Μαγικός ρεαλισμός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο μαγικός ρεαλισμός έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με τον επικό ρεαλισμό<ref>Η «Επική πραγματικότητα» είναι ένα λογοτεχνικό και κινηματογραφικό ρεύμα που παρουσιάζει στα έργα του πρόσωπα, των οποίων η επική δράση μυθικών-ιστορικών ηρώων και το μεγαλειώδες του χαρακτήρα τους μπλέκεται με αυτό των πιο ανθρώπινων ηρώων και προσπαθεί να εμβαθύνει στα κίνητρα τους και στις συνθήκες στης αφήγησης. Είναι δηλαδή μία συμφιλίωση του υπερφυσικού στοιχείου με μία εσωτερική αληθοφάνεια αλλά διαχωρίζεται από το μαγικό ρεαλισμό καθώς επικεντρώνεται περισσότερο στη ρεαλιστική διάσταση και στην καθημερινότητα των ηρώων του.</ref>, όπως την αξίωση να δώσει εσωτερική αληθοφάνεια στο φανταστικό και μη πραγματικό, σε αντίθεση με τη στάση του [[Μηδενισμός|μηδενισμού]], υιοθετημένη αρχικά από τις εκφράσεις της [[Αβάν-γκαρντ|Πρωτοπορίας]] όπως το [[Υπερρεαλισμός|σουρεαλισμό]].

 

Ο όρος χρησιμοποιήθηκε αρχικά από έναν κριτικό τέχνης, τον Γερμανό Φραντς Ροχ<ref>Ο Φραντς Ροχ (Franz Roh, 1890-1965) ήταν ιστορικός, κριτικός τέχνης και φωτογράφος από τη Θουριγγία της Γερμανίας.</ref> (Franz Roh), για να περιγράψει έναν πίνακα που απεικόνιζε μία πραγματικότητα αλλοιωμένη και έφτασε στην ισπανική γλώσσα το 1925 με την μετάφραση του βιβλίου Realismo mágico (Revista de Occidente, 1925), επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τα υπερρεαλιστικά έργα της χιλιανής συγγραφέως Μαρία Λουίζα Μπομπάλ<ref>Η Μαρία Λουίζα Μπομπάλ (Maria Luisa Bombal, 1910-1980) ήταν συγγραφέας από τη Χιλή και στα έργα της υπερισχύουν οι γυναικείοι χαρακτήρες που μέσω του ψυχικού τους κόσμου δραπετεύουν από την πραγματικότητα.

</ref>¹ (Maria Luisa Bombal) αλλά αργότερα το 1947, εισάχθηκε στην ισπανομερικανική λογοτεχνία από τον Αρτούρο Ούσλαρ Πιέτρι <ref>Ο Αρτούρο Ούσλαρ Πιέτρι (Arturo Úslar Pietri, 1906-2001) ήταν δικηγόρος, δημοσιογράφος, συγγραφέας, τηλεοπτικός παραγωγός και πολιτικός από τη Βενεζουέλα. Θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς διανοούμενους του εικοστού αιώνα στη χώρα του.</ref>(Arturo Úslar Pietri) στο δοκίμιό του El cuento venezolano.² Ο Ούσλαρ τονίζει:

Ο μαγικός ρεαλισμός αναπτύχθηκε πολύ έντονα κατά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, όντας το αποτέλεσμα της αντίθεσης μεταξύ δύο τάσεων που συνυπήρχαν εκείνη την εποχή στη Λατινική Αμερική: η κουλτούρα της τεχνολογίας και η κουλτούρα της δεισιδαιμονίας. Ωστόσο, υπάρχουν τέτοιου είδους κείμενα ήδη από τη δεκαετία του ’30, στα έργα του Χοσέ ντε λα Κουάδρα<ref>Ο Χοσέ ντε λα Κουάδρα (José de la Cuadra, 1903-1941) ήταν συγγραφέας από τον Ισημερινό και θεωρείται ο καλύτερος στο είδος του μαγικού ρεαλισμού στη χώρα του.</ref> (José de la Cuadra), στις [[Νουβέλα|νουβέλες]] του –για παράδειγμα, La tigra–, κι επίσης, αυτό το στυλ γραφής αναπτύχθηκε σε βάθος από τον Ντεμέτριο Αγκιλέρα Μάλτα<ref>Ο Ντεμέτριο Αγκιλέρα Μάλτα (Demetrio Aguilera Malta, 1909-1981) ήταν συγγραφέας, κινηματογραφιστής και διπλωμάτης από τον Ισημερινό. Το λογοτεχνικό του έργο βασίστηκε στην κοινωνική πραγματικότητα και την οποία απέδωσε με πολύ αξιόλογο τρόπο.</ref> (Demetrio Aguilera Malta) όπως στα έργα του Don Goyo και La isla virgen.

