Αρχαία ελληνική λογοτεχνία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
||
Γραμμή 12:
Τα πρώτα έντεχνα γραπτά μνημεία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας είναι τα [[έπος|έπη]] ''[[Ιλιάδα]]'' και ''[[Οδύσσεια]]'', που αποδίδονται στον [[Όμηρος|Όμηρο]], ποιητή για τον οποίο ελάχιστες πληροφορίες είναι γνωστές, ενώ δεν είναι βέβαιο ούτε το με ποιον τρόπο συνέθεσε ή έγραψε τα δύο έπη, ούτε αν έγραψε ο ίδιος και τα δύο. Το βέβαιο είναι ότι η σύνθεσή τους μπορεί να τοποθετηθεί στον 8ο αι., η ''Ιλιάδα'' είναι δύο ή τρεις δεκαετίες προγενέστερη και είναι και τα δύο το αποκορύφωμα μιας [[προφορική λογοτεχνία|προφορικής]] επικής παράδοσης που δεν σώζεται σήμερα, από την οποία έχουν αντλήσει θέματα και στοιχεία τεχνικής, χωρίς όμως να είναι σίγουρο το αν ήταν αποτέλεσμα αποκλειστικά προφορικής σύνθεσης ή αν χρησιμοποιήθηκε η γραφή σε κάποιο βαθμό, ούτε το πότε καταγράφηκαν για πρώτη φορά.
Η ''Ιλιάδα'' εξιστορεί τα γεγονότα του δέκατου χρόνου του πολέμου μέχρι το θάνατο του [[Έκτορας|Έκτορα]], εστιάζοντας στην οργή (
Η ''Ιλιάδα'' και η ''Οδύσσεια'' δεν ήταν τα μόνα έπη που γράφτηκαν. Υπήρχε μια σειρά άλλων κειμένων που αποτελούσαν τον λεγόμενο '''επικό κύκλο''', για τα οποία μας δίνει πληροφορίες ο [[Πρόκλος]] ο Νεοπλατωνικός στο έργο του ''Χρηστομαθεία γραμματική''. Τα έπη του κύκλου αυτού ήταν η ''Τιτανομαχία'', του Αρκτίνου του Μιλήσιου ή του [[Εύμηλος ο Κορίνθιος|Εύμηλου του Κορίνθιου]], με περιεχόμενό τη θεογονία και τη σύγκρουση των θεών ώς την εγκατάσταση του Δία, τα τρία έπη του '''θηβαϊκού κύκλου''' (''Οιδιπόδεια'' που αποδίδεται στον Κιναίθωνα τον Λακεδαιμόνιο, ''Θηβαΐδα'' και ''Επίγονοι'' που είχαν αποδοθεί στον Όμηρο), τα οποία εξιστορούν την ιστορία του [[Οιδίποδας|Οιδίποδα]] και την εκστρατεία των [[Άργος|Αργείων]] εναντίον της [[Αρχαία Θήβα|Θήβας]] και τέλος τα έπη του [[τρωικός κύκλος|τρωικού κύκλου]] (''Κύπρια'', ''Αιθιοπίς'', ''Μικρά Ιλιάς'', ''Ιλίου πέρσις'', ''Νόστοι'', ''Τηλεγόνεια''), που εξιστορούν τον [[τρωικός πόλεμος|τρωικό πόλεμο]] από την προϊστορία μέχρι το τέλος του, την επιστροφή των Ελλήνων και το θάνατο του [[Οδυσσέας|Οδυσσέα]] από το γιο που είχε αποκτήσει με την [[Κίρκη]].
Γραμμή 25:
Κατά τον 7ο και 6ο αι. π.Χ. γράφτηκαν και άλλα έπη, από τα οποία υπάρχουν λίγες μνείες και ελάχιστα δείγματα. Στην Κόρινθο ακμάζει ο [[Εύμηλος ο Κορίνθιος|Εύμηλος]], για τον οποίο λεγόταν ότι ήταν από τη μεγάλη γενιά των Βακχιαδών. Τα ''Κορινθιακά'' του είναι διήγηση της μυθικής προϊστορίας της γενέτειρας. Έγραψε επίσης ''Τιτανομαχία'', όπου εμφανίζει τον θαλασσινό θεό Αιγαίωνα σαν βοηθό των Τιτάνων, και άλλα δύο έπη, την ''Ευρωπία'' και τη ''Βουγωνία'', για τις οποίες δεν έχουμε πληροφορίες. Ακόμη παραδίδονται δύο εξάμετροι στίχοι σε αιολική διάλεκτο από ένα προσόδιο, που έλεγαν ότι το συνέθεσε για τη γιορτή του Απόλλωνα με προτροπή του βασιλιά της Μεσσηνίας Φιντία. Η ''Φορωνίδα'', έργο ανώνυμου συγγραφέα, εξιστορούσε την προϊστορία της Αργολίδας. Ο Καρκίνος από τη Ναύπακτο συνέθεσε τα ''Ναυπακτιακά'' που διηγούνταν συμβάντα από την αργοναυτική εκστρατεία.
