|
Καθοριστικό γεγονός στην εξέλιξη της αντίστασης στην ύπαιθρο υπήρξε η συνθηκολόγηση της Ιταλίας, τον Σεπτέμβριο του 1943. Οι Γερμανοί υποχρεώθηκαν να αντικαταστήσουν τους Ιταλούς στη ζώνη ευθύνης τους διασπείροντας περισσότερο τις δυνάμεις τους. Επιπλέον, μέρος του οπλισμού των ιταλικών μεραρχιών που δρούσαν στην Ελλάδα, πέρασε σε αντάρτικες ομάδες. Η ιταλική μεραρχία Πινερόλο που δρούσε στην κεντρική Ελλάδα, παραδόθηκε στον ΕΛΑΣ, ο οποίος με την εξασφάλιση του οπλισμού των Ιταλών αύξησε σημαντικά τη δύναμή του.<ref>[http://www.tanea.gr/vivliodromio/?aid=1405895 Τα Νέα, Βιβλιοδρόμιο] Παρουσιάση βιβλίου: Χαράλαμπος Κ. Αλεξάνδρου ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΠΙΝΕΡΟΛΟ</ref>
[[Αρχείο:DISTOMO 004.JPG|left|270px|thumb|Το Μαυσωλείο του Διστόμου]]
Από τα τέλη του 1943 οι επιχειρήσεις των αντάρτικων ομάδων εναντίον των Γερμανών άλλα και των Ελλήνων συνεργατών τους, που συγκρότησαν τα [[Τάγματα Ασφαλείας]], πύκνωσαν. Στο διάστημα αυτό δόθηκαν πολλές μάχες, κυριότερες από τις οποίες ήταν η [[Μάχη στα Δερβενοχώρια]], η [[Μάχη της Γλόγοβας]], η [[Μάχη των Καλαβρύτων (1943)|Μάχη των Καλαβρύτων]], η [[Μάχη της Στυμφαλίας]], η [[Μάχη της Αμφιλοχίας]], η [[Μάχη της Αγορέλιτσας]], η [[Μάχη στις Καρούτες]] και η [[Μάχη της σοδειάς]].
Οι Γερμανοί απαντούσαν στο αυξανόμενο κύμα αντίστασης με αντίποινα απερίγραπτης σκληρότητας, που οδήγησαν σε μαζικές εκτελέσεις αμάχων, μαζικές εκτελέσεις κρατουμένων και καταστροφές πολυάριθμων χωριών. Τα στρατόπεδα πολιτικών κρατουμένων του [[Στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου|Χαϊδαρίου]] στην [[Αθήνα]] και του [[Στρατόπεδο Παύλου Μελά Θεσσαλονίκης|Παύλου Μελά]] στη [[Θεσσαλονίκη]] υπήρξαν οι έμψυχες αποθήκες δεσμωτών από τις οποίες ο κατακτητής αλίευε στην τύχη τα θύματά του και τα εκτελούσε στο [[σκοπευτήριοΣκοπευτήριο της Καισαριανής]] ή στο [[Επταπύργιο (Θεσσαλονίκη)|Επταπύργιο]]. Στην ύπαιθρο ολόκληρα χωριά και κωμοπόλεις καίγονταν και ο πληθυσμός τους εκτελούνταν. Στις 16 Αυγούστου 1943, [[Σφαγή του Κομμένου|εκτελέστηκαν στο χωριό [[Κομμένο Άρτας|Κομμένο]] 317 άνθρωποι, ανάμεσά τους νήπια και παιδιά. Στις 9-13 Δεκεμβρίου 1943 οι Γερμανοί [[Σφαγή των Καλαβρύτων|πυρπόλησαν τα [[Καλάβρυτα]] και εξόντωσανεκτέλεσαν τονσυνολικά πληθυσμό τους. Συνολικά φονεύτηκαν 1101677 άτομα ανάμεσααπό στατην οποία βρίσκονταν βρέφηκωμόπολη και παιδιάτα κάτωγύρω των 14 χρονώνχωριά. Στις 10 Ιουνίου 1944 [[Σφαγή του Διστόμου|πυρπολήθηκε το [[Δίστομο]] και εξοντώθηκε ολόκληρος ο πληθυσμός του. και τέλος στις 13 Αυγούστου του ίδιου χρόνου πυρπολήθηκαν τα [[Ανώγεια Ρεθύμνου|Ανώγεια]] στην Κρήτη και εκτελέστηκε το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού τους. Σύμφωνα με στοιχεία της [[Εθνική Αλληλεγγύη|Εθνικής Αλληλεγγύης]], της εαμικής αντιστασιακής οργάνωσης που έπαιζε το ρόλο του Ερυθρού Σταυρού κατά τη διάρκεια του αγώνα, ο απολογισμός των θυμάτων είναι τρομακτικός. 49.188 Έλληνες{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=04/08/2019}} εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς, τους Ιταλούς και τους Βούλγαρους. Γενικά, οι Γερμανοί για έναν νεκρό στρατιώτη τους σκότωναν 10 Έλληνες, για έναν αξιωματικό 100 και για συνταγματάρχες και στρατηγούς πάνω από 10001.000{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=04/08/2019}}.
