances" in Modern Heterogeneous Oxidation Catalysis: Design, Reactions and Characterization" 2009, Wiley-VCH. doi:10.1002/9783527627547.ch8</ref><ref>Edwards, J. K.; Solsona, B.; N, E. N.; Carley, A. F.; Herzing, A. A.; Kiely, C. J.; Hutchings, G. J. (20 February 2009). "Switching Off Hydrogen Peroxide Hydrogenation in the Direct Synthesis Process". Science 323 (5917): 1037–1041. doi:10.1126/science.1168980.</ref>. Ωστόσο, προς το παρόν, καμμιάκαμιά από τις μεθόδους αυτές δεν τελειοποιήθηκε αρκετά ώστε να χρησιμοποιείται στη βιομηχανικής κλίμακας παραγωγή υπεροξειδίου του υδρογόνου.

Το [[1994]] η παγκόσμια παραγωγή υπεροξειδίου του υδρογόνου ήταν γύρω στους 1,9 εκατομμύρια τόννους και αυξήθηκε στα 2,2 εκατομμύρια τόννους το [[2006]]<ref name=HageLienke>Ronald Hage, Achim Lienke (2005). "Applications of Transition-Metal Catalysts to Textile and Wood-Pulp Bleaching". Angewandte Chemie International Edition 45 (2): 206–222. doi:10.1002/anie.200500525. PMID 16342123.</ref>. Από την ποσότητα αυτή το μεγαλύτερο ποσοστό είχε συγκέντρωση 70% ή και λιγότερο. Το ίδιο διάστημα η μέση τιμή του διαλύματος 30% υπεροξειδίου του υδρογόνου ήταν περίπου 0,54 [[δολλάριοδολάριο|$]] [[ΗΠΑ]] ανά [[χιλιόγραμμο]], που αντιστοιχεί σε μέση τιμή καθαρού (100%) υπεροξειδίου του υδρογόνου 1,50 $/kg<ref>Hydrogen Peroxide Synthesis researchgate</ref><ref> research for Ministry of Science and Technology, Government of India</ref>.

Τα υδατικά διαλύματα του υπεροξειδίου του υδρογόνου διαφέρουν από το χημικά καθαρό υπεροξείδιο του υδρογόνου γιατί υπάρχουν επιπτώσεις από τη δημιουργία δεσμών μεταξύ των μορίων του νερού και του υπεροεξειδίου του υδρογόνου. Το νερό και το υπεροξείδιο του υδρογόνου σχηματίζουν «ευτηκτικά μίγματα», δηλαδή μίγματα στα οποία «ταπεινώνεται» η θερμοκρασία πήξης, σε σύγκριση με την αντίστοιχη των χημικά καθαρών ενώσεων που το αποτελούν. Έτσι, το χημικά καθαρό νερό παγώνει στους 0°C, ενώ το το χημικά καθαρό υπεροξείδιο του υδρογόνου πήζει στους −0.43°C, αλλά μίγμαμείγμα και των δυο 50% w/v πήζει στους -51°C. Η θερμοκρασία βρασμού επίσης ταπεινώνεται σε σύγκριση με το αναμενώμενοαναμενόμενο, με βάση την αναλογία μείξης και τις θερμοκρασίες βρασμού των δυο ενώσεων. Το χημικά καθαρό νερό βράζει στους 100°C και το χημικά καθαρό υπεροξείδιο του υδρογόνου βράζει 150,2°C, αλλά μίγμαμείγμα 50% w/v, αντί να βράζει στο μέσο όρο των δυο θερμοκρασιών βρασμού, δηλαδή στους 125,1°C, βράζει στους 114°C. Δηλαδή, η θερμοκρασία βρασμού του μίγματος 50% w/v νερού - υπεροξειδίου του υδρογόνου είναι κατά 14°C μεγαλύτερη από τη θερμοκρασία βρασμού του χημικά καθαρού νερού και 36,2°C μικρότερη από τη θερμοκρασία βρασμού του χημικά καθαρού υπεροξειδίου του υδρογόνου<ref>60% hydrogen peroxide msds 50% H2O2 MSDS</ref>.

