Ιωάννινα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ακολούθησε το διάστημα των σλαβικών επιδρομών στην ευρύτερη περιοχή κατά το τέλος του 6ου και στις αρχές του 7ου αι. μ.χ.. Στο διάστημα αυτό δεν διασώζονται στοιχεία για την τύχη της πόλης, αν και θεωρείται πιθανή η κατάληψή της από τους επιδρομείς για ορισμένες δεκαετίες. Το 879 η πόλη αναφέρεται για πρώτη φορά με το σημερινό της όνομα και ήταν έδρα Επισκόπου. Η πόλη καταλήφθηκε προσωρινά από τους [[Βούλγαροι|Βουλγάρους]] του τσάρου [[Σαμουήλ]]. Το 1082 η πόλη καταλήφθηκε από τους [[Νορμανδοί|Νορμανδούς]], υπό τον [[Βοημούνδος του Τάραντα|Βοημούνδο του Τάραντα]], που επιδιόρθωσε τα τείχη της πόλης για να απωθήσει αντεπίθεση του αυτοκράτορα [[Αλέξιος Α' Κομνηνός|Αλέξιου Κομνηνού]]. Η πόλη απελευθερώθηκε από τον Αλέξιο Κομνηνό το 1108. Το 13ο αι. με την εγκαθίδρυση του [[Δεσποτάτο της Ηπείρου|Δεσποτάτου της Ηπείρου]] τα Ιωάννινα ήταν το δεύτερο σημαντικότερο αστικό κέντρο της Ηπείρου, μετά την Άρτα. Ο ιδρυτής του Δεσποτάτου [[Μιχαήλ Α' Δούκας|Μιχαήλ Α’ Κομνηνός Δούκας]] συνέβαλε στην εγκατάσταση στην πόλη επιφανών οικογενειών από την [[Κωνσταντινούπολη]] που είχαν διαφύγει λόγω της [[Δ' Σταυροφορία|Άλωσης του 1204 από τους Σταυροφόρους]]. Από το 1337-1340 ο Ανδρόνικος Γ' Παλαιολόγος με τη βοήθεια του Ιωάννη Καντακουζηνού καταλύουν το Δεσποτάτο της Ηπείρου και τα Ιωάννινα περιέρχονται υπό βυζαντινό έλεγχο. Το 1367 τα Ιωάννινα ελέγχονται από τον Σέρβο [[Θωμάς Β΄ Πρελούμπος|Θωμά ΠρελούμπουΠρελούμπο]] που οι Γιαννιώτες ονόμασαν Δεσπότη, όμως τελικά κατηγορήθηκε για τις τυραννικές του μεθόδους. Μέχρι την κατάκτηση από τους Τούρκους το 1430, παρόλο που η πόλη περιήλθε υπό σε Σέρβους και Ιταλούς ηγεμόνες ([[Οίκος των Τόκκων]]), γνώρισε σημαντική οικονομική και πνευματική άνθιση.

Το 1611 ο [[Διονύσιος ο Φιλόσοφος]] (ή Σκυλόσοφος), πρώην Επίσκοπος [[Λάρισα]]ς ηγήθηκε εκτεταμένης εξέγερσης στην περιοχή. Η εξέγερση όμως καταπνίγηκε από το διοικητή της πόλης Ασλάν Πασά, που ήταν [[Γενίτσαροι|γενίτσαρος]] ελληνικής καταγωγής, ενώ ο Διονύσιος βρήκε μαρτυρικό θάνατο στην πόλη των Ιωαννίνων. Απόρροια του ξεσηκωμού αυτού ήταν και η κατάργηση των προνομίων. Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου καταστράφηκε και οι μοναχοί θανατώθηκαν. Στη θέση του ανεγέρθηκε το 1618 τζαμί (Ασλάν Τζαμί, σήμερα μουσείο, επί του κάστρου) αφιερωμένο στον Ασλάν Πασά που κατέπνιξε το κίνημα του Διονύσιου. Από την εποχή εκείνη εγκαταστάθηκαν οικογένειες [[Οθωμανοί|Τούρκων]] και [[Εβραίοι|Εβραίων]] στο κάστρο της πόλης. Οι εκδιωχθέντες Έλληνες ίδρυσαν νέους οικισμούς για πρώτη φορά έξω από το κάστρο: της Καλούτσιανης, της Σιαράβας, της Καραβατιάς, τα Δυο Αδέλφια, τα Λακώματα κ.α.<ref name="auto1">Γεώργιος Ι. Σουλιώτης ''Γιάννινα (Οδηγός Δημοτικού Μουσείου και Πόλεως'' 1975</ref>