Τον Σεπτέμβριο του 1944 στην [[Προσοτσάνη|Προσοτσάνη,]] και ενώ η ευρύτερη Ανατολική Μακεδονία βρισκόταν ακόμη υπό την κατοχή των [[Βουλγαρία|Βουλγάρων]], ο δημοδιδάσκαλος Κωνσταντίνος Καζάνας μαζί με τον Αστέριο Αστεριάδη υπέστειλαν τη βουλγαρική σημαία και ύψωσαν την ελληνική, στην κεντρική πλατεία της πόλης, παρά την τρομοκρατία και τις απειλές των κατακτητών.<ref>«Η Προσοτσάνη μέσα από την Ιστορία» Γ.Βουλτσιάδη, Θεσσαλονίκη 1995</ref> Το γεγονός αυτό καταδίκασε τον Κωνσταντίνο Καζάνα σε εξορία στις φυλακές στη [[Σόφια]] αλλά αποτέλεσε πλήγμα προς τις φασιστικές βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής και ταυτόχρονα αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων αγωνιστών και του τοπικού πληθυσμού. Είναι η μοναδική υποστολή σημαίας [[Άξονας Βερολίνου - Ρώμης|Δύναμης του Άξονα]] που συνέβη υπό το φως της ημέρας και υπό το βλέμμα των Στρατιωτικών Δυνάμεων Κατοχής, σε ολόκληρη την κατακτημένη Ευρώπη.
==Η Εθνική αντίσταση στις πόλεις==
Ενώ οι αντάρτες στα βουνά χτυπούσαν τους κατακτητές, στις πόλεις ο αγώνας έπαιρνε άλλη μορφή. Σ' αυτόν, με πρωτοπόρα τη νεολαία, μετέχουν πολίτες κάθε κοινωνικής τάξης και κάθε πολιτικής απόχρωσης. Δίπλα στους ανώνυμους αγωνιστές η πνευματική ηγεσία του τόπου, ακαδημαϊκοί, δάσκαλοι, συγγραφείς, καλλιτέχνες, δίνειέδωσαν κι αυτή το παρόν στο αντιστασιακό προσκλητήριο.
Στις 25 Μαρτίου του 1942 η Αθήνα παίρνειπήρε το βάπτισμα του πυρός με την πρώτη φοιτητική διαδήλωση ενώ στις 22 Απριλίου του ίδιου χρόνου η πρώτη καθολική απεργία των δημοσίων υπαλλήλων αιφνιδιάζει και την κυβέρνηση Τσολάκογλου και τις αρχές κατοχής. Τον ίδιο χρόνο, στις 22 Σεπτεμβρίου, μια σοβαρή αντιστασιακή πράξη πραγματοποιείται στην πρωτεύουσα. Μέλη μιας μικρής αντιστασιακής οργάνωσης, της [[Πανελλήνια Ένωση Αγωνιζομένων Νέων|ΠΕΑΝ]] (Πανελλήνια Ένωση Αγωνιζομένων Νέων), η οποία συνεργαζόταν με τους Άγγλους, κατόρθωσαν να ανατινάξουν, στο κέντρο της Αθήνας τα γραφεία της προδοτικής φασιστικής οργάνωσης [[Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση|ΕΣΠΟ]] (Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση). ΤοΤον Φεβρουάριο του 1943, το ΕΑΜ ιδρύει τη νεολαιίστικη οργάνωσηοργάνωσή του, [[Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων]] (ΕΠΟΝ) και μ' αυτήν οι αγώνες της νεολαίας συντονίζονται. Ενώ στις 28 Φεβρουαρίου η κηδεία του ποιητή [[Κωστής Παλαμάς|Κωστή Παλαμά]] μεταβάλλεται σε αυθόρμητη λαϊκή διαδήλωση του λαού της Αθήνας κατά των κατακτητών,. στιςΣτις 5 Μαρτίου 1943, μιαη γενική απεργία στην πρωτεύουσα ματαιώνει την επιστράτευση των Ελλήνων εργατών, τους οποίους οι Γερμανοί σκόπευαν να τους στείλουν στη Γερμανία για να δουλέψουν στα γερμανικάεκεί εργοστάσια.<ref>[http://www2.rizospastis.gr/page.do?publDate=2/3/2008&pageNo=21&direction=1 Ριζοσπάστης] Οι δύο κόσμοι: Η Ελλάδα στις 5 Μαρτίου 1943</ref><ref>[http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=154729 Ελευθεροτυπία] Γεγονότα σταθμοί του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα</ref> Στις 22 Ιουλίου του ίδιου χρόνου, μιαη παναθηναϊκή διαδήλωση διαμαρτυρίας εναντίον της σχεδιαζόμενης εισόδου των Βουλγάρων στη Θεσσαλονίκη πνίγεται στο αίμα από τα γερμανικά τανκς.<ref>[http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=369988&publDate= 1943: Ριζοσπάστης] Διαδήλωση κατά της επέκτασης της βουλγαρικής κατοχής</ref>
==Η Εθνική αντίσταση στην Κρήτη και στα νησιά==
[[File:Paratroopers Crete '41.JPG|right|270px|thumb|Γερμανοί αλεξιπτωτιστές και αεροπλάνα πάνω από την [[Κρήτη]], Μάιος 1941.]]
