Παύλος Μελάς: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Τον Ιανουάριο του 1899 ο Μελάς έγινε μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Εθνικής Εταιρείας,<ref>{{harvnb|Γιανουλόπουλος|2003|p=50}}</ref> η οποία αυτοδιαλύθηκε το Δεκέμβριο του 1900 μετά από γενική κατακραυγή για την ήττα του '97 και διαμάχη με την κυβέρνηση για τη διαχείριση των οικονομικών κεφαλαίων της. Ωστόσο, μετά από πρόταση του Μελά και του [[Νικόλαος Πολίτης|Νικόλαου Πολίτη]], αποφασίστηκε το ΔΣ της Εταιρείας να συνεχίσει να συσκέπτεται για εθνικά ζητήματα «εισηγούμενον αναλόγους λύσεις εις την εκάστοτε Κυβέρνησιν».<ref name="EfSyn-MelasVathyKratos">{{cite news|url=http://archive.efsyn.gr/?p=146211|date=10-11-2013|accessdate=15-11-2018|title=Η γέννηση του «βαθέος κράτους»|newspaper=[[Η Εφημερίδα των Συντακτών]]|author=Ο ΙΟΣ|}}</ref><ref name="Kostopoulos20181014"/>

Φέροντας τύψεις για την έκβαση του πολέμου του 1897, συμμετείχε από τους πρώτους στο ιδρυθέν το 1904 [[Μακεδονικό Κομιτάτο]] για την προώθηση της ελληνικής επιρροής στην περιοχή της Μακεδονίας, ως αντίδραση στη δράση των Βουλγάρων [[Κομιτατζήδες|κομιτατζήδων]].{{πηγή}} Ο Μελάς διατηρούσε αλληλογραφία με τον κουνιάδο του, [[Ίων Δραγούμης|Ίωνα Δραγούμη]], που το Νοέμβριο του 1902 διορίστηκε υποπρόξενος στο [[Μπίτολα|Μοναστήρι]].{{sfn|Dakin|1966|p=143}}<ref>{{cite book|last=Dakin|first=Douglas|title=Μακεδονικός Αγώνας|year=1985|location=Αθήνα|publisher=Εκδοτική Αθηνών|page=52}}</ref> Ο Δραγούμης ενημέρωνε επιστολικά το Μελά, του ζητούσε την αποστολή όπλων, χρημάτων και συνιστούσε την εξαγορά ευρωπαϊκών εφημερίδων.{{sfn|Dakin|1966|p=143}} Με επιστολή του από εκεί τον Ιανουάριο του 1903 ο Δραγούμης ενημέρωσε το Μελά για την επικείμενη ίδρυση και τους σκοπούς του Μακεδονικού Κομιτάτου από «λίγους ανθρώπους, πλουσίους και καλούς» και απέρριπτε ως «αρρώστεια» το [[σύνταγμα|συνταγματικό]] [[κοινοβουλευτισμός|κοινοβουλευτισμό]], αλλά αποδεχόταν να διαχειρίζεται το κοινοβούλιο μόνο «επαρχιακά» και όχι «εθνικά ζητήματα», προκειμένου να μη «θυμώση ο λαός αν του αφαιρέσουν τον ψήφο». Από τη νέα θέση του, τις [[Σέρρες]], ο Δραγούμης έγραψε στο Μελά τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου να ειναι σε ετοιμότητα για να κινηθεί στρατιωτικά, είτε εναντίον των [[Βούλγαροι Μακεδόνες|Βουλγάρων στη Μακεδονία]] είτε για την κατάληψη της εξουσίας στην Ελλάδα.<ref name="EfSyn-MelasVathyKratos"/>