 

Μεταξύ των κυρίαρχων εκπροσώπων βρίσκονται ο [[Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες]] (Gabriel García Márquez) από την [[Κολομβία]] και ο [[Μιγκέλ Άνχελ Αστούριας]]⁶ (Miguel Ángel Asturias) από τη [[Γουατεμάλα]], βραβευμένοι και οι δύο με το [[Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας|Νόμπελ Λογοτεχνίας]]. Επίσης, ξεχωρίζουν συγγραφείς όπως ο Άλβαρο Κουνκέιρο<ref>Ο Άλβαρο Κουνκέιρο (Álvaro Cunqueiro, 1911-1981) ήταν μυθιστοριογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και δημοσιογράφος από την Γαλικία της Ισπανίας, πολύ γνωστός για το έργο του είτε στην ισπανική είτε στη γαλικιανή γλώσσα.</ref> (Álvaro Cunqueiro) από την [[Γαλικία (Ισπανία)|Γαλικία]] της Ισπανίας και ο Χούλιο Κορτάσαρ<ref>Ο Χούλιο Κορτάσαρ (Julio Cortázar, 1914-1984) ήταν συγγραφέας και μεταφραστής από την Αργεντινή. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της γενιάς του, της Λατινικής Αμερικής και της Ευρώπης, καθώς της δικτατορίας στη χώρα του και την έντονη αντίθεσή του με αυτή, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε αυτοεξόριστος στο Παρίσι της Γαλλίας που χρόνια μετά, τον τίμησε αποδίδοντάς του τη γαλλική υπηκοότητα. Θεωρείται μαέστρος της σύντομης αφήγησης και του μικρού διηγήματος. Με τα μυθιστορήματά του άνοιξε νέους δρόμους στη λογοτεχνία,  σπάζοντας τις φόρμες της κλασικής και γραμμικής αφήγησης, όπως για παράδειγμα με το μυθιστόρημά του το ''Κουτσό'' (''Rayuela'') (Εξάντας, 1988) του οποίου τα κεφάλαια δε διαβάζονται με τη σειρά και είναι ο αναγνώστης αυτός που καλείται να επιλέξει τη συνέχεια στον τρόπο της ανάγνωσης. Στο περιεχόμενο του έργου, ξεχωρίζει η συνεχής εναλλαγή μεταξύ πραγματικού και φανταστικού, γεγονός που τον συνδέει άμεσα με το μαγικό ρεαλισμό ενώ ταυτόχρονα κατατάσσεται στους σημαντικότερους λογοτέχνες στους οποίους οφείλεται το εκδοτικό φαινόμενο «λατινοαμερικανικό μπουμ», η εκδοτική «έκρηξη» δηλαδή που σημειώθηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’60 και ’70.</ref> (Julio Cortázar) από την [[Αργεντινή]], αν και πολλοί ανακηρύσσουν ως πατέρες του μαγικού ρεαλισμού τον Χουάν Ρούλφο<ref>Ο Χουάν Ρούλφο (Juan Rulfo, 1917-1986) ήταν ένας από τους σημαντικότερους λατινοαμερικανούς συγγραφείς του εικοστού αιώνα, σεναριογράφος και φωτογράφος από το Μεξικό. Ανήκε στη γενιά του ’52 και τα σπουδαιότερα έργα του ήταν η συλλογή διηγημάτων ''Ο κάμπος στις φλόγες'' (''Llano en llama''s) (Εκδόσεις Πατάκη, 2011) και το μυθιστόρημα ''Πέδρο Πάραμο'' (''Pedro Páramo'') (Εκδόσεις Πατάκη, 2005). Στα έργα του, η πραγματικότητα και η φαντασία ανακατεύονται και οι ιστορίες του παρουσιάζονται πάντα και χαρακτηρίζουν το μεξικανικό περιβάλλον. Οι ήρωες  αντικατοπτρίζουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της περιοχής καθώς και το σύνολο των κοινωνικό-πολιτιστικών δυσκολιών τους, στοιχεία που μπλέκονται με τον κόσμο του φανταστικού.</ref> (Juan Rulfo) με το μυθιστόρημά του Πέδρο Πάραμο (Pedro Páramo), τον Αρτούρο Ούσλαρ Πιέτρι με το διήγημά του La lluvia (1935), τον Χοσέ ντε λα Κουάδρα, τη Λάουρα Εσκιβέλ<ref>Η Λάουρα Εσκιβέλ (Laura Esquivel, 1950) είναι συγγραφέας από το Μεξικό. Τα βιβλία της χαρακτηρίζονται από τα στοιχεία του μαγικού ρεαλισμού με σημαντικότερο το μυθιστόρημά της ''Σαν νερό για ζεστή σοκολάτα'' (''Como agua para chocolate'') που σημείωσε μεγάλη εμπορική επιτυχία και μεταφράστηκε σε περισσότερες από 30 γλώσσες (εκδόσεις Ωκεανίδα, 1994).</ref> (Laura Esquivel) με το μυθιστόρημά της Σαν νερό για ζεστή σοκολάτα (Como agua para chocolate), τον [[Πάμπλο Νερούδα]] (Pablo Neruda) και άλλους. Ο [[Χόρχε Λουίς Μπόρχες]] (Jorge Luis Borges) επίσης έχει θεωρηθεί συνδεδεμένος με το μαγικό ρεαλισμό αλλά η απόλυτη άρνησή του για αποδοχή του ρεαλισμού ως είδος ή ως λογοτεχνική πιθανότητα, τον τοποθετεί κόντρα σε αυτό το κίνημα. Ο Αλέχο Καρπεντιέρ από την [[Κούβα]], στον πρόλογό του στο Reino de este mundo, καθορίζει τον τρόπο γραφής του εφευρίσκοντας την ιδέα του θαυμαστού πραγματικού που, παρά τις ομοιότητες με το μαγικό ρεαλισμό, δε θα έπρεπε να εξομοιώνεται με αυτόν.