Η αντίσταση στην [[Κρήτη]] ξεκίνησε παράλληλα με τη Γερμανικήγερμανική εισβολή στο νησί, στα τέλη Μαΐου του 1941, όταν ο τοπικός πληθυσμός ξεσηκώθηκε αυθόρμητα κατά των εισβολέων. Μετά την ολοκλήρωση της κατάληψης του νησιού από τους Γερμανούς η αντίσταση άρχισε να οργανώνεται με την ίδρυση αντιστασιακών οργανώσεων. Κάποιες από αυτές ήταν η [[Ανώτατη Επιτροπή Αγώνος Κρήτης]] (ΑΕΑΚ) που αποτέλεσε προπομπό της [[Εθνική Οργάνωση Κρήτης|Εθνικής Οργάνωσης Κρήτης]] (ΕΟΚ), το [[Παγκρήτιο Απελευθερωτικό Μέτωπο]] (ΠΑΜ, μνημονεύεται επίσης και ως Πατριωτικό Μέτωπο Κρήτης) που υπήρξε προπομπός του [[ΕΑΜ]] στην Κρήτη, η [[Κρητική Εθνική Επαναστατική Επιτροπή]] (ΚΕΕΕ), η [[Εθνική Απελευθερωτική Οργάνωση]] (ΕΑΟ) και άλλες.
Οι αντιστασιακές οργανώσεις σε συνεργασία με βρετανούς πράκτορες της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής στην Κρήτη πραγματοποίησαν πολλές επιθέσεις δολιοφθοράς εναντίον γερμανικών στόχων. Στις 7 Ιουνίου 1942 πραγματοποίησαν σαμποτάζ στο [[αεροδρόμιο Καστελίου|αεροδρόμιο του Καστελίου]] που αποτελούσε βάση γερμανικών αεροσκαφών. Η επιχείρηση καταγράφηκε ως το πρώτο σαμποτάζ που επιχειρήθηκε από συμμαχικές δυνάμεις εναντίον εχθρικών στόχων σε ολόκληρη την κατεχόμενη τότε Ευρώπη.<ref>[http://www.patris.gr/articles/148156?PHPSESSID= Εφημερίδα Πατρίς] Το α’ σαμποτάζ του αεροδρομίου Καστελίου και ο καπετάν Μανόλης Μπαντουβάς</ref> Για δεύτερη φορά πραγματοποιήθηκε απόπειρα κατά του αεροδρομίου Καστελίου στις 4-5 Ιουλίου 1943 πουη οποία είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή του αεροδρομίου και πολλών γερμανικών αεροπλάνων. Η επιχείρηση σχεδιάστηκε από άγγλουςΆγγλους πράκτορες μεκαι έλαβε την ονομασία [[Επιχείρηση Άλμπουμεν]].<ref>[http://www.patris.gr/articles/11570/2761 Εφημερίδα Πατρίς] Β' σαμποτάζ Αεροδρομίου Καστελίου: 4-5 Ιουλίου 1943</ref> Στις 12 Σεπτεμβρίου 1943, αντάρτικο σώμα προσέβαλε γερμανική στρατιωτική δύναμη κοντά στο χωριό [[Κάτω Σύμη Ηρακλείου|Κάτω Σύμη]]. Οι Γερμανοί είχαν μεγάλες απώλειες από τη μάχη, που υπολογίζονται σε 70 νεκρούς και πάνω από 40 τραυματίες.<ref>[http://www.greekholocausts.gr/gr/index.php?option=com_content&task=view&id=107&Itemid=50&limit=1&limitstart=1 Δίκτυο μαρτυρικών πόλεων και χωριών, Μάχη της Σύμης]</ref> Μία από τις θεαματικότερες επιχειρήσεις των Ελλήνων ανταρτών, σε συνεργασία με Άγγλους, ήταν η [[Απαγωγήαπαγωγή του στρατηγού Κράιπε]], στις 27 Απριλίου 1944. Τον Αύγουστο του 1944 πραγματοποιήθηκε το [[σαμποτάζ της Δαμάστας]], με το οποίο καταστράφηκε γερμανική αυτοκινητοπομπή που συνόδευε το τεθωρακισμένο όχημα μεταφοράς της αλληλογραφίας.
