Ναός του Δία στην Ολυμπία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

[[Image:Olympia-ZeusTempelRestoration.jpg|thumb|300px350px|Σχεδιαστική αποκατάσταση του ναού του Δία στην Ολυμπία, περ. 1900]]

Ο '''Ναός του Δία στην Ολυμπία''' ήταν ένας αρχαίος ελληνικός ναός στην [[Αρχαία Ολυμπία|Ολυμπία]], αφιερωμένος στο θεό [[Δίας (μυθολογία)|Δία]]. Ο ναός, που χτίστηκε μεταξύ 472 και 456 π.Χ., ήταν στο ίδιο το πρότυπο του πλήρως ανεπτυγμένου κλασσικού ελληνικού ναού [[Δωρικός ρυθμός|δωρικού ρυθμού ]]<ref name ="b">[http://traumwerk.stanford.edu:3455/Archaeopaedia/243 Temple of Zeus] at Archaeopaedia, Stanford University.</ref>.

Ο '''Ναός του Δία στην Ολυμπία''' βρίσκεται μέσα στον περίβολο της [[Άλτις|Άλτεως]], στο ιερό που ήταν αφιερωμένο στο Δία, και όπου τελούνταν και οι [[Ολυμπιακοί Αγώνες]] κατά την αρχαιότητα. Η συγκεκριμένη τοποθεσία ήταν πιθανότατα τόπος λατρείας από το τέλος της [[Μυκηναϊκός πολιτισμός|Μυκηναϊκής περιόδου]]. Η [[Άλτις,]] με το ιερό άλσος, με το σηκό, τους υπαίθριους βωμούς και τον τύμβο του Πέλοπα, για πρώτη φορά διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια του δέκατου[[10ος αιώνας π.Χ.|10ου]] και ένατου[[9ος αιώνας π.Χ.|9ου αιώνα π.Χ.]]<ref name=A>[http://odysseus.culture.gr/h/3/eh351gh351.jsp?obj_id=2358 (Hellenic MinistryΙστορία ofτης Culture:Ολυμπίας The- sanctuaryαπό siteτον atκόμβο Olympia,''Οδυσσεύς'' includingτου theΥπουργείου TempleΠολιτισμού ofκαι ZeusΑθλητισμού]</ref>.

Ο ναός κατασκευάστηκε από τον αρχιτέκτονα [[Λίβωνας ο Ηλείος|Λίβονα]]<ref>''Encyclopædia Britannica'' (11th ed.), Cambridge University Press, 1911.</ref>, με σκαλιστές μετόπες και τρίγλυφα, που αποτελούν τη βάση για τα αετώματα που κοσμούνται με τα γλυπτά του αυστηρού ρυθμού, που τώρα αποδίδονται στον « άγνωστο γλύπτη της Ολυμπίας» και το εργαστήριό του. Η κύρια κατασκευή του κτιρίου ήταν από ντόπιο ασβεστόλιθο που ήταν ελκυστικός και κακής ποιότητας, και γι ' αυτό ήταν επικαλυμμένος με ένα λεπτό στρώμα κονιάματος για να του δώσει μια εμφάνιση σαν αυτή του μαρμάρου, από το οποίο ήταν κατασκευασμένος ο γλυπτός διάκοσμος του ναού.

Το κτίσμα (βλ. [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/image?lookup=1990.33.0266a&type=plan κάτοψη]) είναι ένας τυπικός δωρικός [[Περίπτερος ναός|περίπτερος ναός]], με 6 κίονες στη κάθε στενή και 13 στην κάθε μακριά πλευρά του. Ο στυλοβάτης του έχει μήκος 64,12 μ. και πλάτος 27,68 μ. και οι κίονές του ύψος 10,51 μ. Ο ναός είναι διπλός, ο [[Σηκός|σηκός]] του δηλαδή είναι χωρισμένος σε [[Πρόναος|πρόναο]], κυρίως ναό και [[Οπισθόδομος|οπισθόδομο]]. Η είσοδος είναι στα ανατολικά και προσεγγίζεται μέσω ράμπας. Εσωτερικά ο ναός διαθέτει δύο δίτονες (διώροφες) [[κιονοστοιχία|κιονοστοιχίες]] τοποθετημένες κοντά στους τοίχους (βλ. [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/image?lookup=1990.33.0267a&type=plan τομή]). Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται τρία κλίτη, το μεσαίο με διπλάσιο πλάτος από τα πλευρικά. Πάνω από τα πλευρικά κλίτη δημιουργείται ένα υπερώο. Κύριο υλικό δομής του ναού είναι ο ντόπιος κογχυλιάτης λίθος, επιχρισμένος με λεπτό λευκό μαρμαροκονίαμα για να δίνει την εντύπωση μαρμάρου. Η στέγη του φέρει κεράμωση [[Κορινθιακή Κεράμωση|κορινθιακού τύπου<ref name=C>[http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=500 ο ναός του Δία - από τον κόμβο ''Οδυσσεύς'' του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού]]</ref>.

