Μακεδονικός Αγώνας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
→Εικόνες: διόρθωση -- Ο Ποπτράικοφ είχε φονευθεί το 1903 με εντολή του Καραβαγγέλη, το γραφείο του οποίου κοσμούσε η φωτογραφία της κομμένης κεφαλής του -- χρειάζεται πηγή |
POV |
||
Γραμμή 2:
| τίτλος = Μακεδονικός Αγώνας
| πόλεμος =
| εικόνα =
| λεζάντα =
|έναρξη=|τερματισμός=| ημερομηνία = 1904–1908
| τόπος = [[Μακεδονία]]
Γραμμή 34:
}}
Ο '''Μακεδονικός Αγώνας''' ήταν μία σειρά συγκρούσεων μεταξύ κυρίως [[Έλληνες|ελληνικών]] και [[Βούλγαροι|βουλγαρικών]] ένοπλων σωμάτων που διεξήχθη από το 1904 ως το 1908 στην [[Μακεδονία (περιοχή)|περιοχή της Μακεδονίας]] (τότε μέρος της [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανικής Αυτοκρατορίας]]) με σκοπό τον [[έθνος|εθνικό]] προσεταιρισμό των κατοίκων της περιοχής, ιδίως των [[σλαβόφωνοι στην οθωμανική Μακεδονία|σλαβόφωνων]] Χριστιανών.<ref>{{cite journal|title='Conquering the souls': nationalism and Greek guerrilla warfare in Ottoman Macedonia, 1904-1908|first=Dimitris|last=Livanios|journal=Byzantine and Modern Greek Studies|year=1999|volume=23|url=https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/40679BB0857F424291E33DE6F907137A/S0307013100003128a.pdf/conquering_the_souls_nationalism_and_greek_guerrilla_warfare_in_ottoman_macedonia_19041908.pdf|pages=195-6}}</ref> Δευτερευόντως συμμετείχαν στις συγκρούσεις αυτές [[Σέρβοι|σερβικές]] και [[Ρουμάνοι|ρουμανικές]] ένοπλες ομάδες.{{πηγή}} Η ελληνική ένοπλη παρέμβαση στη Μακεδονία, μετά από τις εκκλήσεις του Μακεδονικού Ελληνισμού με προεξάρχοντα τον [[Κώττας Χρήστου|Κώττα Χρήστου]]<ref>Αθηνά Τζηνίκου Κακούλη, ''Καπετάν Κώττας, Ο εθνομάρτυρας γηγενής Μακεδονομάχος'', Θεσσαλονίκη 2000, ISBN 960-86415-1-9, σελ. 22</ref>, ξεκίνησε στην ευνοϊκή για την Ελλάδα συγκυρία που προέκυψε μετά την αποτυχία της [[εξέγερση του Ίλιντεν|εξέγερσης του Ίλιντεν]] το 1903 και εντάθηκε μετά το θάνατο του [[Παύλος Μελάς|Παύλου Μελά]] τον Οκτώβριο του 1904.<ref>Βασίλης Γούναρης, ''Ο Μακεδονικός Αγώνας'', στο Συλλογικό: ''Η Ελλάδα τον 20ό αιώνα: 1900-1910'', Επτά Ημέρες της Καθημερινής, 17/10/1999, σελ.12-3 [http://www.scribd.com/collections/2926021/7-%CE%97%CE%9C%CE%95%CE%A1%CE%95%CE%A3-%CE%9A%CE%91%CE%98%CE%97%CE%9C%CE%95%CE%A1%CE%99%CE%9D%CE%97-%CE%97-%CE%95%CE%9B%CE%9B%CE%91%CE%94%CE%91-%CE%A4%CE%9F%CE%9D-20%CE%BF-%CE%91%CE%99%CE%A9%CE%9D%CE%91 Η Ελλάδα τον 20ό αιώνα: 1900-1910] pdf</ref> Σταδιακά τα ελληνικά σώματα κατάφεραν να επικρατήσουν, αλλά η ένοπλη τους δράση τερματίστηκε με την [[Επανάσταση των Νεοτούρκων]] το 1908.
== Σύνοψη ==
Ένα από τα διατάγματα ίδρυσης της [[Βουλγαρική Εξαρχία|Βουλγαρικής Εξαρχίας]] ήταν, και το πλέον επίμαχο σημείο, ο τελευταίος όρος που επέτρεπε την επέκταση της Εξαρχίας για δημιουργία επισκοπικών περιφερειών εφόσον «''το όλον, ή τουλάχιστον τα δύο τρίτα των ορθοδόξων κατοίκων, θέλουν να υπόκεινται εις την βουλγαρικήν εξαρχίαν''».<ref>[[Ανδρέας Νανάκης]], Εκκλησία-Γένος-Ελληνισμός, εκδ. ΤΕΡΤΙΟΣ, Κατερίνη 1993</ref>{{cref|α}}Αυτός ο όρος ήταν τελικά η αιτία να ακολουθήσουν στη συνέχεια βουλγαρικές θηριωδίες σε βάρος ομόθρησκων λαών, Ελλήνων και Σέρβων, ειδικότερα σε χωριά της [[Μακεδονία]]ς, στην προσπάθειά τους ν΄ αποσπάσουν δηλώσεις των δύο τρίτων των κατοίκων ότι είναι «''Εξαρχικοί''», αλλοιώνοντας με τον τρόπο αυτό το φρόνημα των κατοίκων, φθάνοντας έτσι στον Μακεδονικό Αγώνα και όχι μόνο.▼