[[Αρχείο:Bundesarchiv Bild 101I-166-0527-04, Kreta, Kondomari, Erschießung von Zivilisten.jpg|left|250px|thumb|Εκτελεσμένοι κάτοικοι του χωριού Κοντομαρί Χανίων από Γερμανούς στρατιώτες (Ιούνιος 1941)]]
Οι Γερμανοί αντέδρασαν στο κρητικό κίνημα αντίστασης με απερίγραπτη σκληρότητα, καταστρέφοντας ολόκληρα χωριά και εκτελώντας μαζικά τον άμαχο πληθυσμό τους, δημιουργώντας στην Κρήτη έναν μακρύ κατάλογο [[Μαρτυρικά χωριά και πόλεις της Ελλάδας|μαρτυρικών χωριών]]. Ήδη από το ξεκίνημα της κατοχής οι Γερμανοί είχαν προβεί σε εκτελέσεις αμάχων ως αντίποινα για την αντίσταση που συνάντησαν στις περιοχές τους. Από τις πρώτες περιπτώσεις μαζικών εκτελέσεων είναι οι σφαγές στα χωριά [[Κοντομαρί Χανίων|Κοντομαρί]] και [[Κάνδανος Χανίων|Κάνδανος]] των Χανίων. Στις 2 Ιουνίου του 1941 (μία ημέρα μετά την ολοκλήρωση της κατάληψης της Κρήτης) οι Γερμανοί εκτέλεσαν στο χωριό Κοντομαρί 25 άνδρες ηλικίας 18 έως 50 ετών.<ref>[http://tvxs.gr/news/%CF%83%CE%B1%CE%BD-%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1/%CE%B5%CF%80%CE%AD%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B3%CE%AE%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%87%CF%89%CF%81%CE%B9%CF%8C-%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CF%81%CE%AF-%CF%87%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CF%89%CE%BD-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B9%CF%82-%CE%B4%CF%85%CE%BD%CE%AC%CE%BC%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%AC%CE%BE%CE%BF%CE%BD%CE%B1 tvxs.gr] Επέτειος της σφαγής στο χωριό Κοντομαρί Χανίων από τις δυνάμεις του Άξονα</ref> Στις 3 Ιουνίου 1941 κατέστρεψαν ολοσχερώς το χωριό Κάνδανος ως αντίποινα για την αντίσταση που συνάντησαν από τους κατοίκους του.<ref>[http://www.greekholocausts.gr/gr/index.php?option=com_content&task=view&id=60&Itemid=52 Δίκτυο μαρτυρικών πόλεων και χωριών, Κάνδανος]</ref> Σε αντίποινα για τις απώλειες που είχαν στη μάχη της Κάτω Σύμης οι Γερμανοί στο διάστημα από 13 έως 16 Σεπτεμβρίου 1943, κατέστρεψαν χωριά της ανατολικής [[επαρχία Βιάννου|Βιάννου]] και δυτικής [[Ιεράπετρα]]ς και εκτέλεσαν 401 κατοίκους των χωριών<ref>[http://www.patris.gr/articles/16604?PHPSESSID= Εφημερίδα Πατρίς] Το ολοκαύτωμα της επαρχίας Βιάννου και της δυτικής επαρχίας Ιεράπετρας</ref> Σε αντίποινα για το σαμποτάζ της Δαμάστας και για την επίθεση που δέχτηκε γερμανική φρουρά στην περιοχή των Ανωγείων, οι Γερμανοί κατέστρεψαν τα [[Ανώγεια Ρεθύμνου|Ανώγεια]] και λίγο αργότερα το χωριό [[Δαμάστα Ηρακλείου|Δαμάστα]].<ref>[http://www.anogialand.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=28&Itemid=46 Δήμος Ανωγείων, ιστορία]</ref><ref>[http://www.greekholocausts.gr/gr/index.php?option=com_content&task=view&id=90&Itemid=50 Δίκτυο μαρτυρικών πόλεων και χωριών, Δαμάστα]</ref> Λόγοι αντιποίνων προκάλεσαν και το ολοκαύτωμα των χωριών του όρους [[Κέντρος|Κέντρους]] (Γερακάρι, Άνω Μέρος, Βρύσες, Γουργούθοι, Σμιλές, Δρυγιές, Καρδάκι και Κρύα Βρύση), στις 22 Αυγούστου 1944 όπου υπήρξαν μαζικές εκτελέσεις άμαχου πληθυσμού, από τις οποίες έχασαν τη ζωή τους 164 άνθρωποι.<ref>[http://www.greekholocausts.gr/gr/index.php?option=com_content&task=view&id=82&Itemid=51 Δίκτυο μαρτυρικών πόλεων και χωριών, Η καταστροφή των χωριών του Κέντρους]</ref>
Το σημαντικότερο κίνημα αντίστασης στα νησιά αναπτύχθηκε στηνστη [[Σάμος|Σάμο]], όπου το [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο|ΕΑΜ]] είχε ισχυρή παρουσία. Η αντίσταση στη Σάμο ευνοήθηκε από την γειτνίαση του νησιού με τις ακτές της [[Τουρκία]]ς, μέσω των οποίων οι αντάρτες μπορούσαν να έρθουν σε επαφή με Άγγλους πράκτορες που ήταν εγκατεστημένοι στα γειτονικά παράλια. Οι αντάρτες της Σάμου ανέλαβαν πολλές επιχειρήσεις εναντίον των Ιταλών. Οι απόπειρες των τελευταίων να τους αντιμετωπίσουν υπήρξαν αποτυχημένες. Μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας, τον Σεπτέμβριο του 1943 και την αποχώρηση των Ιταλών η Σάμος βρέθηκε ελεύθερη. Στο νησί σχηματίστηκε προσωρινή κυβέρνηση του [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο|ΕΑΜ]] επικεφαλής της οποίας τέθηκε ο [[Μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας Ειρηναίος|μητροπολίτης Ειρηναίος]] ο οποίος είχε υποστηρίξει το αντάρτικο στο νησί. Η κατάσταση αυτή διατηρήθηκε μόνο για δύο μήνες καθώς τον Νοέμβριο του 1943 οι Γερμανοί πραγματοποίησαν επίθεση στο νησί, πουη οποία συνοδεύτηκε από σφοδρό βομβαρδισμό. Μέρος των ανταρτών κατέφυγε στην Τουρκία άλλααλλά τμήμα τους παρέμεινε στα βουνά της Σάμου, συνεχίζοντας τον αγώνα.