Ο '''Ναός του Δία''' χτίστηκε από τους [[Ηλείοι|Ηλείους]] με τα έσοδα από την εκποίηση των λαφύρων που απέσπασαν κατά το νικηφόρο πόλεμο εναντίον της [[Πίσα|Πίσας]] το 471 π.Χ<ref>''ἐποιήθη δὲ ὁ ναὸς καὶ τὸ ἄγαλμα τῷ Διὶ ἀπὸ λαφύρων, ἡνίκα Πίσαν οἱ Ἠλεῖοι καὶ ὅσον τῶν περιοίκων ἄλλο συναπέστη Πισαίοις πολέμῳ καθεῖλον'' [[Παυσανίας|Παυσανίου]] Ἑλλάδος Περιήγησις 5.10.2 Ἠλιακῶν Α'</ref>. Μέχρι τότε ο Δίας λατρευόταν στο [[Ηραίον Ολυμπίας|ναό της Ήρας]], ήταν σύνναος με τη θεά. Έχουμε τη μαρτυρία ότι οι [[Αρχαία Σπάρτη|Σπαρτιάτες]] τοποθέτησαν μια χρυσή ασπίδα ως ανάθημα στο επιστύλιο του ναού μετά από νίκη τους στην Τανάγρα το 457 π.Χ. Άρα ο ναός θα πρέπει να ήταν σχεδόν, αν όχι εντελώς έτοιμος, οπότε χτίστηκε μεταξύ 471 και 457 π.Χ., δηλαδή σε λιγότερο από 15 χρόνια.<ref name=C></ref>.

Ο Ρωμαίος στρατηγός Μόμμιος αφιέρωσε είκοσι μία επιχρυσωμένες ασπίδες αφού λεηλάτησε την [[Αρχαία Κόρινθος|Κόρινθο]] το 146 π.Χ. Είχαν τοποθετηθεί στις μετόπες της ανατολικής μπροστινής πλευράς και στο μισό του ανατολικού μέρους της νότιας πλευράς. Το 426 μ.Χ ο [[Θεοδόσιος Β'<ref>[http://odysseus.culture.gr/h/3/eh351.jsp?obj_id=2358 Υπουργείο Πολιτισμού.]</ref>] διέταξε την καταστροφή του ιερού, και οι σεισμοί του 522 και του 551 κατέστρεψαν τα εναπομείναντα ερείπια<ref name=C></ref> και άφησαν το Ναό του Δία μερικώς μερικώς θαμμένο.

Η θέση του αρχαίου ιερού, ξεχασμένου κάτω από τις κατολισθήσεις και τις πλημμύρες προσάμμωσης, εντοπίστηκε το [[1766]] από τον Άγγλο Ρίτσαρντ Τσάντλερ. Το [[1829]] μία ομάδα Γάλλων, ανάσκαψε μερικώς το ναό του Δία, παίρνοντας πολλά θραύσματα των αετωμάτων του, μαζί της, στο [[Μουσείο του Λούβρου]]. Η συστηματική ανασκαφή ξεκίνησε το 1875, υπό τη διεύθυνση του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, και συνεχίζεται, με κάποιες διακοπές, μέχρι σήμερα.