[[Αρχείο:Phase diagram hydrogen peroxide water.svg|320px|thumb|left|Διαγράμματα φάσεων μιγμάτων H₂O₂ - H₂O. Η περιοχή πάνω από τη μπλε γραμμή είναι υγρή. Οι διακεκομένεςδιακεκομμένες γραμμές διαχωρίζουν τις φάσεις στερεού - υγρού από τις φάσεις στερεού - στερεού.]]

Το [[μόριο]] του υπεροξειδίου του υδρογόνου είναι ένα μη [[επίπεδο]] μόριο, με στρυμμένηστριμμένη συμμετρία C₂. Παρόλο που ο [[χημικός δεσμός]] O-O είναι απλός δεσμός, το μόριο του υπεροξειδίου του υδρογόνου έχει σχετικά υψηλό «εμπόδιο περιστροφής» 29,45 kJ/mol, που αντιστοιχεί σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία υπερύθρου και συγκεκριμένα στα 2.460 cm^-1<ref> Hunt, Robert H.; Leacock, Robert A.; Peters, C. Wilbur; Hecht, Karl T. (1965). "Internal-Rotation in Hydrogen Peroxide: The Far-Infrared Spectrum and the Determination of the Hindering Potential". The Journal of Chemical Physics 42 (6): 1931. doi:10.1063/1.1696228.</ref>.

Για σύγκριση, το αντίστοιχο εμπόδιο περιστροφής για το [[αιθάνιο]] είναι 12,5 kJ/mol. Το αυξημένο εμπόδιο περιστροφής οφείλεται στην άπωση μεταξύ των μονήρων ζευγών ηλεκτρονίων των δυο γειτονικών ατόμων οξυγόνου και είναι υπεύθυνο για την εμφάνιση του φαινομένου της [[ισομέρεια|ατροπισομέρειας]] στο υπεροξείδιο του υδρογόνου. Η μοριακές δομές του αέριου και του κρυσταλλικού υπεροξειδίου του υδρογόνου είναι διαφορετικές. Αυτές οι διαφορές αποδίδονται στην επίδραση των [[δεσμός υδρογόνου|δεσμών υδρογόνου]], που είναι απώντεςαπόντες στην αέρια φάση του υποξειδίου του υδρογόνου και παρόντες στη στερεή<ref> Dougherty, Dennis A.; Eric V. Anslyn (2005). Modern Physical Organic Chemistry. University Science. p. 122. ISBN 1-891389-31-9.</ref>. Η κρυσταλλική δομή του στερεού υπεροξειδίου του υδρογὀνου είναι [[τετράγωνο|τετραγωνική]] με ομάδα διαστήματος <math>\mathrm{D_4^4P_412_1}</math><ref> Abrahams, S. C.; Collin, R. L.; Lipscomb, W. N. (1 January 1951). "The crystal structure of hydrogen peroxide". Acta Crystallographica 4 (1): 15–20. doi:10.1107/S0365110X51000039.</ref>

Το υπεροξείδιο του υδρογόνου έχει αρκετες δομικά ανάλογες ενώσεις, με γενικό τύπο H_m-E-E-H_n, όπου <math>\mathrm{E \in \{O, N, S, P\} }</math>, τα δυο E δεν αντιστοιχούν αναγκαστικά στο ίδιο χημικό στοιχείο και <math>\mathrm{m,n \in \{1,2\} }</math>. Έχει (θεωρητικά) την υψηλότερη θερμοκρασία βρασμού από όλη σειρά. Η θερμοκρασία τήξης του είναι, ακόμη, μετρίως υψηλή, συγκρίσιμη με εκείνες της υδραζίνης (2°C) και του νερού (0°C), ενώ μόνο η υδροξυλαμίνη κρυσταλλώνεται συγκριτικά πιο γρήγορα (έχοντας αρκετά υψηλότερη θερμοκρασία τήξης). Το υδροδίθειο και η διφωσφίνη έχουν ασθενείς δεσμούς υδρογόνου και μικρή χημική ομοιότητα με το υπεροξείδιο του υδρογόνου. Όλες αυτές οι δομικά ανάλογες ενώσεις είναι θερμοδυναμικά ασταθείς. Δομικά, όλες αυτές οι ανάλογες ενώσεις υιοθετούν παρόμοιες στρυμμένεςστριμμένες δομές, εξαιτίας ακριβώς της ίδιας αιτίας: Τα μονήρη ζεύγη ηλεκτρονίων γειτονικών ατόμων απωθούνται.