Η εντεινόμενη [[Βουλγαρία|βουλγαρική]] τρομοκρατία οδήγησε την περιοχή της [[Μακεδονία|Μακεδονίας]] να τεθεί υπό διεθνή Επιτροπεία μετά τη [[Συνθήκη του Βερολίνου (1878)|Συνθήκη του Βερολίνου]] (1878), και [[Γάλλοι]], [[Ρώσοι]] και [[Αυστρουγγαρία|Αυστριακοί]] στρατιωτικοί ανέλαβαν καθήκοντα παράλληλης διοίκησης με τους [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανούς]]. Οι [[Γάλλοι]] και [[Αυστρουγγαρία|Αυστριακοί]] προωθούσαν τις [[ουνία|ουνιτικές]] ιεραποστολές στην [[Κεντρική Μακεδονία]] εποφθαλμιώντας τη [[Θεσσαλονίκη]], ο καθένας για λογαριασμό του, ενώ οι [[Ρώσοι]] υποστήριζαν φανερά τις [[Βουλγαρία|βουλγαρικές]] ένοπλες ομάδες. Η [[Υψηλή Πύλη]] αδυνατούσε να παρέμβει δραστικά στις ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ [[Έλληνες|Ελλήνων]] και [[Βούλγαροι|Βουλγάρων]]. Οι [[Βούλγαροι]] την περίοδο εκείνη προσπαθούσαν αφενός να στρέφουν τις ευρωπαϊκές και οθωμανικές στρατιωτικές διοικήσεις κατά των αντιπάλων τους, και αφετέρου να συνεργάζονται με όποιες απ' αυτές ήταν δυνατό, ενώ παράλληλα το [[Ηνωμένο Βασίλειο]] υπέσκαπτε με κάθε τρόπο την ενδεχόμενη [[Ελλάς|ελληνο]]-[[Βουλγαρία|βουλγαρική]] συνεργασία, φοβούμενη την εκμετάλλευσή της από τη [[Ρωσική Αυτοκρατορία|Ρωσία]].▼
[[Αρχείο:Στο προαύλιο της Μητρόπολης Καστοριάς το 1904.jpeg|thumb|left|300px|Στιγμιότυπο από το συλλαλητήριο στον προαύλιο χώρο της [[Ιερά Μητρόπολις Καστορίας|Μητρόπολης Καστοριάς]] το Μάιο του [[1904]] κατά την άφιξη του [[Βουλγαρική Εξαρχία|εξαρχικού]] επισκόπου Γρηγόριου, που τελικά φυγαδεύθηκε συνοδεία Τούρκων μετά από λίγες ημέρες. Ο [[Γερμανός Καραβαγγέλης]] απευθυνόμενος στους συγκεντρωθέντες μεταξύ των άλλων είπε: «άνευ βουλγαρικής κοινότητος εις Καστορίαν».]]▼
Στα ορεινά και στις πιο απομονωμένες περιοχές υπήρχαν ελεύθερα χωριά, φτωχά και με άγονη γη. Πλήρωναν μόνο φόρους στους Οθωμανούς και ήταν στο έλεος ληστρικών συμμοριών όταν δεν ανέθεταν την ασφάλειά τους σε τοπικούς λήσταρχους. Οι πιο δραστήριοι ήταν εποχιακοί εργάτες, καρβουνιάρηδες ή ξυλοκόποι, ενώ άλλοι αναγκάζονταν να στραφούν στη ληστεία, επάγγελμα αρκετά αποδοτικό εκείνη την εποχή.<ref>Ιστορία Ελληνικού Έθνους, τόμ. ΙΔ΄ σ. 222, εκδ. Αθηνών, 1977</ref> Τόπος χωρίς οδικό δίκτυο και με περιοχές τελείως απομονωμένες η μια από την άλλη με έλλειψη ασφάλειας, σύντομα θα υποστεί τη βουλγαρική προπαγάνδα που θα κυριαρχήσει με την τρομοκρατία.<ref>Χαλκιόπουλος, Έλληνες Ορθόδοξοι χριστιανοί υπό την βουλγαρικήν τρομοκρατίαν από του 1904, 1910</ref> Έτσι αναδεικνύονται πρωτοκλασάτα στελέχη, αρχικά της [[ΕΜΕΟ]] ο [[Βασίλ Τσακαλάρωφ|Τσακαλάρωφ]] στο [[Κρυσταλλοπηγή Φλώρινας|Σμαρδέσι]], ο Μήτρε Βλάχος στο Μακροχώρι Καστοριάς και ο Λαζάρ Ποπτράϊκωφ στο [[Δενδροχώρι Καστοριάς|Δενδροχώρι]]. ▼
Ενόψει της προετοιμασίας της [[Εξέγερση του Ίλιντεν|Εξέγερσης του Ίλιντεν]] (20 Ιουλίου 1903) χρίζονται οι τοπικοί ηγέτες<ref>Σύσκεψη στην [[Πολυκέρασο Καστοριάς|Πολυκέρασο]]-[[Μπόρις Σαράφωφ]], [[Βασίλ Τσακαλάρωφ]] κ.α. (Τσερέσνιτσα) στις 20 Μαρτίου 1902</ref> και τέλος του Αυγούστου [[1902]] πραγματοποιείται στο [[Σιδηροχώρι Καστοριάς]] συνάντηση του απεσταλμένου του [[Τσόντσεφ]] από το περιβάλλον της [[Ανωτάτη Μακεδονο-Αδριανουπολική Επιτροπή|βουλγαρικής ανωτάτης αρχής]] [[Αναστάς Γιάγκωφ|Γιάγκωφ]] με τους τοπικούς ηγέτες, που δηλώνουν ότι δεν είναι έτοιμοι για μια τέτοια εξέγερση, αντιδρώντας μερικοί και στη βουλγαρική πρωτοβουλία.<ref>ΙΕΕ, τόμ. ΙΔ΄ σ. 226, εκδ. Αθηνών 1977</ref> Ένα μήνα περίπου μετά την εξέγερση καίγονται τα περισσότερα χωριά από τους Οθωμανούς, μερικά ολοσχερώς και τον Οκτώβριο του [[1904]] σκοτώνεται στη [[Μελάς Καστοριάς|Στάτιστα]] ο [[Παύλος Μελάς]]. Με το [[Νεότουρκοι|κίνημα των Νεότουρκων]] το [[1908]] αναστέλλεται<ref>Αλέξανδρος Μαζαράκης, Αι ιστορικαί περιπέτειαι της Μακεδονίας, 1912</ref> κάθε εμπόλεμη δραστηριότητα μέχρι τους [[Βαλκανικοί πόλεμοι|Βαλκανικούς πολέμους]] 1912-1913.▼
