Στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα (1967 - 1974): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από το 1967 ως το 1974 η [[Ελλάδα]] κυβερνήθηκε από '''στρατιωτική δικτατορία'''. Η δικτατορία επιβλήθηκε με στρατιωτικό [[Πραξικόπημα της 21ης Απριλίου|πραξικόπημα]] στις [[21 Απριλίου]] [[1967]], γι' αυτό και ονομάζεται και '''ΔικτατορίαΚαθεστώς της 21ης Απριλίου''' . Η περίοδος της δικτατορικής διακυβέρνησης διήρκησεδιήρκεσε μέχρι τις [[23 Ιουλίου]] [[1974]], δηλαδή επτά χρόνια, εξ ου και η περίοδος αυτή αποκαλείται «'''επταετία'''». Χαρακτηρίζεται απο τον διαρκή [[Στρατιωτικός νόμος|Στρατιωτικό νόμο]].

Τον Οκτώβριο του 1967 ξεκίνησε να χρησιμοποιείται για το δικτατορικό καθεστώς ο [[ισπανικά|ισπανικός]] όρος «'''χούντα'''», που είχε εισαχθεί στον ελληνικό δημόσιο λόγο από το 1965 για να περιγράψει ομάδες που απεργάζονταν αντιδημοκρατικά σχέδια και η χρήση του οποίου για τη δικτατορία διαδόθηκε ευρέως.<ref>{{harvnb|Καλλιβρετάκης|2013|p=120-4, 130-2}} Κατά τον Καλλιβρετάκη, η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε διεθνώς η λέξη σε σχέση μεσε μη λατινόφωνη χώρα ήταν το 1948 από το Foreign Office, το οποίο ονόμασε "χούντα" την Προσωρινή [[Κυβέρνηση του Βουνού]] του Μ. Βαφειάδη. Ομοίως αναφέρθηκε στην "χούντα του Μάρκου" ο Harry Truman το 1948. (σελ. 116. Παραπέμπει στο "Βήμα", 8 Ιαν. και 26 Φεβ. 1948.</ref><ref name="Χουντα">Η λέξη ''[[Χούντα]]'' έχει [[Ισπανική γλώσσα|ισπανική]] προέλευση, γράφεται «Junta» και προφέρεται Χούν-τα που σημαίνει «σύνδεσμος» ή «διοικητική ομάδα». Για παράδειγμα η Χούντα της ''Καστίγια υ Λεόν'' είναι η διοίκηση της ομώνυμης αυτόνομης περιοχής [http://www.jcyl.es/ 1]</ref> Την εξουσία ασκούσε άμεσα ή έμμεσα κυρίως μία ομάδα πραξικοπηματιών συνταγματαρχών, από τους οποίους το καθεστώς ονομάστηκε και '''Χούντα των Συνταγματαρχών''' ή '''Δικτατορία των Συνταγματαρχών'''.

Στη διάρκεια της επταετίας σχηματίστηκαν τέσσεριςτέσσερεις δικτατορικές κυβερνήσεις: η [[Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Κόλλια 1967]], η [[Κυβέρνηση Γεωργίου Παπαδόπουλου 1967]], η [[Κυβέρνηση Σπύρου Μαρκεζίνη 1973]], η [[Κυβέρνηση Αδαμαντίου Ανδρουτσόπουλου 1973]].

Μετά την [[εξέγερση του Πολυτεχνείου]] τοτον Νοέμβριο του 1973 και τη βίαιη καταστολή της, ένα νέο πραξικόπημα υπό τον [[Δημήτριος Ιωαννίδης|Ιωαννίδη]] ανέτρεψε τοντην [[ΓεώργιοςΚυβέρνηση Παπαδόπουλος|ΠαπαδόπουλοΣπύρου Μαρκεζίνη 1973]], και έθεσε τον ισχυρό άνδρα του καθεστώτος, τον [[Γεώργιος Παπαδόπουλος|Γεώργιο Παπαδόπουλο]] σε κατ’ έωςοίκον τότεπεριορισμό.