Το υπεροξείδιο του υδρογόνου είνσιείναι θερμοδυναμικά ασταθές και διασπάται σε νερό και οξυγόνο, με ΔΗ₀=98,2 kJ/mol και ΔS=70,5 J/(mol·K):

Σε αλκαλικά υδατικά διαλύματα, το υπεροξείδιο του υδρογόνου μπορεί να ανάξειαναγάγει μια ποικιλία ανόργανων ιόντων. Για παράδειγμα, μπορεί να ανάξειανανάγει το [[υποχλωριόδες νάτριο]] (NaOCl) και το υπερμαγγανικό κάλιο (KMnO₄), σε [[χλωριούχο νάτριο]] (NaCl) και [[διοξείδιο του μαγγανίου]] (MnO₂), αντίστοιχα. Επειδή δε όταν το υπεροξείδιο του υδρογόνου αντιδρά ως αναγωγικό μέσο παράγεται αέριο οξυγόνο, αυτές οι αντιδράσεις αποτελούν βολικές μεθόδους παραγωγής οξυγόνου σε εργαστηριακή κλίμακα:

Το υπεροξείδιο του υδρογόνου δρα ως ασθενές [[οξύ]], σχηματίζοντας υδροϋπεροξείδια ή υπεροξειδικά άλατα με πολλά [[μέταλλα]]. Επίσης μετατρέπει οξείδια μετάλλων στα αντίστοιχα υπεροξείδια. Για παράδειγμα, με την επίδραση υπεροξειδίου του υδρογόνου σε [[χρωμικό οξύ]] (H₂CrO₄) σχηματίζεται ένα ασταθές μπλε υπεροξείδιο του χρωμίου με χημικό τύπο CrO(O₂). Οι αντιδράσεις αυτού του είδους χρησιμοποιούνται βιομηχανικά για την παραγωγή υπεροξυανιόντων. Για παράδειγμα, η αντίδραση του υπεροξειδίου του υδρογόνου με [[βόρακας|βόρακα]] (Na₂B₄O₇) οδηγεί στην παραγωγή [[υπεροβορικό νάτριο|υπερβορικού νατρίου]] [Na₂B₂O₄(OH)₄], ενός λευκαντικού που χρησιμοποιείται σε απορρυπαντικά πληντηρίουπλυντηρίου:

Το υπεροξείδιο του υδρογόνου είναι ένα από τα δυο κορυφαία χημικά του αμυντικού συστήματος του [[βομβαρδιστής (σκαθάρι)|σκαθαριού βομβαρδιστή]], που αντιδρώντας με την [[υδροξυκινόνη]] αποθαρρύνει τους θηρευτές του. Μια μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ''Nature'', βρήκε ότι το υπεροξείδιο του υδρογόνου παίζει ρόλο και στο ανοσοποιητικό σύστημα (διαφόρων οργανισμών). Οι εν λόγω επιστήμονες βρήκαν ότι το υπεροξείδιο του υδρογόνου στο εσωτερικό κυττάρων αυξάνεται όταν οι ιστοί πληγώνονται στο [[ζέβρα (ψάρι)|ψάρι-ζέβρα]], γεγονός που θεωρήθηκε ότι δρα ως χημικό μήνυμα για τα λευκά αιμοσφαιρια του αίματος να σπεύσουν στην περιοχή για να την καλύψουν από εισβολή παρασίτων, κατά τη διάρκεια των διεργασιών επούλωσης της πληγής. Αν παρεμποδιστούν πρώτα τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή υπεροξειδίου του υδρογόνου στα κύτταρα, η ένωση δεν παράγεται σε περίπτωση τραύματος και τότε τα λευκά αιμοσφαίρια δεν σπεύδουν να υπερασπίσουν την περιοχή. Τα σχετικά πειράματα έγιναν στα εν λόγω ψάρια, τα οποία επιλέγθηκανεπιλέχθηκαν ως πειραματόζωα γιατί έχουν ανοσοποιητικό σύστημα γενετικά αντίστοιχο με αυτό των ανθρώπων, οπότε θεωρήθηκε (από την εν λόγω έρευνα) ότι τα αποτελέσματα της έρευνας ισχύουν επίσης και για τους ανθρώπους. Η μελέτη αυτή πρότεινε ότι οι πάσχοντες από [[άσθμα]] έχουν υψηλότερα επίπεδα συγκέντρωσης υπεροξειδίου του υδρογόνου στους πνεύμονες, από ότι οι υγειείςυγιείς άνθρωποι, γεγονός που εξηγεί (πάντα σύμφωνα με την εν λόγω μελέτη) γιατί οι πάσχοντες από άσθμα έχουν και μη φυσιολογικά επίπεδα συγκέντρωσης λευκών αιμοσφαιρίων στους πνεύμονές τους<ref>"Natural bleach 'key to healing'". BBC News. 6 June 2009. Retrieved 2 July 2009.</ref><ref>Niethammer, Philipp; Clemens Grabher, A. Thomas Look & Timothy J. Mitchison (3 June 2009). "A tissue-scale gradient of hydrogen peroxide mediates rapid wound detection in zebrafish". Nature 459 (7249): 996–9. doi:10.1038/nature08119. PMC 2803098. PMID 19494811. Retrieved 2 July 2009.</ref>.

Το υπεροξείδιο του υδρογόνου παίζει, επίσης, σημαντικούς ρόλους ως χημικό μήνυμα στον κανονισμό ευρείας ποικιλίας βιολογικών διεργασιών<ref> Veal EA, Day AM, Morgan BA (April 2007). "Hydrogen peroxide sensing and signaling". Mol. Cell 26 (1): 1–14. doi:10.1016/j.molcel.2007.03.016. PMID 17434122.</ref>. Το υπεροξείδιο του υδρογόνου παίζει σημαντικό ρόλο στη θεωρία ελευθέρων ριζών για τη γήρανση, που βασίζεται στο πόσο γρήγορα το υπεροξείδιο του υδρογόνου μπορεί να διασπαστεί σε ρίζα υδροξειδίου (^•OH) και πώς τα υπεροξειδικά ριζικά παραπροϊόντα του κυτταρικού μεταβολισμού μπορούν να αντιδράσουν με το κοινό νερό για να σχηματίσουν υπεροξείδιο του υδρογόνου<ref>Weindruch, Richard (January 1996). "Calorie Restriction and Aging". Scientific American: 49–52.</ref>. Αυτά τα ριζικά υδροξυλίου μπορούν, με τη σειρά τους, να αντιδράσουν γρήγορα και να προκαλέσουν ζωτικής σημασίας βλάβες στα συστατικά του κυττάρου, ιδιαίτερα σε αυτά που βρίσκονται μέσα στα [[μιτοχόνδρια]]<ref>Giorgio M, Trinei M, Migliaccio E, Pelicci PG (September 2007). "Hydrogen peroxide: a metabolic by-product or a common mediator of ageing signals?". Nat. Rev. Mol. Cell Biol. 8 (9): 722–8. doi:10.1038/nrm2240. PMID 17700625.</ref>. Τουλάχιστον μια μελέτη προσπάθησε να συνδέσει την παραγωγή του υδροξειδίου του υδρογόνου με τον [[καρκίνος|καρκίνο]]<ref>López-Lázaro M (July 2007). "Dual role of hydrogen peroxide in cancer: possible relevance to cancer chemoprevention and therapy". Cancer Lett. 252 (1): 1–8. doi:10.1016/j.canlet.2006.10.029. PMID 17150302.</ref>. Αυτές οι μελέτες τις έχουν συχνά επικαλεστεί σε ισχυρισμούς αμφίβολώναμφίβολων θεραπειών.