<ref>[http://www.vathi.org/index.php?option=com_content&task=view&id=33&Itemid=33 Δήμος Σάμου, Ιστορία, πόλεμος κατοχή, αντίσταση]</ref><ref>[http://www2.egeonet.gr/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=6892 Πολιτιστική πύλη του αρχιπελάγους]{{dead link|date=June 2015}} Σάμος</ref>
== Η κρίση μεταξύ των αντάρτικων οργανώσεων και η Απελευθέρωση ==
[[Εικόνα:Velouhiotis-lamia-1944-10-19.jpg|250px|right|thumb|Ο Άρης Βελουχιώτης μιλά σε συγκέντρωση στην Λαμία στις 19 Οκτωβρίου του 1944]]
Ενώ αρχικά οι τρεις βασικές αντιστασιακές οργανώσεις συνεργάζονταν, από τα μέσα του 1943 άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα σημεία ανταγωνισμού μεταξύ τους. Μεταξύ του [[ΕΑΜ]] και των άλλων δύο οργανώσεων [[ΕΔΕΣ]] και [[Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση|ΕΚΚΑ]], αναπτύχθηκε αμοιβαία δυσπιστία. Κατηγορίες για αντεθνική δράση άρχισαν να εκτοξεύονται και από τις δύο πλευρές. Ο ανταγωνισμός απέκτησε τελικά έντονη πολιτική απόχρωση. Οι αντιεαμικές οργανώσεις στην αντίθεσή τους με το ΕΑΜ αναζητούν στηρίγματα στην ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου, μόνη μέχρι τότε «νόμιμη εκπρόσωπο» του ελληνικού κράτους. Στην εξέλιξη αυτή βασικό ρόλο έπαιξαν και οι Άγγλοι οι οποίοι, ενώ στην αρχή εφοδίαζαν με όπλα και χρήματα όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις, στη συνέχεια ενίσχυαν με κάθε μέσο μόνο τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=04/08/2019}}.
Στις αρχές του 1944, όταν η ώρα της απελευθέρωσης από τις δυνάμεις του Άξονα πλησιάζει, οι αντιθέσεις ανάμεσα στις αντιστασιακές οργανώσεις οδηγούνται σε ανοιχτή ρήξη. Τον Απρίλιο του 1944 ο ΕΛΑΣ, μετά από σκληρές μάχες, εξουδετερώνει τις ανταρτικές δυνάμεις της ΕΚΚΑ στην περιοχή της [[Γκιώνα]]ς. Ο συνταγματάρχης [[Δημήτριος Ψαρρός]] συλλαμβάνεται αιχμάλωτος και, κάτω από ανεξακρίβωτες συνθήκες, δολοφονείται από έναν αντάρτη του ΕΛΑΣ. Συγχρόνως ο ΕΛΑΣ οργανώνει ευρείας κλίμακας επίθεση εναντίον των ανταρτικών τμημάτων του ΕΔΕΣ και τα περιορίζει σε ένα τμήμα της Ηπείρου. Έτσι, τις παραμονές της Απελευθέρωσης, ο ΕΛΑΣ ήταν κυρίαρχος στην ελληνική ύπαιθρο.
Στο μεταξύ στις 10 Μαρτίου 1944 το ΕΑΜ δημιουργεί την [[Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης]] (ΠΕΕΑ), ένα είδος κυβέρνησης της ελεύθερης Ελλάδας. Η ΠΕΕΑ καθορίζει ως αποστολή της α) να οργανώσει και να κατευθύνει τον εθνικό αγώνα για την Απελευθέρωση, β) να διοικήσει τις μέχρι τότε ελεύθερες περιοχές και γ) να εξασφαλίσει τη λαϊκή κυριαρχία σε ολόκληρη τη χώρα. Η ΠΕΕΑ περιλάμβανε στους κόλπους της σημαντικό αριθμό μη κομμουνιστών και πρόεδροςπρόεδρός της, από τις 18 Απριλίου 1944, ήταν ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Αθήνας [[Αλέξανδρος Σβώλος]], διαπρεπής συνταγματολόγος. Στο τέλος Απριλίου με πρωτοβουλία της ΠΕΕΑ πραγματοποιείται μια πρωτοφανής, για κατεχόμενη χώρα, ενέργεια. Διοργανώνονται [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1944 (Βουλή του βουνού)|μυστικές εκλογές]] στην ελεύθερη Ελλάδα, όπως και στην κατεχόμενη, και ιδιαίτερα στην Αθήνα και στις άλλες μεγάλες πόλεις. Πάνω από ένα εκατομμύριο Έλληνες ψηφίζουν και στέλνουν αντιπροσώπους σε μια εθνοσυνέλευση που παίρνει το όνομα [[Εθνικό Συμβούλιο]]. Το Συμβούλιο συνέρχεται για πρώτη φορά στο χωριό [[Κορυσχάδες Ευρυτανίας|Κορυσχάδες]] της Ευρυτανίας. Συνεδριάζοντας από τις 14 ως τις 27 Μαΐου, επικυρώνει την εξουσία της ΠΕΕΑ ως αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης με έδρα την Ελλάδα. Έτσι δημιουργείται μια δεύτερη ελληνική αρχή, παράλληλη με τητην [[κυβέρνηση του Καΐρου]].