Ο Μακεδονικός Αγώνας ξεκίνησε από την περιοχή της [[Καστοριά]]ς (ειδικότερα στα [[Κορέστεια]]) και περί το τέλος του είχε επεκταθεί σ΄ όλη τη σημερινή [[Μακεδονία]], μέχρι και των περιοχών του [[Μοναστήρι (ΠΓΔΜ)|Μοναστηρίου]], [[Γευγελή]]ς, [[Λίμνη Δοϊράνη|Δοϊράνη]]ς κ.λ.π. Σκοπός των αντιπάλων ήταν ο εκφοβισμός ή η εξόντωση των αντίθετων στοιχείων και ο προσεταιρισμός του πληθυσμού προς την Βουλγαρική και την Ελληνική Εκκλησία και εθνικό φρόνημα, δράση η οποία γρήγορα εξελίχθηκε σε αγώνα αλληλοεξόντωσης των εκατέρωθεν ενόπλων τμημάτων.▼
== Η κατάσταση στη Μακεδονία ==
Ο αγώνας για την ανεξαρτησία της Μακεδονίας είχε αρχίσει συγχρόνως με την Ελληνική Επανάσταση του [[1821]]. Οι εξεγέρσεις όμως του [[Εμμανουήλ Παπάς|Εμμανουήλ Παπά]] στη [[Χαλκιδική]], της [[Νάουσα]]ς με το [[Ζαφειράκης Θεοδοσίου|Ζαφειράκη Θεοδοσίου]] το [[1822]] καθώς και η αποτυχημένη [[Επανάσταση του Λιτοχώρου]] το [[1878]] είχαν καταπνιγεί από τους Τούρκους.<ref>Απόστολος Βακαλόπουλος, ''Η Μακεδονία κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821'' στο: συλλογικό ΄΄Μακεδονία: 4000 χρόνια ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού΄΄, Εκδοτική Αθηνών, 1992, σελ. 438-442</ref> Με την ίδρυση του μικρού Ελληνικού Βασιλείου, μόνιμη επιδίωξη των Ελλήνων ήταν η τύχη των υπόδουλων που ήταν υπό τον οθωμανικό ζυγό.
{{Quote box
Γραμμή 51 ⟶ 63 :
β) την αρνητική διπλωματική συγκυρία : οι επαναστατικές κινήσεις των ετών 1839-1840, 1854 και 1867 ναυάγησαν επειδή η ελληνική πλευρά πίστευε πως θα εκβίαζε την ενσωμάτωση της Μακεδονίας αν την ενέτασσε στις διεθνείς κρίσεις της περιόδου: [[Τουρκοαιγυπτιακός πόλεμος]] (1839–41), [[Κριμαϊκός πόλεμος]], [[Κρητική Επανάσταση (1866-1869)|Κρητική Επανάσταση]], με σύμμαχο την ομόδοξη Ρωσία.
▲Ένα από τα διατάγματα ίδρυσης της [[Βουλγαρική Εξαρχία|Βουλγαρικής Εξαρχίας]] ήταν, και το πλέον επίμαχο σημείο, ο τελευταίος όρος που επέτρεπε την επέκταση της Εξαρχίας για δημιουργία επισκοπικών περιφερειών εφόσον «''το όλον, ή τουλάχιστον τα δύο τρίτα των ορθοδόξων κατοίκων, θέλουν να υπόκεινται εις την βουλγαρικήν εξαρχίαν''».<ref>[[Ανδρέας Νανάκης]], Εκκλησία-Γένος-Ελληνισμός, εκδ. ΤΕΡΤΙΟΣ, Κατερίνη 1993</ref>{{cref|α}}Αυτός ο όρος ήταν τελικά η αιτία να ακολουθήσουν στη συνέχεια βουλγαρικές θηριωδίες σε βάρος ομόθρησκων λαών, Ελλήνων και Σέρβων, ειδικότερα σε χωριά της [[Μακεδονία]]ς, στην προσπάθειά τους ν΄ αποσπάσουν δηλώσεις των δύο τρίτων των κατοίκων ότι είναι «''Εξαρχικοί''», αλλοιώνοντας με τον τρόπο αυτό το φρόνημα των κατοίκων, φθάνοντας έτσι στον Μακεδονικό Αγώνα και όχι μόνο.
▲Η εντεινόμενη [[Βουλγαρία|βουλγαρική]] τρομοκρατία οδήγησε την περιοχή της [[Μακεδονία|Μακεδονίας]] να τεθεί υπό διεθνή Επιτροπεία μετά τη [[Συνθήκη του Βερολίνου (1878)|Συνθήκη του Βερολίνου]] (1878), και [[Γάλλοι]], [[Ρώσοι]] και [[Αυστρουγγαρία|Αυστριακοί]] στρατιωτικοί ανέλαβαν καθήκοντα παράλληλης διοίκησης με τους [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανούς]]. Οι [[Γάλλοι]] και [[Αυστρουγγαρία|Αυστριακοί]] προωθούσαν τις [[ουνία|ουνιτικές]] ιεραποστολές στην [[Κεντρική Μακεδονία]] εποφθαλμιώντας τη [[Θεσσαλονίκη]], ο καθένας για λογαριασμό του, ενώ οι [[Ρώσοι]] υποστήριζαν φανερά τις [[Βουλγαρία|βουλγαρικές]] ένοπλες ομάδες. Η [[Υψηλή Πύλη]] αδυνατούσε να παρέμβει δραστικά στις ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ [[Έλληνες|Ελλήνων]] και [[Βούλγαροι|Βουλγάρων]]. Οι [[Βούλγαροι]] την περίοδο εκείνη προσπαθούσαν αφενός να στρέφουν τις ευρωπαϊκές και οθωμανικές στρατιωτικές διοικήσεις κατά των αντιπάλων τους, και αφετέρου να συνεργάζονται με όποιες απ' αυτές ήταν δυνατό, ενώ παράλληλα το [[Ηνωμένο Βασίλειο]] υπέσκαπτε με κάθε τρόπο την ενδεχόμενη [[Ελλάς|ελληνο]]-[[Βουλγαρία|βουλγαρική]] συνεργασία, φοβούμενη την εκμετάλλευσή της από τη [[Ρωσική Αυτοκρατορία|Ρωσία]].