Η συγκέντρωση του υπεροξειδίου του υδρογόνου στα βιολογικά συστήματα μπορεί να μετρησθείμετρηθεί με [[φθορομετρία|φθορομετρικές μεθόδους]]<ref>Rapoport, R.; Hanukoglu, I.; Sklan, D. (May 1994). "A fluorimetric assay for hydrogen peroxide, suitable for NAD(P)H-dependent superoxide generating redox systems.". Anal Biochem 218 (2): 309–13. doi:10.1006/abio.1994.1183. PMID 8074285.</ref>.

Το υπεροεξείδιο του υδρογόνου χρησιμοποιείται σε αρκετές διεργασίες διαχείρησηςδιαχείρισης υδατοδιαλυτών αποβλήτων, για να απομακρύνει οργανικές ακαθαρσίες. Αυτό επιτυγχάνεται με οξειδωτικές διεργασίες, όπως η [[αντίδραση Φέντον]] (''Fenton reaction'')<ref> Tarr, edited by Matthew A. (2003). Chemical degradation methods for wastes and pollutants environmental and industrial applications. New York: M. Dekker. p. 165. ISBN 9780203912553.</ref>, που χρησιμοποιείται για την παραγωγή πολύ δραστικών ριζών υδροξυλίου (^•OH). Αυτές οι ρίζες είναι ικανές να καταστρέψουν οργανικούς ρύπους που κανονικά είναι δύσκολο να αφαιρεθούν, όπως είναι οι [[αρωματικές ενώσεις|αρωματικές]] ή αλογονούχες οργανικές ενώσεις. Μπορεί επίσης να οξειδώσει [[θείο|θειούχες ενώσεις]], αν φυσικά υπάρχουν στα υπό διαχείρησηδιαχείριση απόβλητα, γεγονός που είναι ωφέλιμο και γιατί γενικά μειώνει τη (δυσάρεστη) οσμή τους<ref>Goor, G.; Glenneberg, J.; Jacobi, S. (2007). "Hydrogen Peroxide". Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. doi:10.1002/14356007.a13_443.pub2.</ref>.

Το υπεροξείδιο του υδρογόνου φαίνεται ως περιβαντολλογικάπεριβαλλοντικά ασφαλές λευκαντικό, εναλλακτικό της [[χλωρίνη]]ς, εφόσον διασπάται σταδιακά σε νερό και οξυγόνο. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως απολυμαντικό σε διάφορες επιφάνειες<ref>Joseph M. Ascenzi, Handbook of Disinfectant and Antiseptics, CRC Press, 1996, ISBN 0824795245, page 161.</ref> και γενικά αναγνωρίζεται ως ασφαλές αντιμικροβιακό μέσο από τη Διοίκηση Τροφίμων και Φαρμάκων των [[ΗΠΑ]]<ref>"Sec. 184.1366 Hydrogen peroxide". U.S. Government Printing Office via GPO Access. 1 April 2001. Retrieved 7 July 2007.</ref>. Ωστόσο, μελέτες βρήκαν ότι είναι αναποτελεσματικό σε αρκετές περιπτώσεις και ορισμένα νοσοκομεία και άλλα ιατρικά ιδρύματα συμβουλεύουν τη χρήση λευκαντικών με βάση το χλώριο για απολύμανση<ref>Bleach vs. Hydrogen Peroxide (Canadian Agency for Durgs and Technology in Health website).</ref>.