[[Αρχείο:Napoleon Zervas.JPG|left|250px|thumb|Ο Ναπολέων Ζέρβας (δεύτερος από αριστερά) με άλλους αντιστασιακούς]]
Η ΠΕΕΑ, από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής της θέτει ως πρωταρχικό στόχο την αντικατάσταση της κυβέρνησης Τσουδερού, που βρισκόταν στην Αίγυπτο, με κυβέρνηση εθνικής ενότητας, στην οποία θα μετείχε και η ίδια. Τα ελληνικά στρατιωτικά σώματα που μάχονταν στο πλευρό των συμμάχων στη Μέση Ανατολή δέχονται ευμενώς τις σκέψεις της ΠΕΕΑ για σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας και στις 30 Μαρτίου, μια συντονιστική επιτροπή των δύο όπλων ζητεί ακρόαση από τον πρωθυπουργό Εμμανουήλ Τσουδερό και του υποβάλλει ένα υπόμνημα υπογεγραμμένο από την πλειοψηφία των στρατιωτών, ναυτών και αξιωματικών. Με το υπόμνημα ζητείται η παραίτηση της κυβέρνησης Τσουδερού και η άμεση συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Ο [[Εμμανουήλ Τσουδερός]], κάτω από την πίεση των Άγγλων που φοβόντουσαν ότι δε θα είχαν τη δυνατότητα να ελέγχουν αποτελεσματικά μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, αρνείται να παραιτηθεί και τότε εκδηλώνεταιεκδηλώθηκε στα ελληνικά στρατιωτικά σώματα ανταρσία η οποία καταπνίγεταικατεπνίγη από τους Άγγλους. Το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα σχεδόν διαλύθηκε και περίπου 20.000 άνδρες, το μισό του δυναμικού του, στάλθηκε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης της [[Λιβύη|Λιβύης]] και της [[Ερυθραία|Ερυθραίας]]. Η εξαιρετικά τεταμένη ατμόσφαιρα που δημιουργείται μετά την ανταρσία του ελληνικού στρατιωτικού σώματος είναι ελάχιστα ευνοϊκή για την επικράτηση μετριοπαθών και λογικών λύσεων.
Μετά την κατάπνιξη της ανταρσίας παραιτείται ο Εμμανουήλ Τσουδερός και αναλαμβάνει την πρωθυπουργία αρχικά ο [[Σοφοκλής Βενιζέλος]] (14 Απριλίου 1944), και ακολούθως ο [[Γεώργιος Παπανδρέου]] (27 Απριλίου 1944) πρώην υπουργός του Ελευθερίου Βενιζέλου και γνωστός για τα συνεπή δημοκρατικά αλλά και αντικομμουνιστικά του φρονήματα. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, μετά από εργώδεις διαπραγματεύσεις κατορθώνει, τοτον Μάιο του 1944, να συγκαλέσει [[Συνέδριο του Λιβάνου|διάσκεψη στοστον Λίβανο]], όπου συμμετείχαν αντιπρόσωποι όλων των κομμάτων και των αντιστασιακών οργανώσεων. Η διάσκεψη, μετά από δύσκολες διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους αντιπροσώπους της ΠΕΕΑ και στους αντιπροσώπους των άλλων αντιστασιακών οργανώσεων και των κομμάτων, κατέληξε σε συμφωνία συγκρότησης κυβέρνησης εθνικής ενότητας με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου, στην οποία θα συμμετείχε και η ΠΕΕΑ. Η συμφωνία του Λιβάνου (20 Μαΐου 1944) επήλθε χωρίς να έχουν λυθεί οι βασικές διαφορές που χώριζαν τον εαμικό και τον αντιεαμικό κόσμο και κυρίως το πρόβλημα του αφοπλισμού των ενόπλων ανταρτικών σωμάτων μετά την [[απελευθέρωση]]. Αυτές οι εκκρεμότητες θα προκαλέσουν σοβαρότατες επιπλοκές στην πορεία προς την ομαλότητα. Πάντως στις 3 Σεπτεμβρίου 1944, σχηματίζεται η νέα κυβέρνηση, στην οποία η ΠΕΕΑ μετείχε με έξι υπουργούς. Στις 12 Οκτωβρίου οι Γερμανοί και οι Ιταλοί εγκατέλειψαν την Αθήνα και στις 18 του ίδιου μήνα ο πρωθυπουργός και τα μέλη της εθνικής κυβέρνησης εισήλθαν στην πόλη. Όμως μια νέα δραματική περίοδος της ελληνικής ιστορίας θα άρχιζε.