▲Στα ορεινά και στις πιο απομονωμένες περιοχές υπήρχαν ελεύθερα χωριά, φτωχά και με άγονη γη. Πλήρωναν μόνο φόρους στους Οθωμανούς και ήταν στο έλεος ληστρικών συμμοριών όταν δεν ανέθεταν την ασφάλειά τους σε τοπικούς λήσταρχους. Οι πιο δραστήριοι ήταν εποχιακοί εργάτες, καρβουνιάρηδες ή ξυλοκόποι, ενώ άλλοι αναγκάζονταν να στραφούν στη ληστεία, επάγγελμα αρκετά αποδοτικό εκείνη την εποχή.<ref>Ιστορία Ελληνικού Έθνους, τόμ. ΙΔ΄ σ. 222, εκδ. Αθηνών, 1977</ref> Τόπος χωρίς οδικό δίκτυο και με περιοχές τελείως απομονωμένες η μια από την άλλη με έλλειψη ασφάλειας, σύντομα θα υποστεί τη βουλγαρική προπαγάνδα που θα κυριαρχήσει με την τρομοκρατία.<ref>Χαλκιόπουλος, Έλληνες Ορθόδοξοι χριστιανοί υπό την βουλγαρικήν τρομοκρατίαν από του 1904, 1910</ref> Έτσι αναδεικνύονται πρωτοκλασάτα στελέχη, αρχικά της [[ΕΜΕΟ]] ο [[Βασίλ Τσακαλάρωφ|Τσακαλάρωφ]] στο [[Κρυσταλλοπηγή Φλώρινας|Σμαρδέσι]], ο Μήτρε Βλάχος στο Μακροχώρι Καστοριάς και ο Λαζάρ Ποπτράϊκωφ στο [[Δενδροχώρι Καστοριάς|Δενδροχώρι]].
Το 1893 ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη η οργάνωση [[Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση]] (ΕΜΕΟ) με επίσημο σκοπό το συντονισμό των προσπαθειών των χριστιανικών πληθυσμών της Μακεδονίας για την απελευθέρωσή τους από τον οθωμανικό ζυγό. Η οργάνωση αναφερόταν γενικά στα δικαιώματα του "Μακεδονικού λαού" χωρίς εθνικές ή δογματικές διακρίσεις, δηλώνοντας "σταθερά ενωτική" και "μαχητικά αντισωβινιστική".
[[Αρχείο:Boris sarafov cheta.jpg|thumb|left|265px|Η τσέτα του [[Μπόρις Σαράφωφ|Μπoρίς Σαράφωφ]] πυρπολώντας και σέρνοντας άμαχους αιχμαλώτους{{cref|β}}]]▼
Στην πραγματικότητα ήταν μία βουλγαρική εθνικιστική οργάνωση με μυστική ατζέντα τον εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας και την απόσχισή της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως ενδιάμεσο στάδιο πριν την τελική ένωσή της με τη Βουλγαρία. Η διαδικασία του εκβουλγαρισμού ήταν μεθοδική και είχε προσεκτικά σχεδιαστεί ώστε να κλιμακωθεί σταδιακά, με πρώτο στάδιο τον εξαναγκασμό του συνόλου του ρευστής εθνικής συνείδησης χριστιανικού πληθυσμού να εκκλησιάζεται σε εκκλησίες που θα υπάγονταν στην [[Βουλγαρική Εξαρχία]] αντί στις υπάρχουσες, οι οποίες υπάγονταν στο [[Οικουμενικό πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως|Οικουμενικό Πατριαρχείο]]. Για το σκοπό αυτό ιδρύθηκαν σε όλη τη Μακεδονία πολυάριθμες εξαρχικές εκκλησίες. Σ' αυτές, ο εκκλησιασμός γινόταν στη βουλγαρική γλώσσα και τα ονόματα των βαπτιζομένων ήταν βουλγαρικά. Σε δεύτερη φάση το κομιτάτο άρχισε να ιδρύει πολυάριθμα σχολεία στα οποία τα παιδιά θα διδάσκονταν τη βουλγαρική γλώσσα και θα κατηχούνταν πλέον εθνικά.
▲[[Αρχείο:Boris sarafov cheta.jpg|thumb|left|265px|Η τσέτα του [[Μπόρις Σαράφωφ|Μπoρίς Σαράφωφ]] πυρπολώντας και σέρνοντας άμαχους αιχμαλώτους{{cref|β}}]]
▲[[Αρχείο:Στο προαύλιο της Μητρόπολης Καστοριάς το 1904.jpeg|thumb|300px|Στιγμιότυπο από το συλλαλητήριο στον προαύλιο χώρο της [[Ιερά Μητρόπολις Καστορίας|Μητρόπολης Καστοριάς]] το Μάιο του [[1904]] κατά την άφιξη του [[Βουλγαρική Εξαρχία|εξαρχικού]] επισκόπου Γρηγόριου, που τελικά φυγαδεύθηκε συνοδεία Τούρκων μετά από λίγες ημέρες. Ο [[Γερμανός Καραβαγγέλης]] απευθυνόμενος στους συγκεντρωθέντες μεταξύ των άλλων είπε: «άνευ βουλγαρικής κοινότητος εις Καστορίαν».]]