Το υπεροξείδιο του υδρογόνου επιδεινύειεπιδεικνύει μια ευρέως φάσματος αποτελεσματικότητα εναντίον ιών, βακτηρίων, ζύμες και βακτηριακά σπορίδια<ref>Block, [edited by] Seymour S. (2000). "Chapter 9: Peroxygen compounds". Disinfection, sterilization, and preservation (5th ed. ed.). Philadelphia: Lea & Febiger. pp. 185–204. ISBN 0683307401.</ref>. Γενικά, μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα έχει διαπιστωθεί εναντίον των θετικών κατά gram, παρά ενάντια στα αρνητικά αντίστοιχα. Ωστόσο, η παρουσία [[καταλάση]]ς ή και άλλων [[υπεροξειδάσες|υπεροξειδασών]] σε αυτούς τους οργανισμούς μπορεί να αυξήσει την ανεκτικότητά τους σε υδατικά διαλύματα υπεροξειδίου του υδρογόνου χαμηλών συγκεντρώσεων<ref>McDonnell, G; Russell, AD (January 1999). "Antiseptics and disinfectants: activity, action, and resistance.". Clinical microbiology reviews 12 (1): 147–79. PMID 9880479.</ref>. Συγκεντρώσεις 10-30% w/v και μακρύτερο χρονικό διάστημα επαφής απαιτούνται για βακτηριοσποροκτόνα δραστηριότητα<ref>Block, [edited by] Seymour S. (2000). "Chapter 27: Chemical Sporicidal and Sporostatic Agents". Disinfection, sterilization, and preservation (5th ed. ed.). Philadelphia: Lea & Febiger. pp. 529–543. ISBN 0683307401.</ref>.

ΑρχαιάΑρχαία υδατικά διαλύματα υπεροξειδίου του υδρογόνου (1,9 - 12%) ανάμεικτα με [[αμμωνία|υδροξείδιο του αμμωνίου]] (NH₄OH) χρησιμοποιούνται ωςγια ξεβαφέςνα σεξεβάφουν τα ανθρώπινα μαλλιά. Η χημική ιδιότητα λεύκανσης του υπεροξειδίου του υδρογόνου οδήγησε στην αγγλόφωνη έκφραση ''peroxide blonde'' (που μεταφράζεται στα ελληνικά «ξανθά υπεροξειδίου»)<ref>Lane, Nick (2003). Oxygen : the molecule that made the world (First issued in paperback, repr. ed.). Oxford: Oxford University Press. p. 117. ISBN 0198607830.</ref>. Το υπεροξείδιο του υδρογόνου χρησιμοποιεἰταιχρησιμοποιείται επίσης για τη λεύκανση των δοντιών, και για το σκοπό αυτό μπορεί να αναμειχθεί με μαγειρική σόδα (NaΗCO₃) και (μαγειρικό) αλάτι (NaCl), φτιάχνοντας μια «σπιτική» οδοντόπαστα<ref>Shepherd, Steven. "Brushing Up on Gum Disease". FDA Consumer. Archived from the original on 14 May 2007. Retrieved 7 July 2007.</ref>. Τέλος, το υπεροξείδιο του υδρογόνου χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της ακμής<ref>Capizzi, R.; Landi, F.; Milani, M.; Amerio, P. "Skin tolerability and efficacy of combination therapy with hydrogen peroxide stabilized cream and adapalene gel in comparison with benzoyl peroxide cream and adapalene gel in common acne. A randomized, investigator-masked, controlled trial". British Journal of Dermatology 151 (2): 481–484. doi:10.1111/j.1365-2133.2004.06067.x.</ref>, παρόλο που το [[βενζοϊκό οξύ|βενζοϊκό υπεροξύ]] (PhCO₃H) είναι πιο συνηθισμένη θεραπεία για το πρόβλημα.

