Ιωάννης Δούκας (μέγας δουξ): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο Ιωάννης γεννήθηκε π. το 1064 και ήταν ο δευτερότοκος γιος του [[Ανδρόνικος Δούκας (εξάδελφος του Μιχαήλ Ζ΄)|Ανδρονίκου]] μεγάλου Δομέστικου (γιου του Καίσαρος [[Ιωάννης Δούκας (καίσαρ)|Ιωάννη]])και της [[Μαρία της Βουλγαρίας|Μαρίας Κομητοπούλου]], κόρης του Τρόιαν (γιου του [[Ιβάν Βλάντισλαβ της Βουλγαρίας]]). Αδέλφια του ήταν ο [[Μιχαήλ Δούκας, πρωτοστράτωρ|Μιχαήλ]] πρωτοστράτωρ, η Ειρήνη, σύζυγος του [[Αλέξιος Α΄ Κομνηνός|Αλεξίου Α΄ Κομνηνού]]<ref>{{harvnb|Kazhdan|1991|pp=655–656}}; {{harvnb|Polemis|1968|p=66}}; {{harvnb|Skoulatos|1980|pp=145–146}}.</ref> και η Άννα, της οποίας δισεγγονός είναι ο [[Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος]].

Το 1074 στασίασε ο Νορμανδός μισθοφόρος [[Ρουσέλ ντε Μπαγιέλ]] και αιχμαλώτισε τον μεγάλο δομέστικο Ανδρόνικο. Ο Ιωάννης και ο Μιχαήλ βρισκόταν στο κτήμα του πάππου τους Καίσαρος Ιωάννη και ο Ρουσέλ του ζήτησε να πάρει τους δύο αδελφούς ως ομήρους για να ελευθερώσει τον πατέρα τους Ανδρόνικο, που ήταν τραυματισμένος. Ο καίσαρας συμφώνησε και οι δύο τους κρατήθηκαν από τον Ρουσέλ, ώσπου ο Μιχαήλ απέδρασε. Παρέμεινε ο Ιωάννης, ώσπου ο Ρουσέλ νικήθηκα και αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους του Αρτούκ αργότερα το ίδιο έτος.<ref>{{harvnb|Kazhdan|1991|p=1184}}; {{harvnb|Polemis|1968|p=66}}; {{harvnb|Skoulatos|1980|p=146}}.</ref>

Το 1085 ο Αλέξιος Α΄ ανέκτησε το -στρατηγικής θέσης στην Αδριατική- Δυρράχιο από τους Νορμανδούς και ο Ιωάννης εγκαταστάθηκε ως δούκας του εκεί θέματος.<ref name="1080s"/> Η θητεία του ήταν από επιτυχημένη: απέκρουσε τις Σερβικές εισβολές από τη Διοκλεία (Ντούκλια) και τη Ράσκα και, σύμφωνα με την Άννα Κομνηνή, αιχμαλώτισε τον [[Κωνσταντίνος Μπόντιν|Κωνσταντίνο Μπόντιν]] ηγεμόνα της Διοκλείας (1081-1101), μετά όμως τον αποκατέστησε ως υποτελή της Ρωμανίας.<ref>Anna Komnene. ''Alexiad'', VII.8 ({{harvnb|Dawes|1928|p=186}}); {{harvnb|Curta|2006|pp=271–272}}; {{harvnb|Kazhdan|1991|p=505}}; {{harvnb|Skoulatos|1980|p=146}}.</ref> Έτσι ο Ιωάννης κατάφερε να αποκαταστήσει την τάξη στην περιοχή Αλβανίας και Δαλματίας, που υπέφερε από τις Ρωμαιο-Νορμανδικές συγκρούσεις των προηγουμένων ετών. Έμεινε ως το 1092, οπότε τον αντικατέστησε ο [[Ιωάννης Κομνηνός (γιος Ισαάκιου)|Ιωάννης Κομνηνός]], ανιψιός του Αλεξίου Α΄.<ref>{{harvnb|Kazhdan|1991|p=1145}}; {{harvnb|Skoulatos|1980|pp=146–147}}.</ref> Η αλληλογραφία τού [[Θεοφύλακτος Αχρίδος|Θεοφύλακτου]] επισκόπου Οχρίδος που σώθηκε, μαρτυρεί για τις επιτυχίες τού Ιωάννη και όταν αυτός έφυγε, ο Θεοφύλακτος εκφράζει τη νοσταλγία του για την εποχή της διακυβέρνησής του και ζητούσε τη συμβουλή του.<ref>{{harvnb|Polemis|1968|p=70}}; {{harvnb|Skoulatos|1980|pp=146–147}}.</ref>