Η δράση του κομιτάτου αρχικά είχε κάποια επιτυχία αλλά σύντομα έγιναν αντιληπτά τα πραγματικά του κίνητρα, όταν ένοπλες ομάδες του (κομιτατζήδες) άρχισαν να εκτελούν και να βασανίζουν ιερείς, δασκάλους, τοπικές προσωπικότητες, αλλά και απλούς πολίτες που αρνούνταν το συγκεκαλυμμένο αυτό εκβουλγαρισμό, που εντάθηκε κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας (1902-1903){{cref|γ}} για την [[Εξέγερση του Ίλιντεν]]. Αυτό αφύπνισε την κοινή γνώμη στην [[Ελλάδα]]. Κατόπιν δραματικών εκκλήσεων του μητροπολίτη Καστοριάς [[Γερμανός Καραβαγγέλης|Γερμανού]], ο οποίος είχε αρχίσει ήδη να οργανώνει τοπικά τμήματα αυτοάμυνας σε [[Καστοριά]] και [[Φλώρινα]], ιδρύθηκε στην [[Αθήνα]] το [[Ελληνικό Μακεδονικό Κομιτάτο|Μακεδονικό Κομιτάτο]]<ref>[http://www.e-istoria.com/206.html αφιέρωμα του Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων]</ref> υπό τον δημοσιογράφο [[Δημήτριος Καλαποθάκης|Δημήτριο Καλαποθάκη]]. Ενδεικτικό των συνθηκών είναι ότι ίδιος ο μητροπολίτης είχε αναγκαστεί να περιέρχεται τους ναούς των χωριών της περιφέρειάς του και να εκκλησιάζει με το όπλο του παρά πόδα (λόγω των αλλεπάλληλων απειλών κατά της ζωής του), σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να τονώσει το ηθικό των τρομοκρατημένων πιστών. Ακολούθησαν κάποιες αποστολές ελληνικών ένοπλων σωμάτων (κατά κύριο λόγο Κρητών και Μανιατών εθελοντών) στη Μακεδονία. Η επίσημη εμπλοκή του [[Ελλάς|Ελληνικού]] κράτους στα [[Μακεδονία|Μακεδονικά]] πράγματα πραγματοποιήθηκε μετά τον Ιανουάριο του [[1904]], όταν ο οπλαρχηγός [[Κώττας Χρήστου]], επικεφαλής αντιπροσωπείας των [[Κορέστια|Κορεστείων]], συναντήθηκε με το διάδοχο [[Κωνσταντίνος Α΄ της Ελλάδας|Κωνσταντίνο]].<ref>Καπετάν Κώττας, Ο εθνομάρτυρας γηγενής Μακεδονομάχος, Αθηνά Τζηνίκου Κακούλη, Θεσσαλονίκη 2000, ISBN 960-86415-1-9, σελ. 22</ref> Αλλά οι εθελοντές και συνεπακόλουθα τα τμήματα πολλαπλασιάστηκαν θεαματικά μετά την πανελλήνια συγκίνηση που προκάλεσε ο θάνατος του [[Παύλος Μελάς|Παύλου Μελά]] το [[1904]].
Γραμμή 107 ⟶ 112 :
|}
== Κομιτατζήδες ==▼
{{Κύριο|Κομιτατζής}}▼
[[Αρχείο:Bitolya Macedonian-Adrianopolitan Revolutionary District Seal.JPG|thumb|left|120px|Σφραγίδα της Δεύτερης Επαναστατικής Περιφέρειας Μπίτολα (ΕΜΕΟ).]]▼
[[Αρχείο:Apostol Petkov 01.jpg|thumb|left|150px|O [[Αποστόλ Πέτκωφ]]]]▼
Κύριοι αντίπαλοι των ελληνικών ενόπλων σωμάτων ήταν οι [[Βούλγαροι]] [[Κομιτατζής|κομιτατζήδες]]. Το «Μακεδονικό Κομιτάτο» είχε από νωρίς οργανώσει ένα δίκτυο από παραστρατιωτικές ομάδες, οι άντρες των οποίων είχαν επιδοθεί σε ένα όργιο βίας και τρομοκρατίας του ελληνικού και όχι μόνο στοιχείου της [[Μακεδονία]]ς (ενδεικτικά το 1903, μόνο στη [[Θεσσαλονίκη]] είχαν προβεί σε βομβιστικές επιθέσεις κατά της Μητρόπολης και άλλων κτηρίων ελληνικών ιδιοκτησιών, αλλά και στην ανατίναξη του γαλλικού πλοίου Γκουανταλκιβίρ και της Οθωμανικής Τράπεζας).▼
Ο όρος ''κομιτατζήδες'' στη [[Μακεδονία]] χρησιμοποιούταν για να χαρακτηρίσει τους [[Βουλγαρική Εξαρχία|εξαρχικούς]] [[Έλληνες|ελληνικής]] καταγωγής που μεταστράφηκαν και υπηρετούσαν τους σκοπούς της [[Βουλγαρία]]ς, διαχωρίζοντάς τους έτσι από τους καθαυτό [[Βούλγαροι|Βούλγαρους]].<ref name="Ο καπετάν Γρηγόριος Βαϊνάς, Μακεδονικός Αγώνας, Ήθη και έθιμα της Μακεδονίας_sel_191">{{cite book | title=Ο καπετάν Γρηγόριος Βαϊνάς, Μακεδονικός Αγώνας, Ήθη και έθιμα της Μακεδονίας | author=Σταυρούλα Βαϊνά Αρβανιτάκη | year=2004 | publisher=Μέδουσα – Σέλας Εκδοτική | location=Αθήνα | pages=191 ) | isbn= 960-8338-14-X}}</ref>▼
Σημαντικά στελέχη των Κομιτατζήδων ήταν ο ιδρυτής τους [[Γκότσε Ντέλτσεφ]] (ετιμάτο ως εθνικός ήρωας στη [[Βουλγαρία]] μέχρι το 1946 όταν με την αλλαγή της πολιτικής της Βουλγαρίας στο Μακεδονικό, το μουσείο του έκλεισε και τα περιεχόμενα του μαζί με τα οστά του μεταφέρθηκαν στα Σκόπια της νεοϊδρυθείσας ΓΔΜ), ο [[Αποστόλ Πέτκωφ]], ο [[Νίκολα Κάρεφ]], ο [[Γιάνε Σαντάνσκι]] κ.α.▼
▲Ενόψει της προετοιμασίας της [[Εξέγερση του Ίλιντεν|Εξέγερσης του Ίλιντεν]] (20 Ιουλίου 1903) χρίζονται οι τοπικοί ηγέτες<ref>Σύσκεψη στην [[Πολυκέρασο Καστοριάς|Πολυκέρασο]]-[[Μπόρις Σαράφωφ]], [[Βασίλ Τσακαλάρωφ]] κ.α. (Τσερέσνιτσα) στις 20 Μαρτίου 1902</ref> και τέλος του Αυγούστου [[1902]] πραγματοποιείται στο [[Σιδηροχώρι Καστοριάς]] συνάντηση του απεσταλμένου του [[Τσόντσεφ]] από το περιβάλλον της [[Ανωτάτη Μακεδονο-Αδριανουπολική Επιτροπή|βουλγαρικής ανωτάτης αρχής]] [[Αναστάς Γιάγκωφ|Γιάγκωφ]] με τους τοπικούς ηγέτες, που δηλώνουν ότι δεν είναι έτοιμοι για μια τέτοια εξέγερση, αντιδρώντας μερικοί και στη βουλγαρική πρωτοβουλία.<ref>ΙΕΕ, τόμ. ΙΔ΄ σ. 226, εκδ. Αθηνών 1977</ref> Ένα μήνα περίπου μετά την εξέγερση καίγονται τα περισσότερα χωριά από τους Οθωμανούς, μερικά ολοσχερώς και τον Οκτώβριο του [[1904]] σκοτώνεται στη [[Μελάς Καστοριάς|Στάτιστα]] ο [[Παύλος Μελάς]]. Με το [[Νεότουρκοι|κίνημα των Νεότουρκων]] το [[1908]] αναστέλλεται<ref>Αλέξανδρος Μαζαράκης, Αι ιστορικαί περιπέτειαι της Μακεδονίας, 1912</ref> κάθε εμπόλεμη δραστηριότητα μέχρι τους [[Βαλκανικοί πόλεμοι|Βαλκανικούς πολέμους]] 1912-1913.