Η σημαντικότατη πνευματική και εκπαιδευτική δραστηριότητα την εποχή εκείνη ήταν απόρροια της οικονομικής ευημερίας που η πόλη γνώρισε. Τα Ιωάννινα αποτέλεσαν το σημαντικότερο κέντρο του [[Νεοελληνικός διαφωτισμός|Νεοελληνικού Διαφωτισμού]] μαζί με την Κωνσταντινούπολη και τα κέντρα του απόδημου Ελληνισμού στη Βιέννη και στο Βουκουρέστι. Ιωαννίτες ήταν οι ιδρυτές και των τεσσάρων ελληνικών τυπογραφείων της Βενετίας: του Νικολάου Γλυκύ, Ανδρέα Ιουλιανού, Νικολάου Σάρου και Δημητρίου Θεοδοσίου.<ref>Π. ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΥ: ''ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΑΡ΄ ΕΛΛΗΣΙΝ'' ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ε.Η.Μ., 1986</ref> Στον 17ο και 18ο αιώνα χτίστηκαν πολλές σχολές: η [[Σχολή Επιφανίου Ηγουμένου|Επιφανείου]] το 1647, η [[Σχολή Εμμανουήλ Γκιούμα|Μπαλάνειος]] το 1676, η [[Μαρούτσιος Σχολή|Μαρούτσιος]] το 1742, η [[Καπλάνειος Σχολή|Καπλάνειο]]ς τo 1805 και αργότερα η [[Ζωσιμαία Σχολή]] το 1828 και άλλες. Οι σχολές αυτές αποτέλεσαν σημαντικά κέντρα στην ανάπτυξη του [[Νεοελληνικός διαφωτισμός|Νεοελληνικού Διαφωτισμού]].<ref>Ιωάννης Στεφανόπολι ''Το σχολείον παράγων της Εθνικής αφυπνίσεως.'' Πρώτη δημοσίευση: ''L’ Hellenisme Contemporain'', Δ/ση ύλης: Διονύσιος Ζακυθινός, Αθήναι 1953</ref> Η Μπαλάνειος ιδρύθηκε από τον Μπαλάνο Βασιλόπουλο, (1684-1760) με χρήματα του ευεργέτη Μάνου Γκιούμα. Εδώ δίδαξαν σημαντικές προσωπικότητες του Ελληνικού Διαφωτισμού, όπως ο Βησαρρίων Μακρής (1675-1683), ο ιερέας Γεώργιος Σουγδουρής (1683-1714), ο ιερέας Αναστάσιος Παπαβασιλείου (1715 -?), ο ιερομόναχος [[Μεθόδιος Ανθρακίτης]] (1715-?), ο μαθητής του [[Αθανάσιος Ψαλίδας]] (1767-1829), ο μαθητής αυτού Ιωάννης Βηλαράς (1771-1823) και ο [[Κοσμάς Μπαλάνος|Κοσμάς Βαλάνος]] (1731-1808), γιος του [[Μπαλάνος Βασιλόπουλος|Μπαλάνου Βασιλόπουλου]].<ref>Π. Αραβαντινού ''Βιογραφική Συλλογή Λογίων της Τουρκοκρατίας'' ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ε.Η.Μ., 1960.</ref> Ο [[Αθανάσιος Ψαλίδας]] με τη σειρά του ίδρυσε την Καπλάνειο Σχολή με χρήματα που δωρήθηκαν από τον πλούσιο έμπορο Ζώη Καπλάνη από τη Ρωσία. Ο Ψαλίδας εξόπλισε την Καπλάνειο με αξιόλογη βιβλιοθήκη και με εξοπλισμό πειραματικής φυσικής και χημείας που προκάλεσε την περιέργεια και καχυποψία του Αλή Πασά. Η Καπλάνειος λειτούργησε έως το 1820, όταν τα Σουλτανικά στρατεύματα μπήκαν στα Ιωάννινα. Στα Ιωάννινα φοίτησε και ο κληρικός και λόγιος [[Νεόφυτος Δούκας]]. Τα σχολεία αυτά συνέχισαν τη Βυζαντινήβυζαντινή παράδοση και συνέβαλαν αποφασιστικά στην αφύπνιση των υπόδουλων Ελλήνων. Το 1789 η πόλη έγινε έδρα της περιοχής (πασαλίκι) που έλεγχε ο [[Αλή πασάς]], μουσουλμάνος [[Αλβανοί|αλβανικής]] καταγωγής από το [[Τεπελένι]], ο οποίος είχε υπό τον έλεγχό του όλη την περιοχή της βορειοδυτικής Ελλάδας, τηντη [[Θεσσαλία]], τμήμα της [[Εύβοια]]ς και την [[Πελοπόννησος|Πελοπόννησο]]. Κατά το διάστημα αυτό η πόλη γνώρισε το απόγειο της ακμής της. Από τότε έχει μείνει γνωστή η έκφραση ότι τα Ιωάννινα είναι «πρώτα στα άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα». Ο [[Νεόφυτος Δούκας]], λόγιος και κληρικός της εποχής, με υπέρογκο έργο, αναφέρει χαρακτηριστικά, με μια μικρή δόση υπερβολής, πως «όσοι εχρημάτισαν Έλληνες συγγραφείς υπήρξαν ή Ιωαννίται ή μαθηταί της των Ιωαννίνων σχολής».