Κατά την επταετία, η χώρα γνώρισε γενική οικονομική αύξησηανάπτυξη,<ref>{{Cite journal|url=|title=Η Ελληνική οικονομία κατά τον 20ο Αιώνα|last=Μήλιος|first=Γιάννης|date=|journal=Επεξεργασία Στοιχείων Εθν. Λογ. ΕΣΥΕ|accessdate=|doi=}}</ref><ref>Έρευνα Ανδρέα Γ. Παπανδρέου, Οικονομικά του 1940–1980 1982, περίληψη Πινάκων στατιστικής</ref><ref>CIA Report on Greek Junta, The Greek Junta: Problems and Prospects, Document 166, Mandatory Review, 1972</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.google.com/search?ei=N2UOXPu5Gc7KwALqwZ3gBQ&q=greek+gdp+per+capita&oq=greek+gdp+per+capita&gs_l=psy-ab.3..35i39j0i203j0i22i30l8.1729.4122..4220...1.0..0.143.2381.0j19......0....1..gws-wiz.....6..0j0i71j0i67j0i20i263j0i10.ctfzzImWQsE|title=Eurostat|last=|first=|ημερομηνία=1960–2018|website=Greek GDP per Capita|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.google.com/search?ei=S2UOXMK0E4XMwALOg5DYBg&q=greek+gdp&oq=greek+gdp&gs_l=psy-ab.3..35i39l2j0l3j0i203l3j0l2.64527.65765..66154...1.0..0.139.1151.0j9......0....1..gws-wiz.....6..0i71j0i67j0i10.-HpB9bzbymE|title=Greek State GDP|date=1960–2018|website=Eurostat|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref> επενδύσεις (Μέχριμέχρι το 1974, όπου και μειώθηκαν), κυρίως αμερικανικού κεφαλαίου, πολλά δημόσια έργα που έγιναν ως προπαγάνδα για την εμπιστοσύνη του λαού, διώξεις,<ref>{{Cite journal|title=Η γνωστή-Άγνωστη αντίσταση στην χούντα|last=|first=|date=1997-04-21|journal=Ελευθεροτυπία|accessdate=|doi=}}</ref> στρατιωτική μοντερνοποίηση, εμπορικόαύξηση έλλειμματου καθώςελλείμματος καιτου κακές[[Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών|ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών]]. Οι σχέσεις με τις περισσότερες Δημοκρατικές χώρες, πλην των [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής|Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.]], χειροτέρεψαν και διεκόπησαν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις στην [[Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα|ΕΟΚ]]. Επίσης παρατηρήθηκε ένα άνοιγμα προς τις ασιατικές χώρες.

=== Πολιτικές εξελίξεις που οδήγησαν στο πραξικόπημα ===

Με την απελευθέρωση της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα, ξεκίνησε [[Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949|εμφύλιος πόλεμος (1946-1949)]] μεταξύ των κομμουνιστικών δυνάμεων [[ΕΑΜ|ΕΑΜ-ΕΛΑΣ]] και του εθνικού στρατού, που είχε την άμεση υποστήριξη των Άγγλων και Αμερικανών. Με την παράδοση των όπλων από πλευράς των κομμουνιστών, άρχισε να συντηρείται από τις ελληνικές κυβερνήσεις κλίμα κατάστασης έκτακτης ανάγκης για τυχόν κομμουνιστική επανάσταση. Επιπλέον, έως το [[1961]], με ευθύνη και πρωτοβουλία της κυβέρνησης Καραμανλή, δημιουργήθηκε μηχανισμός ελέγχου του Τύπου και της πληροφόρησης, με σκοπό τη στήριξη ενός ουσιαστικά αυταρχικού καθεστώτος. Ο μηχανισμός αυτός αποτελείτο από στρατιωτικούς και Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους, οι μισθοί των οποίων καλύπτονταν από μυστικά κονδύλια της Γενικής Διεύθυνσης Τύπου και Πληροφοριών (ΓΔΤΠ) και της ΚεντρικήςΚρατικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΚΥΠ). Οι αξιωματικοί που αποτελούσαν το μηχανισμό αυτό αξιοποίησαν αργότερα την εμπειρία τους επιβάλλοντας τη δικτατορία.<ref>''[https://web.archive.org/web/20100716182453/http://archive.enet.gr/online/online_text/c=110,id=82247456,89736352,2837856,24787040 Συνέντευξη του αναπληρωτή καθηγητή Διπλωματικής Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ιωάννη Στεφανίδη]'', εφημ. Ελευθεροτυπία, 21/04/2008. Ανακτήθηκε 05/08/2009.</ref>

Τον Ιούλιο του 1965 σημειώθηκε σοβαρό ρήγμα στις τάξεις του κυβερνώντος κόμματος [[Ένωση Κέντρου]], γνωστό στη σύγχρονη ιστορία της [[Ελλάδα]]ς με τον όρο [[Αποστασία του 1965]] ή ''Ιουλιανά''. Αφορμή υπήρξε η απόφαση του [[Γεώργιος Παπανδρέου (πρεσβύτερος)|Γεωργίου Παπανδρέου]] να αντικαταστήσει τον [[Πέτρος Γαρουφαλιάς|Πέτρο Γαρουφαλιά]] από το [[Υπουργείο Εθνικής Άμυνας|Υπουργείο Εθνικής Αμύνης]] και η άρνηση του τότε Βασιλιά [[Κωνσταντίνος Β' της Ελλάδας|Κωνσταντίνου Β΄]] να υπογράψει το σχετικό διάταγμα, αν ο διάδοχος του Γαρουφαλιά δεν απολάμβανε της απόλυτης εμπιστοσύνης του<ref name="Pakonstantinoy">Παπακωνσταντίνου 1998</ref>.