==Αναγνώριση της εθνικής αντίστασης==
[[File:Memorial 01996.JPG|right|270px|thumb|Το '''Μνημείο Εθνικής Αντίστασης''' στη [[Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης]] (πλατεία Δημαρχείου Παύλου Μελά).]]
Το 1949 εκδόθηκε ο πρώτος νόμος (Α.Ν. 971) για την αναγνώριση της εθνικήςΕθνικής αντίστασηςΑντίστασης<ref>[http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wH6SCddhZcqgXdtvSoClrL8LCLHE8WeG_Z5MXD0LzQTLWPU9yLzB8V68knBzLCmTXKaO6fpVZ6Lx3UnKl3nP8NxdnJ5r9cmWyJWelDvWS_18kAEhATUkJb0x1LIdQ163nV9K--td6SIuaoZ1MEDTB99sift1pNJaQOCmwcNyY_dWR0qaCJM3ZsQ ΦΕΚ A 105/1949, Α.Ν. 971] (Αναγκαστικός Νόμος 971, 29 Απριλίου 1949, «Περί απονομής ηθικών αμοιβών εις τας εθνικάς αντάρτικας ομάδας και Εθνικάς Οργανώσεις εσωτερικής αντιστάσεως»</ref> ο οποίος συμπληρώθηκε με τον Α.Ν. 971/1949<ref>[http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wHcWy5TcIpA3HdtvSoClrL89_56gLvJ6W15MXD0LzQTLWPU9yLzB8V68knBzLCmTXKaO6fpVZ6Lx3UnKl3nP8NxdnJ5r9cmWyJWelDvWS_18kAEhATUkJb0x1LIdQ163nV9K--td6SIue7pKBf6aEs9GDImGY13Fyi8bvI15-Yf8_IIZ-YCVMmM ΦΕΚ A 238/1951, Α.Ν. 1919] «Περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως του δια του Ν.Δ. 1104/49 κυρωθέντος Α.Ν. 971/49 «περί απονομής ηθικών αμοιβών εις τας εθνικάς αντάρτικας ομάδας και Εθνικάς Οργανώσεις εσωτερικής αντιστάσεως»»</ref> και τον Ν. 2272 του 1952,<ref>[http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wGowcDfZAq7PndtvSoClrL8z3KynwC3ixF5MXD0LzQTLWPU9yLzB8V68knBzLCmTXKaO6fpVZ6Lx3UnKl3nP8NxdnJ5r9cmWyJWelDvWS_18kAEhATUkJb0x1LIdQ163nV9K--td6SIudbzX_iYbiAS33JXdfbiWMshNibr41qZTl5ITQNPLVUP ΦΕΚ A 298/1952 Ν. 2272] «Περί παρατάσεως προθεσμιών τινών του Α.Ν. 971/1949 «Περί απονομής ηθικών αμοιβών εις τας εθνικάς αντάρτικας ομάδας και Εθνικάς Οργανώσεις εσωτερικής αντιστάσεως»»</ref> οι οποίοι καταργήθηκαν αργότερα, αλλά επανήλθαν σε ισχύ και συμπληρώθηκαν με τον Νόμο 1285 του 1982.<ref>[http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wED8PRhve6aLndtvSoClrL88VQbDIJsbtp5MXD0LzQTLWPU9yLzB8V68knBzLCmTXKaO6fpVZ6Lx3UnKl3nP8NxdnJ5r9cmWyJWelDvWS_18kAEhATUkJb0x1LIdQ163nV9K--td6SIuWOCH0GRt-K2xNttmT5_Xib4r8XJBXogZSz4_0UkwyOn ΦΕΚ 115Α/20-09-1982, Νόμος 1285] «Για την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης του Ελληνικού Λαού εναντίον των στρατευμάτων κατοχής 1941-1944»</ref>
Οι νόμοι του 1949-1952, οι οποίοι εκδόθηκαν κατά τη διάρκεια του [[Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος (1946–1949)|Εμφυλίου πολέμου]], είχαν σανως κύριο χαρακτηριστικό ότι περιελάμβαναν τις οργανώσεις που έδρασαν μεταξύ 1941-44, αλλά απέκλειαν όσους παράκουσαν τη διαταγή για διάλυση των οργανώσεών τους από τη νόμιμη ελληνική κυβέρνηση και όσους «αποδεδειγμένως αντεθνικώς δράσαντες». Η αναγνώριση των αντιστασιακών γινόταν με αποφάσεις επιτροπών στις οποίες λάμβαναν μέρος ανώτεροι στρατιωτικοί. Με τους νόμους αυτούς λοιπόν αποκλειόταναποκλείονταν όσοι πήραν μέρος στον Εμφύλιο πόλεμο εναντίον της ελληνικής κυβέρνησης.