# Το υπεροξείδιο του υδρογόνου παράγεται από τον ίδιο τον οργανισμό για την καταπολέμισηκαταπολέμηση λοιμώξεων.

Τόσο η αποτελεσματικότητα όσο και η ασφάλεια της θεραπείας με υπεροεξείδιουπεροξείδιο του υδρογόνου αμφισβητούνται από επιστήμονες της «συμβατικής ιατρικής»: Ναι μεν το υπεροξείδιο του υδρογόνου παράγεται από το αμυντικό σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού, αλλά αυτό γίνεται με προσεκτικό και ελεγχόμενο τρόπο. Τα [[φαγοκύτταρο|φαγοκύτταρα]] πρώτα εγκολπώνουν τα παθογόνα και ύστερα χρησιμοποιούν υπεροεξείδιουπεροξείδιο του υδρογόνου για να τα καταστρέψουν. Το υπεροξείδιο του υδρογόνου είναι τοξικά τόσο για τα παθογόνα, όσο και για τα φαγοκύτταρα, που το χρησιμοποιούν, και γι' αυτό το λόγο διατηρείται μέσα σε ειδικό οργανίδιο των τελευταίων που ονομάζεται [[φαγόσωμα]] (''phagosome''). Ελεύθερο υπεροξείδιο του υδρογόνου μέσα στον οργανισμό θα προκαλέσει βλάβες στους ιστούς που θα αντιμετωπίσουν οξειδωτικό στρες, μια διεργασία για την οποία έχει προταθεί ότι μπορεί να προκαλέσει τη δημιουργία καρκίνου<ref>Halliwell, Barry (1 January 2007). "Oxidative stress and cancer: have we moved forward?". Biochemical Journal 401 (1): 1–11. doi:10.1042/BJ20061131. PMID 17150040.</ref>. Οι ισχυρισμοί ότι το υπεροξείδιο του υδρογόνου αυξάνει τα κυτταρικά επίπεδα οξυγόνου δεν υποστηρίζεται από τη «συμβατική ιατρική»: Οι επιπλέον ποσότητες οξυγόνου που αναμένεται να προστεθούν στα κύτταρα με τη χρήση υπεροξειδίου του υδρογόνου είναι πολύ μικρές σε σύγκριση με αυτές που προσφέρει η κανονική [[αναπνοή]]. Σημειώνεται, ακόμη, ότι είναι δύσκολο να αυξήσει κανείς το επίπεδο συγκέντρωσης του οξυγόνου γύρω από τα καρκινικά κύτταρα μέσα σε έναν όγκο, γιατί η έτσι κι αλλιώς η κυκλοφορία του αίματος στην περιοχή τείνει να είναι φτωχή.

{{Κύριο|Πείραμα υψηλής συγκέντρωσης υπεροεξειδίουυπεροξειδίου του υδρογόνου}}

[[Αρχείο:Rocket Belt Propulsion.svg|μικρογραφία|δεξιά|«Ζώνη» προώθησης με διαφυγή ρεύματος αερίου που χρησιμιοποιείχρησιμοποιεί υπεροξείδιο του υδρογόνου]]

Στις δεκαετίες του [[1940|'40]] και του [[1950|'50]], ο στρόβιλος Γουάλτερ (''Walter turbine'') χρησιμοποιούσε υπεροξείδιο του υδρογόνου για να τροφοδοτήσει με ενέργεια υποβρύχια σε κατάδυση, αλλά θεωρήθηκε πολύ θορυβώδης και απαιτούσε πολύ περισσότερη διαχείρησηδιαχείριση σε σύγκριση με τα (κλασσικά) ντηζεληλεκτρικά συστήματα ισχύος. Κάποιες τορπίλλεςτορπίλες χρησιμοποιούν υπεροξείδιο του υδρογόνου ως οξειδωτικό ή και ως (μονο)προωθητικό. Λειτουργικό σφάλμα σε τέτοιου είδους τορπίλλεςτορπίλες θεωρείται ως πιθανή αιτία για τις βυθίσεις του βρετανικού υποβρυχίου Σιδών (''HMS Sidon'') και του [[Κουρσκ (υποβρύχιο)|ρωσικού υποβρυχίου Κουρσκ]] (''К-141 «Курск»'')<ref>[http://www.histarmar.com.ar/InfGral/SubmarinosAcc/Peroxide%20Accident%20-%20Walter%20Web%20Site.htm Peroxide Accident - Walter Web Site<!-- Bot generated title -->]</ref> . Η ''SAAB Underwater Systems'' κατασκευάζει την ''Torpedo 2000''. Αυτή η τορπίλλητορπίλη, που χρησιμοποιείται από το Σουηδικό Πολεμικό Ναυτικό, χρησιμοποιεί μια εμβολοφόρα μηχανή [[κηροζίνη]]ς - HTP (υψηλής συγκέντρωσης υδατικό διάλυμα υπεροεξειδίου του υδρογόνου), σε διπροωθητικό σύστημα<ref>Scott, Richard (November 1997). "Homing Instincts". Jane's Navy Steam generated by catalytic decomposition of 80–90% hydrogen peroxide was used for driving the turbopump turbines of the V-2 rockets, the X-15 rocketplanes, the early Centaur RL-10 engines and is still used on Soyuz for that purpose to-day. International.</ref><ref>Soyuz using hydrogen peroxide propellant (NASA website)</ref>.