Ο Γ. Παπανδρέου αναγκάστηκε από τον Κωνσταντίνο να παραιτηθεί στις [[15 Ιουλίου]] [[1965]]. Από εκείνη την ημέρα και μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου του 1966, ο Κωνσταντίνος προσπάθησε να σχηματίσει κυβερνήσεις με τη συμμετοχή κατά διαστήματα 48 βουλευτών της παράταξης Ένωση Κέντρου (αποστατών) που εγκατέλειψαν τον Γεώργιο Παπανδρέου. Ο όρος «''Αποστασία»'' προήλθε από τον χαρακτηρισμό ''αποστάτες'' που αποδόθηκε στους βουλευτές της Ένωσης Κέντρου που, υπό την προτροπή του επίσης βουλευτή της Ένωσης Κέντρου [[Κωνσταντίνος Μητσοτάκης|Κωνσταντίνου Μητσοτάκη]],<ref name="Pakonstantinoy" /> πήραν μέρος ή έδωσαν ψήφο εμπιστοσύνης στις κυβερνήσεις της περιόδου αυτής. Ο Κωνσταντίνος αρχικά διόρισε πρωθυπουργό τον [[Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας|Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα]] με υπουργούς αποστάτες βουλευτές την Ένωσης Κέντρου. Η νέα κυβέρνηση όμως δεν είχε πλειοψηφία στην Βουλή, οπότε σχηματίστηκε άλλη κυβέρνηση υπό τον [[Ηλίας Τσιριμώκος|Ηλία Τσιριμώκο]]. Όλη η περίοδος που ακολούθησε την αποπομπή της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου χαρακτηρίζεται γενικότερα ως περίοδος πολιτικής ανωμαλίας.<ref name="Pakonstantinoy" />

=== Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου ===

Στις [[21 Απριλίου]] [[1967]], και ενώ είχαν προκηρυχθεί [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1967|εκλογές]] για τις [[28 Μαΐου]], μια ομάδα αξιωματικών του στρατού, υπό την ηγεσία του ταξίαρχου [[Στυλιανός Παττακός|Στυλιανού Παττακού]] και των συνταγματαρχών [[Γεώργιος Παπαδόπουλος|Γεωργίου Παπαδόπουλου]] και [[Νικόλαος Μακαρέζος|Νικόλαου Μακαρέζου]] κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα.

Έχοντας εξασφαλίσει περίπου 100 τεθωρακισμένα στην περιοχή της πρωτεύουσας, οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου και κατέλαβαν αρχικά το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Στη συνέχεια έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιο έκτακτης ανάγκης του [[ΝΑΤΟ]] με κωδικό Σχέδιο ''[[Σχέδιο Προμηθεύς|Προμηθεύς]]'', με αποτέλεσμα να κινητοποιηθούν όλες οι στρατιωτικές μονάδες της Αττικής. Το συγκεκριμένο σχέδιο προορίζοντανπροοριζόταν για την αναγκαστική ανάληψη εξουσίας από τοτον στρατό με σκοπό την εξουδετέρωση [[Κομμουνισμός|κομμουνιστικής]] εξέγερσης, σε περίπτωση που εισέβαλλαν στην Ελλάδα δυνάμεις του [[ΕΣΣΔ|Σοβιετικού]] Στρατού.<ref name="Karagiorgas">Καράγιωργας 2003</ref> Ο έμπιστος του βασιλιά αρχηγός του [[Γενικό Επιτελείο Στρατού|Γενικού Επιτελείου Στρατού]] στρατηγός [[Γρηγόριος Σπαντιδάκης]] αντικαταστάθηκε από τον [[Οδυσσέας Αγγελής|Οδυσσέα Αγγελή]]. Ο Αγγελής κάνοντας χρήση του νέου του αξιώματος έδωσε εντολή στο Γ΄ Σώμα Στρατού στη [[Θεσσαλονίκη]] να εφαρμόσει το [[Σχέδιο Προμηθεύς]] σε όλη τη χώρα.