*[[Αρχαιολογικό μουσείο Ιωαννίνων]], Πλατείαστην πλατεία Λιθαρίτσια. Περιλαμβάνει αρχαιολογικά ευρήματα και των 4 νομών της Ηπείρου. Ανακαινίσθηκε τα έτη 2008-2010 και έχει πλέον ποιοτική εργονομική διάταξη εκθεμάτων. Με την ίδρυση των νέων αρχαιολογικών Μουσείων Άρτας, Νικόπολης (Πρέβεζα) και Ηγουμενίτσας, τίθεται πλέον στο τραπέζι το ερώτημα της επιστροφής όλων των εκθεμάτων των άλλων Νομών, πλην αυτών του Νομού Ιωαννίνων.

*[[Κάστρο Ιωαννίνων]]: Περιέχει το [[Φετιχέ Τζαμί]], τον [[Τάφος του Αλή Πασά|Τάφο του Αλή Πασά]] και το Βυζαντινό Μουσείο, όπως και την αίθουσα έκθεσης Αργυροχρυσοχοΐας. Το όνομάόνομα τουΦετιχέ Τζαμί σημαίνει ''ΤζαμίΤέμενος της Κατάκτησης'' και χτίστηκε το 1430 πάνω στα ερείπια ενός βυζαντινού ναού. Αρχικά ήταν ξύλινο, μετά όμως το 1611 ξαναχτίστηκε πέτρινο. Την τελική μορφή την πήρε από τον Αλή Πασά το 1795.

*[[Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων|Βυζαντινό Μουσείο]]''':''' Στεγάζεται σε κτίριο που ανοικοδομήθηκε στα ερείπια του σεραγιού του Αλή -Πασά, το οποίο καταστράφηκε ολοκληρωτικά το 1870 από πυρκαγιά. Το Μουσείομουσείο εγκαινιάστηκε το 1995 με σκοπό να διαφυλάξει τα ευρήματα της ευρύτερης περιοχής της Ηπείρου, που χρονολογικά καλύπτουν την παλαιοχριστιανική, βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο. Επίσης το Μουσείομουσείο, εκτός από την έκθεση των συλλογών του, αποτελεί και πολιτιστικό κέντρο, αφού φιλοξενεί μουσικές και θεατρικές εκδηλώσεις, περιοδικές εκθέσεις κλπ. Στις συλλογές του περιλαμβάνονται παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά γλυπτά, ευρήματα από την Άρτα, κεραμικά, βιβλία, Χριστιανικέςχριστιανικές εικόνες και αξιόλογη συλλογή αργυροχοΐας.