Το 1092 επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και διορίστηκε μέγας δούκας (ναύαρχος) του Στόλου της Ρωμανίας. Είναι ο πρώτος που ξέρουμε με το αξίωμα αυτό, το οποίο υπήρχε από το 1085.<ref>{{harvnb|Polemis|1968|p=67}}; {{harvnb|Skoulatos|1980|p=147}}.</ref> Συμμετείχε στη Σύνοδο, που καταδίκασε τον [[Λέων της Χαλκηδόνας|Λέοντα της Χαλκηδόνας]]. Έπειτα εστάλη να αναμετρηθεί με τον [[Τζαχάς|Τζαχά]] εμίρη της Σμύρνης, που απειλούσε τη θάλασσα εκεί. Ο Τζαχάς ήταν υποτελής των Ρωμαίων, αλλά έφτιαξε δικό του στόλο και λεηλάτησε μερικά νησιά, κατέλαβε ορισμένα, όπως τη Λέσβο (εκτός της Μήθυμνας) και τη Χίο και ανακηρύχθηκε ''βασιλεύς''.<ref>{{harvnb|Kazhdan|1991|p=2134}}; {{harvnb|Polemis|1968|p=66}}; {{harvnb|Skoulatos|1980|p=147}}.</ref> Ο Ιωάννης ξεκίνησε με σκοπό της ανακατάληψη της Μυτιλήνης: βάδισε με στρατό κατά μήκος τη ακτής ως απέναντι από το νησί, διαπεραιώθηκε σε αυτό και πολιορκούσε το κάστρο της Μυτιλήνης για τρεις μήνες. Ο στόλος, που με τον [[Κωνσταντίνος Δαλασσηνός, θαλασσοκράτωρ|Κωνσταντίνο Δαλασσηνό]] ''θαλασσοκράτορα'' (υποναύαρχο) είχε ήδη ελευθερώσει τη Χίο, ερχόταν να τον συναντήσει.<ref>Anna Komnene. ''Alexiad'', VII.8 and IX.1 ({{harvnb|Dawes|1928|pp=183–187, 215}}); {{harvnb|Skoulatos|1980|p=147}}.</ref> Ο Τζαχάς ζήτησε να παραδώσει το νησί με αντάλλαγμα την ασφαλή επιστροφή του στη Σμύρνη· ο Ιωάννης συμφώνησε και ο Τζαχάς με τον στόλο του έφυγε από τη Μυτιλήνη, όμως έπεσεσυνάντησε επάνω στοντον Δαλασσηνό, που του επιτέθηκε. Τα πιο πολλά πλοία του βυθίστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν και ο Τζαχάς μόλις που διέφυγε. Μετά τη νίκη του ο Ιωάννης ενίσχυσε την άμυνα της πόλης και αφού με τον Στόλο του ανέκτησε και τα άλλα νησιά που είχε ο Τζαχάς, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη.<ref>Anna Komnene. ''Alexiad'', IX.1 ({{harvnb|Dawes|1928|pp=215–217}}); {{harvnb|Polemis|1968|p=67}}; {{harvnb|Skoulatos|1980|pp=61, 147}}.</ref>

Με την επιστροφή του ανέλαβε, μαζί με τον [[Μανουήλ Βουτουμίτης|Μανουήλ Βουτουμίτη]], την καταστολή της εξέγερσης του Καρύκη στην Κρήτη και του Ραψομάτη στην Κύπρο. Η πρώτη ήταν εύκολη: τα νέα της άφιξης του Ρωμαϊκού Στόλου προκάλεσαν μία αντι-εξέγερση και ο Καρύκης ανετράπη. Στην Κύπρο η αντίσταση κάμφθηκε και ο Ραψομάτης αιχμαλωτίστηκε. Νέος κυβερνήτης της νήσου εγκαταστάθηκε ο [[Ευμάθιος Φιλοκάλης]] και ο στόλος επέστρεψε στη Βασιλεύουσα.<ref>Anna Komnene. ''Alexiad'', IX.2 ({{harvnb|Dawes|1928|pp=217–218}}); {{harvnb|Polemis|1968|pp=67–68}}; {{harvnb|Skoulatos|1980|pp=148, 181}}.</ref>