Οι Η.Π.Α. εφάρμοσανεφήρμοσαν την τακτική της realpolitik ως προς τις σχέσεις τους με το νέο καθεστώς. Έτειναν να αποδέχονται ως τετελεσμένο γεγονός τη δικτατορία επικαλούμενοι διάφορα εκλογικευτικά επιχειρήματα: ο ''απλός κόσμος'' της ελληνικής υπαίθρου και των αστικών κέντρων δεν έρχόταν σε ευθεία ρήξη με το καθεστώς. Γενικά η απουσία κάποιου ισχυρού αντιπολιτευτικού κινήματος στο εσωτερικό, η εκ μέρους της οικονομικής ολιγαρχίας του τόπου, υποστήριξης του καθεστώτος και οι διακηρύξεις της χούντας για την πρόωθηση μέτρων εκδημοκρατισμού λειτουργούσαν αποτρεπτικά για την αμερικανική πλευρά. Το κλειδί για την κατανόηση της αμερικανικής στάσης «βρίσκεται στο γεγονός της φιλοατλαντικής στάσης της ηγεσίας της χούντας».<ref>Σωτήρης Ριζάς, Η Ελληνική πολιτικήμετά τον Εμφύλιο πόλεμο. Κοινοβουλευτισμός και Δικτατορία,εκδ.Καστανιώτης, Αθήνα, 2008,σελ.430</ref> Απαιτούσε λεπτό χειρισμό η δημόσια στάση που θα εκδήλωναν οι Η.Π.Α. με δεδομένη την αντίδραση της φιλελεύθερης πτέρυγας των Δημοκρατικών. Αρχικά ο [[Ντιν Ράσκ]] απέτρεψε την έκφραση λύπης της Ουάσινγκτον για το πραξικόπημα. Στη συνέχεια άσκησε διακριτική πίεση για την ασφάλεια του [[Ανδρέας Παπανδρέου|Ανδρέα Παπανδρέου]]. Δια μέσου του Αμερικανού πρεσβευτή στην Αθήνα ασκήθηκε πίεση για την προώθηση, όχι άμεσα μα το ταχύτερο δυνατόν, ελευθεριών και, τέλος, ο ίδιος υιοθέτησε την πρόταση του Τάλμποτ να ανασταλεί η αποστολή βαρέων όπλων στο πλαίσιο του «Military Assistance Program».<ref>Σωτήρης Ριζάς, Η Ελληνική πολιτική μετά τον Εμφύλιο πόλεμο. Κοινοβουλευτισμός και Δικτατορία,εκδ.Καστανιώτης, Αθήνα, 2008,σελ.431</ref> Τον [[Ιούλιος|Ιούλιο]] του [[1967]] η αμερικανική πλευρά και συγκεκριμένα ο Ντιν Ράσκ, ο υπουργός των Εξωτερικών των Η.Π.Α., εισηγήθηκε την μερική άρση του αποκλεισμού αποστολής βαρέων όπλων, χωρίς να αρθεί πλήρως. Είχε προηγηθεί η συνεργασία του καθεστώτος στον [[Πόλεμος των Έξι Ημερών|Πόλεμο των Έξι Ημερών]] με το να επιτρέψει τη χρήση των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα.<ref>Σωτήρης Ριζάς, Η Ελληνική πολιτική μετά τον Εμφύλιο πόλεμο. Κοινοβουλευτισμός και Δικτατορία,εκδ.Καστανιώτης, Αθήνα, 2008,σελ.433</ref> Όταν εκδηλώθηκε το [[Αντικίνημα της 13ης Δεκεμβρίου|κίνημα του βασιλιά Κωνσταντίνου]] οι Αμερικανοί κράτησαν ουδέτερη στάση, αν και σε επίπεδο κορυφής προσδοκούσαν στην επικράτηση του βασιλιά, με τις δικές του όμως δυνάμεις, και χωρίς τη δική τους βοήθεια. Η αποχώρησή του στο εξωτερικό δημιουργούσε στις Η.Π.Α. ένα ζήτημα: στερούνταν ένα βασικό επιχείρημα, λόγω της παρουσίας του για μη αναγνώριση του καθεστώτος. Τελικά, στις 23 Ιανουαρίου [[1968]] ο πρόεδρος [[Λίντον Τζόνσον]] έστειλε επιστολή στο καθεστώς της Αθήνας αποκαθιστώντας πλήρως τις μεταξύ τους σχέσεις.<ref>Σωτήρης Ριζάς, Η Ελληνική πολιτική μετά τον Εμφύλιο πόλεμο. Κοινοβουλευτισμός και Δικτατορία,εκδ.Καστανιώτης, Αθήνα, 2008,σελ.437-439</ref>