 

Τα ακόλουθα χαρακτηριστικά εμφανίζονται σε πολλά μυθιστορήματα του μαγικού ρεαλισμού, όχι απαραίτητα όλα μαζί κι επίσης κάποια έργα που ανήκουν σε άλλα είδη μπορεί να παρουσιάζουν κάποια παρόμοια χαρακτηριστικά.

* Περιεχόμενο με μαγικά/φανταστικά στοιχεία, που οι χαρακτήρες τα αντιλαμβάνονται ως μέρος της πραγματικότητας.

* Γίνεται αναφορά στο νεωτερισμό των εξωπραγματικών χαρακτήρων που πάντα δρουν χωρίς να δράσουν, δηλαδή το πολυδιάστατο των χαρακτήρων αντικατοπτρίζεται σε κάθε λέξη του μυθιστορήματος.

 

Η συνείδηση αυτών των χαρακτήρων λειτουργεί σε τρία ενεργά επίπεδα: το συνειδητό (έχουν επίγνωση των όσων κάνουν), το ασυνείδητο (δεν έχουν συναίσθηση των πράξεών τους) και το υποσυνείδητο (τα δεδομένα βρίσκονται εκεί αλλά δεν φτάνουν στο σημείο να γίνουν συνειδητά).

 

Συναντάμε τέσσερις θέσεις:

* '''Χρονολογική σειρά:''' Τα γεγονότα ακολουθούν τη λογική πορεία του χρόνου.

* '''Αντεστραμμένος χρόνος:''' Είναι ο πιο αντιφατικός. Η νύχτα θεωρείται μέρα όταν για παράδειγμα διαβάζουμε: «Ήταν το ξημέρωμα. Έπεσε η νύχτα», μεταξύ άλλων.

 

1. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/72507/Maria-Luisa-Bombal