Ο πλούσιος γλυπτός διάκοσμος του ναού, από [[μάρμαρο Πάρου|παριανό μάρμαρο]], χρονολογείται γύρω στο 460 π.Χ. και αποτελεί ένα από τα εξοχότερα δείγματα του λεγόμενου [[Αυστηρός Ρυθμόςρυθμός|Αυστηρού Ρυθμού]] της Πρώιμηςπρώιμης Κλασικήςκλασικής γλυπτικής. Στην ανατολική πλευρά (βλ. [http://www.tu-dresden.de/phfikm/Kunstgeschichtefinal/Monumentenliste/068663b.jpg αποκατάσταση]) το θέμα στο [[αέτωμα]] προέρχεται από τον τοπικό μύθο του [[Πέλοπας|Πέλοπα]], που ήθελε να πάρει γυναίκα του την [[Ιπποδάμεια]], την κόρη του βασιλιά της Πίσας [[Οινόμαος|Οινόμαου]]. Ο Οινόμαος τον προκάλεσε σε αρματοδρομία, την οποία κέρδισε τελικά ο Πέλοπας μαζί με την Ιπποδάμεια και την εξουσία στην Πίσα. Στο αέτωμα του ναού, που προφανώς υμνούσε μυθολογικά την ιστορική νίκη των Ηλείων επί της Πίσας, απεικονιζόταν στο κέντρο ο Δίας σε ρόλο διαιτητή, αριστερά και δεξιά του οι δύο ήρωες με τα άρματά τους. Ο Παυσανίας αναφέρει το γλύπτη Παιώνιο ως δημιουργό των γλυπτών, πρόκειται όμως μάλλον για λάθος.

Στο δυτικό αέτωμα παριστάνεται μια θεσσαλική παραλλαγή του θέματος της [[Κενταυρομαχία|Κενταυρομαχίας]], η απόπειρα απαγωγής των [[Λαπιθίδες|Λαπιθίδων]] από τους [[Κένταυροι|Κενταύρους]] στο γάμο του Πειρίθου. Κεντρική μορφή είναι εδώ ο θεός [[Απόλλων]]<ref name=C></ref>. Ο Παυσανίας αναφέρει τον Αλκαμένη ως γλύπτη, πρόκειται όμως και πάλι πιθανότατα για λάθος. Το αέτωμα έφερε επίστεψη από [[Ακρωτήριο (αρχιτεκτονική)|ακρωτήρια]], στο κέντρο ένα επίχρυσο [[Νίκη του Μενδαίου Παιωνίου|άγαλμα Νίκης]] του γλύπτη [[Παιώνιος|Παιωνίου]], στα πλάγια από ένα επίχρυσο λέβητα.

Από τις μετόπες μόνο αυτές των δύο στενών πλευρών φέρουν γλυπτό διάκοσμο και αποδίδουν τους [[Άθλοι του Ηρακλή|Άθλους του Ηρακλή]] κατ' εντολή του Ευρυσθέα, με τη συμπαράσταση της [[Αθηνά|Αθηνάς]] (Δωδέκαθλον). Γνωστός ήταν ο ναός και για το λατρευτικό του άγαλμα, το [[Άγαλμα του Ολυμπίου Διός|χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία]], έργο του γλύπτη [[Φειδίας|Φειδία]] από τα χρόνια γύρω στο 430 π.Χ. και ένα από τα [[Επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου|Επτά Θαύματα]] του κόσμου. Στο δάπεδο του πρόναου σώζεται ψηφιδωτό δάπεδο ελληνιστικών χρόνων με παράσταση Τριτώνων.

Ο '''Ναός του Δία''' στέγασε το διάσημο άγαλμα του Δία, που ήταν ένα από τα Επτά Θαύματαθαύματα του Αρχαίουαρχαίου Κόσμου. Το Χρυσελεφάντινοχρυσελεφάντινο άγαλμα ήταν περίπου 13 μέτρα (43 πόδια) και φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη [[Φειδίας|Φειδία]], στο [[Εργαστήριο του Φειδία|εργαστήριό]] του στο χώρο της Ολυμπίας. Του πήρε περίπου δώδεκα χρόνια για να το ολοκληρώσει. Στο κεφάλι του είχε τοποθετημένο ένα στεφάνι από κλαδιά ελιάς. Στο δεξί του χέρι κρατούσε μια Νίκη, τη θεά της νίκης, επίσης κατασκευασμένη από ελεφαντόδοντο και χρυσό, και στο αριστερό του χέρι, ένα σκήπτρο κατασκευασμένο από πολλά είδη μετάλλων, με έναν αετό στην κορυφή του. Τα σανδάλια του ήταν κατασκευασμένα από χρυσό, όπως και ο χιτώνας του. Τα ενδύματα του ήταν σκαλισμένα με ζώα και με κρίνα. Ο θρόνος ήταν διακοσμημένος με χρυσό, πολύτιμους λίθους, έβενο, ελεφαντόδοντο και. Το άγαλμα ήταν το πιο διάσημο καλλιτεχνικό έργο στην [[Ελλάδα]].