Το υπεροξείδιο του υδρογόνου πρέπει ν αποθηκεύεται σε ψυχρή, ξηρή, καλλάκαλά αεριζόμενη περιοχή, μακρυά από κάθε εύφλεκτη ουσία<ref>[http://www.bu.edu/es/labsafety/ESMSDSs/MSHydPeroxide.html]{{dead link|date=June 2015}}</ref>. Πρέπει να αποθηκεύεται σε αποθηκευτικούς χώρους κατασκευασμένους από αδανήαδρανή υλικά, όπως ο ανοξείδωτος [[χάλυβας]] ή το [[γυαλί]], ενώ κάποια άλλα υλικά που περιλαμβάνουν κάποια [[πλαστικό|πλαστικά]] και [[κράμα|κράματα]] [[αλουμίνιο|αλουμινίου]] μπορεί επίσης να είναι κατάλληλα<ref>[http://www.ozoneservices.com/articles/004.htm Material Compatibility with Hydrogen Peroxide<!-- Bot generated title -->]</ref>. Επειδή διασπάται γρήγορα, αν εκτεθεί στο φως, πρέπει να αποθηκεύεται σε αδιαφανές δοχείο, και τα φαρμακευτικά διαλύματά του τυπικά αποθηκεύονται σε σκούρα καφέ μπουκάλια που φιλτράρουν το φως<ref>"Hydrogen Peroxide Mouthwash is it Safe?". Retrieved 30 October 2013.</ref>.

Το υπεροξείδιο του υδρογόνου, τόσο σε χημικά καθαρή, όσο και σε διαλυμένη μορφή ενέχει αρκετούς κινδύνους, ο κυριότερος από τους οποίους είναι ότι σχηματίζει εκρηκτικά μίγματα όταν έρχεται σε επαφή με οργανικές ενώσεις<ref name=":0">[https://www.osha.gov/SLTC/healthguidelines/hydrogenperoxide/recognition.html]{{dead link|date=June 2015}}</ref>. Το υψηλής συγκέντρωσης υπεροξείδιο του υδρογόνου είναι και από μόνο του ασταθές, και μπορεί να κάνει ένα υγρό που βράζει να διασταλλείδιασταλεί απότομα σε μια έκρηξη ατμών, όλου του υπόλοιπου υγρού. Έτσι, η απόσταξη υπεροξειδίου του υδρογόνου υπό κανονικές πιέσεις είναι πολύ επικίνδυνη. Είναι, επίσης, πολύ διαβρωτικό, ακόμη και σε οικιακές συγκεντρώσεις, προκαλώντας ερεθισμό στα μάτια, στους βλεννογόνους και στο δέρμα<ref>For example, see an MSDS for a [http://hazard.com/msds/mf/baker/baker/files/h4070.htm 3% peroxide solution].</ref>. Κατάποση διαλυμάτων υπεροξειδίου του υδρογόνου είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, καθώς η διάσπασή του στο στομάχι απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες αερίων, που οδηγούν σε εσωτερικές αιμορραγίες. Καταπίνοντας πάνω από 10% συγκέντρωσης υπεροξείδιο του υδρογόνου μπορεί να προκαλέσει πνευμονικό ερεθισμό<ref>H2O2 toxicity and dangers Agency for Toxic Substances and Disease Registry website.</ref>.