Ως απάντηση στο [[Βουλγαρικό Μακεδονικό Κομιτάτο]] δημιουργήθηκε στην [[Αθήνα]] το [[Ελληνικό Μακεδονικό Κομιτάτο]]. Υπό την προεδρία του [[Δημήτριος Καλαποθάκης|Δημητρίου Καλαποθάκη]], διευθυντού της εφημερίδας "Εμπρός", και με τη συμμετοχή του [[Στέφανος Δραγούμης|Στέφανου Δραγούμη]], στρατολογούσε εθελοντές για την υπεράσπιση της Μακεδονίας. Έτσι στα μακεδονικά βουνά παρουσιάστηκαν Έλληνες αγωνιστές απ' όλα τα μέρη της τότε Ελλάδας για την υπεράσπιση του ελληνικού μακεδονικού πληθυσμού.<ref>Βαγιακάκος Δικαίος, ''Μανιάτες αγωνισταί στα Καστανοχώρια'', περιοδικό "Μακεδονική Ζωή", 86 (1973), σ. 16, 17.</ref>▼
▲Ο Μακεδονικός Αγώνας ξεκίνησε από την περιοχή της [[Καστοριά]]ς (ειδικότερα στα [[Κορέστεια]]) και περί το τέλος του είχε επεκταθεί σ΄ όλη τη σημερινή [[Μακεδονία]], μέχρι και των περιοχών του [[Μοναστήρι (ΠΓΔΜ)|Μοναστηρίου]], [[Γευγελή]]ς, [[Λίμνη Δοϊράνη|Δοϊράνη]]ς κ.λ.π. Σκοπός των αντιπάλων ήταν ο εκφοβισμός ή η εξόντωση των αντίθετων στοιχείων και ο προσεταιρισμός του πληθυσμού προς την Βουλγαρική και την Ελληνική Εκκλησία και εθνικό φρόνημα, δράση η οποία γρήγορα εξελίχθηκε σε αγώνα αλληλοεξόντωσης των εκατέρωθεν ενόπλων τμημάτων.
== Μακεδονομάχοι ==
Γραμμή 166 ⟶ 154 :
Στις μνήμες των περισσότερων ο Μακεδονικός Αγώνας συνδέεται με τον αγώνα του [[Τέλλος Άγρας (μακεδονομάχος)|Τέλλου Άγρα]] στη [[Γιαννιτσά#Μακεδονικός Αγώνας - Λίμνη Γιαννιτσών|Λίμνη των Γιαννιτσών]] μέσα από τις συγκλονιστικές αφηγήσεις της [[Πηνελόπη Δέλτα|Πηνελόπης Δέλτα]] στο βιβλίο της «''Στα Μυστικά του Βάλτου''».
Ο Αγώνας των [[Μακεδονομάχοι|Μακεδονομάχων]] κράτησε έως το [[1908]] οδηγώντας σε αποτυχία τα βουλγαρικά σχέδια για το βίαιο εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας. Το τέλος του Αγώνα στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία συνδέθηκε με την επικράτηση των [[Νεότουρκοι |Νεότουρκων]] οι οποίοι αρχικά φάνηκαν να καταβάλλουν προσπάθειες εκσυχρονισμού και εκδημοκρατισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και συγχρόνως απέτρεψαν με αυστηρότητα το αντάρτικο μεταξύ Βουλγάρων και Ελλήνων.▼
▲== Κομιτατζήδες ==
▲{{Κύριο|Κομιτατζής}}
▲[[Αρχείο:Bitolya Macedonian-Adrianopolitan Revolutionary District Seal.JPG|thumb|left|120px|Σφραγίδα της Δεύτερης Επαναστατικής Περιφέρειας Μπίτολα (ΕΜΕΟ).]]
▲[[Αρχείο:Apostol Petkov 01.jpg|thumb|left|150px|O [[Αποστόλ Πέτκωφ]]]]
▲Κύριοι αντίπαλοι των ελληνικών ενόπλων σωμάτων ήταν οι [[Βούλγαροι]] [[Κομιτατζής|κομιτατζήδες]]. Το «Μακεδονικό Κομιτάτο» είχε από νωρίς οργανώσει ένα δίκτυο από παραστρατιωτικές ομάδες, οι άντρες των οποίων είχαν επιδοθεί σε ένα όργιο βίας και τρομοκρατίας του ελληνικού και όχι μόνο στοιχείου της [[Μακεδονία]]ς (ενδεικτικά το 1903, μόνο στη [[Θεσσαλονίκη]] είχαν προβεί σε βομβιστικές επιθέσεις κατά της Μητρόπολης και άλλων κτηρίων ελληνικών ιδιοκτησιών, αλλά και στην ανατίναξη του γαλλικού πλοίου Γκουανταλκιβίρ και της Οθωμανικής Τράπεζας).