Το 1097 ανακαταλήφθηκε η Νίκαια και ο Αλέξιος Α΄ όρισε τον Ιωάννη ως δομέστικο των Σχολών (Αρχηγό του Στρατού) της Ανατολής και του ανάθεσε την ανάκτηση των παραλίων στο Αιγαίο από τους Τούρκους. Στη Νίκαια είχε συλληφθεί η σύζυγος τού [[Κιλίτζ Αρσλάν Α΄]] σουλτάνου του Ικονίου και η κόρη του Τζαχά, που δόθηκαν στον Ιωάννη για να διευκολύνουν τις διαπραγματεύσεις.<ref>Anna Komnene. ''Alexiad'', XI.5 ({{harvnb|Dawes|1928|p=280}}); {{harvnb|Polemis|1968|pp=68–69}}; {{harvnb|Skoulatos|1980|p=148}}.</ref> Ο Ιωάννης έδωσε τη διοίκηση του Στόλου στον Κάσπακα και βάδισε εναντίον της Σμύρνης. Έπειτα από σύντομη πολιορκία ο Τζαχάς συμφώνησε να παραδόσει την πόλη με αντάλλαγμα την ασφαλή αποχώρησή του και εγγυήσεις για την ασφάλεια των ομοεθνών του. Όμως ο Κάσπαξ, πριν προλάβει να αναλάβει τη διοίκηση σκοτώθηκε από έναν μουσουλμάνο και οι οργισμένοι ναύτες του Στόλου σφαγίασαν τους Τούρκους της πόλης. Ο Ιωάννης δεν μπόρεσε να τους συγκρατήσει και μόνο μετά αποκατέστησε την τάξη. Άφησε τον έμπειρο Υαλέα ως δούκα της Σμύρνης με όλο τον Στόλο και συνέχισε την εκστρατεία του.<ref>Anna Komnene. ''Alexiad'', XI.5 ({{harvnb|Dawes|1928|p=281}}); {{harvnb|Polemis|1968|pp=68–69}}; {{harvnb|Skoulatos|1980|pp=148–149}}.</ref> Βάδισε νότια, στην Έφεσο, που έπειτα από μακρά πολιορκία νίκησε την τοπική φρουρά και ελευθέρωσε τους 2.000 αιχμαλώτους, που επανεγκαταστάθηκαν στα νησιά του Αιγαίου. Εγκαταστάθηκε ο Πετζέας ως δούκας της Εφέσου και ο Ιωάννης στράφηκε προς την ενδοχώρα.<ref>Anna Komnene. ''Alexiad'', XI.5 ({{harvnb|Dawes|1928|pp=281–282}}).</ref> Ανακατέλαβε τις Σάρδεις και τη Φιλαδέλφεια, που τις εμπιστεύτηκε στον Μιχαήλ Κεκαυμένο και έφθασε στη Λαοδίκεια, η οποία άνοιξε τις πύλες της σε αυτόν. Από εκεί βάδισε στα φρούρια Χώμα και Λάμπη, όπου τοποθέτησε κυβερνήτη τον Ευστάθιο Καμύτζη και προσέγγισε στον Πολύβοτο, όπου είχαν καταφύγει όσοι Τούρκοι επέζησαν από την Έφεσο. Τους αιφνιδίασε και τους νίκησε παίρνοντας πολλά λάφυρα.<ref>Anna Komnene. ''Alexiad'', XI.5 ({{harvnb|Dawes|1928|p=282}}).</ref><ref name="End">{{harvnb|Polemis|1968|p=69}}; {{harvnb|Skoulatos|1980|p=149}}.</ref>

Δεν αναφέρεται στην Αλεξιάδα μετά την εκστρατεία του 1097. Αποσύρθηκε σε μονή με το όνομα Αντώνιος. Ένα ''τυπικό'' ίδρυσης μονής του 1110-16 τον αναφέρει ζώντα, ενώ το ''τυπικό'' του 1136 αναφέρει ρητά ότι είχε αποβιώσει.<ref name="End"/>