Για τον Λακεδαιμόνιο Κιναίθωνα, γνωρίζουμε ότι έγραψε ποίημα για τον Ηρακλή και άλλα με γενεαλογικά θέματα. Στην ''Ποιητική'' του ο [[Αριστοτέλης]] επικρίνει τους ποιητές επών, όπως είναι η ''Ηρακληίδα'' και η ''Θησηίδα'', γιατί δε μπορούν να διαγράψουν τα σύνορα του θέματός τους. Άλλοι επικοί ποιητές, για τους οποίους όμως δε γνωρίζομε πολλά πράγματα, είναι ο Άσιος, που ασχολήθηκε με γενεαλογικά θέματα, ο Πείσανδρος από τη [[Ρόδος|Ρόδο]] και ο Πεισίνος από τη [[Λίνδος|Λίνδο]] έγραψαν έπη για τον Ηρακλή. Το τελευταίο δείγμα τέτοιας επικής ποίησης ήταν η ''Ηράκλεια'', με 14 βιβλία, του Πανύαση από την [[Αλικαρνασσός|Αλικαρνασσό]], θείου του Ηροδότου. Τελευταίος επικός ποιητής φαίνεται ότι είναι ο Πανυάσης ο Αλικαρνασσεύς, ο οποίος έγραψε την '
===Λυρική Ποίηση===
Γραμμή 36:
Η λυρική ποίηση με τη σημερινή σημασία μπορεί να διακριθεί σε επιμέρους κατηγορίες με διάφορα κριτήρια (περιεχόμενο, μετρική μορφή, τρόπο παρουσίασης και συνοδείας).
====Η ελεγεία====
Για τις ρίζες και τον δημιουργό της [[ελεγεία]]ς οι αρχαίες μαρτυρίες είναι συγκεχυμένες. Ο Οράτιος στην ''ποιητική τέχνη'' (''Ars poetica'' 77) αναφέρει ότι οι γραμματικοί διαφωνούσαν για τον δημιουργό της. Η επικρατούσα άποψη ήταν ότι οι ρίζες της βρίσκονται στον νεκρικό θρήνο. Πράγματι δεν είναι απίθανο στις περιοχές της [[Λυδία]]ς και της [[Φρυγία]]ς, απ' όπου φαίνεται ότι προήλθε η ελεγεία, αρχικά να είχε αυτή τη σημασία. Εξάλλου ο [[Ευριπίδης]] αναφέρει τη λέξη
Ο πρώτος εκπρόσωπος της ελεγείας είναι ο [[Καλλίνος]] ο Εφέσιος (περίπου στο μέσον του 7ου αι. π.Χ.). Τα έργα του, όπως και τα έργα του λίγο νεότερου [[Τυρταίος|Τυρταίου]] που έδρασε στη [[Αρχαία Σπάρτη|Σπάρτη]], είναι πολεμικές ελεγείες που εμψυχώνουν για τη μάχη, προβάλλοντας ηρωικά ιδανικά που δεν απέχουν πολύ από τα ομηρικά. Περισσότερο αφηγηματικό περιεχόμενο έχουν οι ελεγείες του [[Μίμνερμος|Μίμνερμου]] του Κολοφώνιου (γύρω στο 600 π.Χ.). Ο [[Σόλων]] συνέθεσε πολλές ελεγείες στις οποίες ανέπτυσσε τις πολιτικές ιδέες του και το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα. Τέλος, έλεγείες με γνωμικό τόνο έγραψε ο [[Θέογνις ο Μεγαρεύς|Θέογνις]] (περ. 570-500 π.Χ.)