▲Ο όρος ''κομιτατζήδες'' στη [[Μακεδονία]] χρησιμοποιούταν για να χαρακτηρίσει τους [[Βουλγαρική Εξαρχία|εξαρχικούς]] [[Έλληνες|ελληνικής]] καταγωγής που μεταστράφηκαν και υπηρετούσαν τους σκοπούς της [[Βουλγαρία]]ς, διαχωρίζοντάς τους έτσι από τους καθαυτό [[Βούλγαροι|Βούλγαρους]].<ref name="Ο καπετάν Γρηγόριος Βαϊνάς, Μακεδονικός Αγώνας, Ήθη και έθιμα της Μακεδονίας_sel_191">{{cite book | title=Ο καπετάν Γρηγόριος Βαϊνάς, Μακεδονικός Αγώνας, Ήθη και έθιμα της Μακεδονίας | author=Σταυρούλα Βαϊνά Αρβανιτάκη | year=2004 | publisher=Μέδουσα – Σέλας Εκδοτική | location=Αθήνα | pages=191 ) | isbn= 960-8338-14-X}}</ref>
▲Σημαντικά στελέχη των Κομιτατζήδων ήταν ο ιδρυτής τους [[Γκότσε Ντέλτσεφ]] (ετιμάτο ως εθνικός ήρωας στη [[Βουλγαρία]] μέχρι το 1946 όταν με την αλλαγή της πολιτικής της Βουλγαρίας στο Μακεδονικό, το μουσείο του έκλεισε και τα περιεχόμενα του μαζί με τα οστά του μεταφέρθηκαν στα Σκόπια της νεοϊδρυθείσας ΓΔΜ), ο [[Αποστόλ Πέτκωφ]], ο [[Νίκολα Κάρεφ]], ο [[Γιάνε Σαντάνσκι]] κ.α.
Οι Κομιτατζήδες διατήρησαν μια υποτυπώδη δραστηριότητα μετά το [[1908]] αλλά επανεμφανίστηκαν δυναμικά κατά τους [[Βαλκανικοί Πόλεμοι|Βαλκανικούς Πολέμους]] ως παραστρατιωτικές ομάδες υποστηρίζοντας το Βουλγαρικό Στρατό στις επιχειρήσεις του. Κατά τη διάρκεια της ολιγόμηνης βουλγαρικής κατοχής της ανατολικής Μακεδονίας προέβησαν σε νέες θηριωδίες κατά του ελληνικού πληθυσμού της περιοχής υπό την πλήρη ανοχή των επίσημων βουλγαρικών αρχών και του τακτικού βουλγαρικού στρατού, ο οποίος και τις εξόπλιζε, όπως η καταστροφή των [[Σέρρες|Σερρών]] και του [[Δοξάτο|Δοξάτου]] (ήταν η πρώτη φορά). Επισήμως, ενώ ο Βουλγαρικός Στρατός γενικά χρέωσε στο κομιτάτο τις σφαγές, ως ενέργειες άτακτων σωμάτων, λίγο αργότερα, κατά τη διάρκεια του Β' Βαλκανικού Πολέμου, ενσωμάτωσε τις μονάδες αυτές αυτούσιες στον τακτικό βουλγαρικό στρατό. Αυτό ήταν και το ενδεικτικό τέλος της ιστορίας των ενόπλων τμημάτων της «[[Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση|Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης]]» (ΕΜΕΟ).▼
▲Ως απάντηση στο [[Βουλγαρικό Μακεδονικό Κομιτάτο]] δημιουργήθηκε στην [[Αθήνα]] το [[Ελληνικό Μακεδονικό Κομιτάτο]]. Υπό την προεδρία του [[Δημήτριος Καλαποθάκης|Δημητρίου Καλαποθάκη]], διευθυντού της εφημερίδας "Εμπρός", και με τη συμμετοχή του [[Στέφανος Δραγούμης|Στέφανου Δραγούμη]], στρατολογούσε εθελοντές για την υπεράσπιση της Μακεδονίας. Έτσι στα μακεδονικά βουνά παρουσιάστηκαν Έλληνες αγωνιστές απ' όλα τα μέρη της τότε Ελλάδας για την υπεράσπιση του ελληνικού μακεδονικού πληθυσμού.<ref>Βαγιακάκος Δικαίος, ''Μανιάτες αγωνισταί στα Καστανοχώρια'', περιοδικό "Μακεδονική Ζωή", 86 (1973), σ. 16, 17.</ref>
== Μάχες την άνοιξη του 1905 ==
Γραμμή 193 ⟶ 198 :
== Κατάσταση τα επόμενα χρόνια ==
[[Αρχείο:Enijevardarantarti05-08.jpg|thumb|left|210px|Ο [[Τέλλος Άγρας (μακεδονομάχος)|Καπετάν Άγρας]] και η ομάδα του στη [[Γιαννιτσά#Μακεδονικός Αγώνας - Λίμνη Γιαννιτσών|λίμνη των Γιαννιτσών]].]]
▲Ο Αγώνας των [[Μακεδονομάχοι|Μακεδονομάχων]] κράτησε έως το [[1908]] οδηγώντας σε αποτυχία τα βουλγαρικά σχέδια για το βίαιο εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας. Το τέλος του Αγώνα στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία συνδέθηκε με την επικράτηση των [[Νεότουρκοι |Νεότουρκων]] οι οποίοι αρχικά φάνηκαν να καταβάλλουν προσπάθειες εκσυχρονισμού και εκδημοκρατισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και συγχρόνως απέτρεψαν με αυστηρότητα το αντάρτικο μεταξύ Βουλγάρων και Ελλήνων.