*[[Τέμενος Ασλάν Πασά]]. Σήμερα στεγάζει το τριπλό Δημοτικό Μουσείο. Χριστιανικό Τμήμα, Εβραϊκό Τμήμα και Μουσουλμανικό τμήμα. Βρίσκεται εντός του Κάστρου, και χτίστηκε το 1618 από τον Ασλάν πασά. Στο μουσείο εκτίθενται τοπικές ενδυμασίες, υφαντά, ξυλόγλυπτα, είδη αργυροχοΐας και άλλα, ενώ το έκθεμα που ξεχωρίζει είναι το Δαμασκηνόδαμασκηνό σπαθί του [[Γεώργιος Καραϊσκάκης|Γεωργίου ΚαραΐσκάκηΚαραΐσκάκ]]<nowiki/>η. Επίσης στον περίβολο του μουσείου σώζονται τάφοι επιφανών Τούρκων, καθώς επίσης και ο τάφος του Ασλάν πασά. Ακόμη έξω από το Μουσείο βρίσκονται κανόνια και μπάλες της εποχής εκείνης.

* Μουσείο Αργυροτεχνίας''':''' Βρίσκεται μέσα στο Κάστρο των Ιωαννίνων, και συγκεκριμένα στο δυτικό προμαχώνα της νοτιανατολικής ακρόπολης (Ιτς Καλέ). Καταλαμβάνει τα δύο επίπεδα του προμαχώνα καθώς και το κτίσμα των παλαιών μαγειριών που εφάπτεται σε αυτόν. Λειτουργεί υπό την ευθύνη του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς. Πρόκειται για θεματικό μουσείο το οποίο πραγματεύεται την ιστορία και την τεχνολογία της αργυροχοΐας στην περιοχή της Ηπείρου.Το Μουσείο εγκαινιάστηκεΕγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 2016.

*[[Μουσείο Φωτίου Ραπακούση]]''':''' Βρίσκεται στο κτιριακό συγκρότημα του Τεμένους Ασλάν Πασά, στη βορειοδυτική ακρόπολη του Κάστρου. Ο Δήμος Ιωαννιτών, με αμοιβαία σχέση παραχώρησης μεταξύ αυτού και του συλλέκτη, φιλοξενεί τη συλλογή στους χώρους του, από το 2000. Λειτουργεί σήμερα παράλληλα με το Δημοτικό Λαογραφικό & Εθνογραφικό Μουσείο, το οποίο στεγάζεται μέσα στο Ασλάν Τζαμί. Ολόκληρη η συλλογή περιλαμβάνει 6.000 αντικείμενα, που κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες: Όπλα με τα εξαρτήματά τους, κοσμήματα του 18ου και του 19ου αιώνα, Διάφοραδιάφορα, Κεραμικάκεραμικά (ισλαμικής τέχνης, αγγειοπλαστικής τέχνης του ελληνικού χώρου, Τσανάκ Καλέ)

Το [[νησί των Ιωαννίνων|νησάκι της λίμνης]] Παμβώτιδας (νήσος Ιωαννίνων) είναι ένα από τα δύο κατοικημένα νησιά σε λίμνη στη χώρα (το άλλο είναι ο [[Άγιος Αχίλλειος Πρεσπών]]. Σε αυτό βρίσκεται μικρός οικισμός και διάφορα μνημεία και αξιοθέατα, όπως η τελευταία κατοικία του [[Αλή Πασάς|Αλή Πασά]]. Υπάρχουν επίσης έξι μοναστήρια,<ref name="auto1" /> το παλιότερο του Αγίου Νικολάου (Ντίλιου) ή Στρατηγοπούλου του 11ου αιώνα, του Αγίου Νικολάου (Σπανού) ή Φιλανθρωπινών από το 1292 μ.Χ., του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (1506 μ.Χ.), της Ελεούσης (1570 μ.Χ.), του Αγίου Παντελεήμονος (17ου αιώνα) και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (1851 μ.Χ.). Στο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου (Σπανού) ή Φιλανθρωπινών δίδαξαν κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο λόγιος [[Αλέξιος Σπανός]], οι μοναχοί Πρόκλος και Κομνηνός και οι αδελφοί Αψαράδες, Θεοφάνης και Νεκτάριος.

Στα Ιωάννινα λειτουργεί τα ποτο [[Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων]], σύμφωνα με τον νόμο 4559/3-8-2018.