Με το νόμο του 1982, αφαιρέθηκαν οι παράγραφοι για αποκλεισμό οργανώσεων και αναγνωρίστηκαν ρητά οργανώσεις που δεν διαλύθηκαν και συνέχισαν ένοπλο αγώνα κατά τον Εμφύλιο πόλεμο, ενώ καθιερώθηκε ως ετήσιος Πανελλαδικόςπανελλαδικός εορτασμός της Εθνικής Αντίστασης η Επέτειος της [[Μάχη του Γοργοποτάμου|Μάχης του Γοργοποτάμου]].
Ακόμη, στις περισσότερες ελληνικές πόλεις οδοί και πλατείες φέρουν τιμητικά το όνομα της ''Εθνικής Αντίστασης'' όπως επίσης πολλά μνημεία έχουν ανεγερθεί στη μνήμη των αντιστασιακών αγωνιστών.
==Κριτική==
Το κρίσιμο ερώτημα που δημιουργήθηκε στην εποχή μας, είναι αν η εθνικήΕθνική αντίστασηΑντίσταση ωφέλησε ή έβλαψε την Ελλάδα; Η απάντηση δεν είναι ούτε δύσκολή ούτε εύκολη, αναμφισβήτητα όμως το μεγαλύτερο μέρος της καταγράφεται στο συμβολικό επίπεδο. Σύμφωνα με τους [[Στάθης Καλύβας|Στάθη Καλύβα]] και [[Νίκος Μαραντζίδης|Νίκο Μαραντζίδη]] η Εθνική αντίσταση σε μεγάλο βαθμό βοήθησε ένα μεγάλο μέρος στρατιωτικών να διαφύγουν στην Αφρική και να συνεχίσουν τον αγώνα κατά των Γερμανών διαφυλάττοντας την αξιοπρέπεια των ενόπλωνΕνόπλων δυνάμεωνΔυνάμεων. Ενέργειες όπως τα συσσίτια, η φυγάδευση εβραίων[[Ολοκαύτωμα|Εβραίων]], η αντίσταση στην πολιτική επιστράτευση του 1943 και την βίαιη μεταφορά Ελλήνων για να εργαστούν στην Γερμανία, αναπτέρωσαν το ηθικό των Ελλήνων. Σε στρατιωτικό και επιχειρησιακό επίπεδο δεν έπαιξε το καθοριστικό ρόλο που συχνά της αποδίδεται. Η μάχη και το σαμποτάζ της [[Μάχη του Γοργοποτάμου | γέφυρας του Γοργοπόταμου]] ήταν στρατιωτικά ασήμαντη σε επιχειρησιακό επίπεδο. <ref>Εμφύλια Πάθη, 23+2 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον εμφύλιο, Καλύβας-Μαραντζίδης, εκδόσεις μεταίχμιο, σελ.129 -131</ref><ref>Ιάσονας Χανδρινός, 19441''944, μάχεςΜάχες του ΕΛΑΣ στην υπόδουλη Ελλάδα'', εφημερίδαΕφημερίδα των συντακτώνΣυντακτών, 19 Μαρτίου 2014</ref> ΟιΚατά τους Καλύβα-Μαραντζίδη, ο λίγες χιλιάδες απώλειες των Γερμανών, αποτέλεσμα της αντάρτικης δράσης, δεν αποτέλεσαν καμία ουσιαστική προσφορά και δεν ισοσκελίζουν με κανέναν τρόπο τις απώλειες των Ελλήνων. Οι Γερμανοί υπολόγιζαν ότι σκότωσαν σε μάχη ή σε αντίποινα 1800018.000 Έλληνες, ενώ οι νεκροί Γερμανοί υπολογίζονται στους μεταξύ 2000-4000.<ref>Εμφύλια Πάθη, 23+2 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον εμφύλιο, Καλύβας-Μαραντζίδης, εκδόσεις μεταίχμιο, σελ.129 -131</ref> Οι υλικές ζημιές ήταν τεράστιες και πολλές προκλήθηκαν από την εθνικήΕθνική αντίστασηΑντίσταση{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=04/08/2019}}. Η Χώραχώρα εξάλλου δεν απελευθερώθηκε από την αντίστασηΑντίσταση αλλά οι Γερμανοί αποχώρησαν ηθελημένα όταν είχε γίνει σαφές ότι θα τους απέκοπταν οι [[Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών | Σοβιετικοί]] στο [[Ανατολικό μέτωπο (Β' Παγκόσμιος Πόλεμος) | Ανατολικό μέτωπο]]. Επιπλέον, κατά τους Καλύβα-Μαραντζίδη και αντίθετα με ότι πιστεύεται, η ένοπλη αντίσταση ενίσχυσε την συνεργασία Ελλήνων με τους Γερμανούς και αντί να την περιορίσει την οδήγησε σε ένα [[Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949 | εμφύλιο πόλεμο]].<ref>Εμφύλια Πάθη, 23+2 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον εμφύλιο, Καλύβας-Μαραντζίδης, εκδόσεις μεταίχμιο, σελ.129 -131</ref>
==Δείτε επίσης==
*[[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944]]
*[[Αφοπλισμός της Πινερόλο]]
*[[Γαλλική Αντίσταση]]
==Παραπομπές==
|