Οι αψιμαχίες μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων αλλά και του καθενός ξεχωριστά με τους Νεότουρκους συνεχίστηκαν σε πολύ μικρότερη ένταση αλλά και πάλι με θύματα. Ενδεικτική είναι η δολοφονία του μητροπολίτη Γρεβενών [[Μητροπολίτης Γρεβενών Αιμιλιανός|Αιμιλιανού]], που αποτελούσε στυλοβάτη του Ελληνισμού προασπίζοντας την ταυτότητα των κατοίκων της περιοχής των [[Γρεβενά|Γρεβενών]]. Ο Αιμιλιανός αποτέλεσε στόχο των Νεότουρκων και των Κομιτατζήδων και ο φόνος του έγινε σε δάσος και εν κρυπτώ την 1η Οκτωβρίου [[1911]], ενώ ο μητροπολίτης μετέβαινε στο χωριό Γκριντάδες (σήμερα [[Αιμιλιανός Γρεβενών (οικισμός)|Αιμιλιανός]]) για να λειτουργήσει.<ref>[https://mikrasiatwn.wordpress.com/2014/10/01/%ce%b1%ce%b9%ce%bc%ce%b9%ce%bb%ce%b9%ce%b1%ce%bd%cf%8c%cf%82-%ce%bb%ce%b1%ce%b6%ce%b1%cf%81%ce%af%ce%b4%ce%b7%cf%82-%ce%bf-%ce%bc%ce%b9%ce%ba%cf%81%ce%b1%cf%83%ce%b9%ce%ac%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b5/ Αιμιλιανός Λαζαρίδης: Ο Μικρασιάτης επίσκοπος και μάρτυρας της Μακεδονίας]</ref>
▲Οι Κομιτατζήδες διατήρησαν μια υποτυπώδη δραστηριότητα μετά το [[1908]] αλλά επανεμφανίστηκαν δυναμικά κατά τους [[Βαλκανικοί Πόλεμοι|Βαλκανικούς Πολέμους]] ως παραστρατιωτικές ομάδες υποστηρίζοντας το Βουλγαρικό Στρατό στις επιχειρήσεις του. Κατά τη διάρκεια της ολιγόμηνης βουλγαρικής κατοχής της ανατολικής Μακεδονίας προέβησαν σε νέες θηριωδίες κατά του ελληνικού πληθυσμού της περιοχής υπό την πλήρη ανοχή των επίσημων βουλγαρικών αρχών και του τακτικού βουλγαρικού στρατού, ο οποίος και τις εξόπλιζε, όπως η καταστροφή των [[Σέρρες|Σερρών]] και του [[Δοξάτο|Δοξάτου]] (ήταν η πρώτη φορά). Επισήμως, ενώ ο Βουλγαρικός Στρατός γενικά χρέωσε στο κομιτάτο τις σφαγές, ως ενέργειες άτακτων σωμάτων, λίγο αργότερα, κατά τη διάρκεια του Β' Βαλκανικού Πολέμου, ενσωμάτωσε τις μονάδες αυτές αυτούσιες στον τακτικό βουλγαρικό στρατό. Αυτό ήταν και το ενδεικτικό τέλος της ιστορίας των ενόπλων τμημάτων της «[[Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση|Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης]]» (ΕΜΕΟ).
Το [[1912]], μετά την επιτυχία της Αλβανικής Eξέγερσης, οι Σέρβοι, επειγόμενοι να προλάβουν τη δημιουργία μίας Μεγάλης Αλβανίας, υποχώρησαν στις μαξιμαλιστικές βουλγαρικές απαιτήσεις επί της διανομής της Μακεδονίας και προχώρησαν από κοινού στη δημιουργία της Βαλκανικής Συμμαχίας (Λίγκας). Η επιτακτική ανάγκη παρουσίας στόλου στο Αιγαίο οδήγησε λίγο αργότερα και στην εισδοχή της Ελλάδας στη συμμαχία ολοκληρώνοντας έτσι το σκηνικό του [[Α' Βαλκανικός Πόλεμος|Α' Βαλκανικού Πολέμου]]. Με την έκρηξή του ένα μεγάλο μέρος της Μακεδονίας μαζί με τη Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκε από τον Ελληνικό Στρατό. Το 1913 οι Βούλγαροι, αν και υποτιθέμενα σύμμαχοι, επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά και χωρίς προηγούμενη κήρυξη πολέμου κατά των Ελλήνων και των Σέρβων προσπαθώντας να καταλάβουν για λογαριασμό τους τα μόλις απελευθερωθέντα από αυτούς εδάφη της Μακεδονίας, αλλά απωθήθηκαν ([[Β' Βαλκανικός Πόλεμος]]). Μετά την συντριβή που ακολούθησε, η Βουλγαρία αναγκάστηκε να παραχωρήσει και το ανατολικό τμήμα ([[Σέρρες]], [[Δράμα (πόλη)|Δράμα]] και [[Καβάλα]]) στην Ελλάδα, η οποία ολοκλήρωσε με αυτό το τρόπο τους εθνικούς της στόχους στη Μακεδονία.
Γραμμή 262 ⟶ 264 :
== Εικόνες ==
<gallery class="float-right" widths="210" heights="150">
Setoma-teacher-dead.jpg|Η άγρια δολοφονία από βουλγαρόφρονες του Καστοριανού δασκάλου [[Βασίλειος Μελεγκάνος|Βασιλείου Μελεγκάνου]] το Μάρτιο του [[1905]], που δίδασκε στο Κεφαλάρι Καστοριάς, προκάλεσε την πάγκοινη οργή, με αποτέλεσμα ο [[Γερμανός Καραβαγγέλης]] να διαμηνύσει: «Πες τε στους [[Βασίλ Τσακαλάρωφ]], [[Λάζαρ Ποπτράικωφ]] και τους λοιπούς ότι αυτά που ξέρανε να τα ξεχάσουν, τα ψέμματα τελείωσαν».
IMARO-band-Dambeni-Atanas-Karshakov-head.jpg|Τσέτα ποζάρει στο φακό του [[Λεωνίδας Παπάζογλου|Λεωνίδα Παπάζογλου]] με το πρόχειρα δαφνοστεφανωμένο κεφάλι του συντρόφου τους [[Βοεβόδας|βοεβόδα]] (τοπικού ηγέτη) Ατανάς Κερσάκωφ τον Ιούλιο του 1907 μετά τη μάχη της [[Πτελιά Καστοριάς|Πτελεάς]].
Lazaros-Apostolidis-band.jpg|Η ομάδα του [[Λάζαρος Αποστολίδης|Λάζαρου Αποστολίδη]] από τη Λεύκη Καστοριάς
| |||