Γραμμή 48:
====Το χορικό μέλος====
Αν στις αιολικές περιοχές αναπτύχθηκε μονωδιακή ποίηση προσωπικού χαρακτήρα, από τη [[Δωριείς|δωρική]] [[Αρχαία Σπάρτη|Σπάρτη]] ξεκίνησε το χορικό μέλος, τραγούδι που παρουσιαζόταν από μία ομάδα (χορό) με μουσική συνοδεία, και προοριζόταν για δημόσιες τελετές (γιορτές, τελετές, εορτασμούς). Αυτή η ανάπτυξη δικαιολογείται από τα δωρικά ήθη, που προέκριναν τον ομαδικό τρόπο ζωής και ευνοούσαν τη συλλογική έκφραση.<ref>Κακριδής, σελ. 55.</ref> Οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι της λυρικής ποίησης που έδρασαν στη Σπάρτη κατάγονταν από άλλες περιοχές. Οι ποιητές, τους οποίους μετακαλούσαν οι Δωριείς, δεν ήταν δυνατό να χρησιμοποιήσουν τη γνήσια δωρική διάλεκτο. Γι' αυτό παρατηρούμε στα χορικά μέλη ιωνισμούς, αιολισμούς και άλλους γλωσσικούς τύπους.{{πηγή}} Από το έργο του [[Αλκμάν]]α, που καταγόταν από τις [[Σάρδεις]] αλλά έζησε στη Σπάρτη, σώζονται μόνο αποσπάσματα, τα μεγαλύτερα από τα οποία προέρχονται από ένα ''παρθένειο'', άσμα που τραγουδούσαν νέες κοπέλες προς τιμήν μιας θεάς. Εκτός από τη Σπάρτη, η χορική ποίηση αναπτύχθηκε και στη Μεγάλη Ελλάδα, απ' όπου προέρχονται δύο σημαντικοί εκπρόσωποι, ο [[Στησίχορος]] και ο [[Ίβυκος]]. Ο Στησίχορος είναι γνωστός κυρίας για την
====Άλλοι λυρικοί====
Γραμμή 118:
===Ιστοριογραφία===
Ο 5ος αι. είναι σημαντικός και για την γένεση της ιστοριογραφίας. Το έργο των Ιώνων λογογράφων είχε θέσει τις βάσεις την καταγραφή ιστορικών γεγονότων, αλλά το πρώτο βήμα προς την αναζήτηση των αιτιακών σχέσων που καθορίζουν τις ιστορικές εξελίξεις, το έκανε ο [[Ηρόδοτος]] (485-περ.420 π.Χ.), που χαρακτηρίστηκε από τον [[Κικέρων]]α πατέρας της ιστορίας.<ref>Lesky, σελ. 455-6.</ref> Οι ''Ιστορία'' του Ηροδότου έχει θέμα τους [[Περσικοί πόλεμοι|περσικούς πολέμους]] αλλά η εξιστόρηση ξεκινά από τα κατά τον Ηρόδοτο αίτιά τους, δηλαδή την προαιώνια έχθρα [[Ευρώπη]]ς και [[Ασία]]ς που ξεκίνησε από αρπαγές γυναικών.<ref>Lesky, σελ. 443.</ref> Ο συγγραφέας όμως δεν περιορίζεται στα ιστορικά γεγονότα: ακολουθώντας την παράδοση των λογογράφων, εμπλουτίζει το έργο του με πλούσιο γεωγραφικό και εθνολογικό υλικό για τους λαούς της ανατολικής [[Μεσόγειος|Μεσογείου]], που είχε συλλέξει στα πολυάριθμα ταξίδια του. Μία από τις κεντρικές ιδέες που διατρέχουν το έργο του είναι η άποψη ότι οι θεοί ρυθμίζουν την τύχη των ανθρώπων και τιμωρούν όσους διαπράττουν
το λιτό αλλά και πυκνό ύφος του, την αυστηρή και δίκαιη κρίση του, την τεκμηριωμένη αφήγησή
του, την ορθολογική θεώρηση των πραγμάτων και των προσώπων και τη χρονολογική ακρίβεια.<ref>Κακριδής, σελ. 153.</ref> Την ημιτελή εξιστόρηση του Πελοποννησιακού πολέμου που άφησε ο Θουκυδίδης ανέλαβε να συνεχίσει ο [[Ξενοφώντας|Ξενοφών]] (περ. 430-350 π.Χ.), στα ''Ελληνικά'' του. Συνέγραψε και ένα άλλο ιστορικό έργο, το ''Κύρου ανάβασις'', που αφηγείται την εκστρατεία του [[Κύρου]] για να καταλάβει το θρόνο της Περσίας. Ο Ξενοφώντας άφησε και άλλα έργα, πολιτικά και φιλοσοφικά.
| |||