Άνδεις: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Οι '''Άνδεις''' (από τη λέξη της γλώσσας [[Κέτσουα]]: '''Anti(s)''' = «υψηλή κορυφή») είναι η μακρύτερη [[οροσειρά]] της Γης. Καταλαμβάνει σχεδόν ολόκληρη τη δυτική ακτή της [[Νότια Αμερική|Νότιας Αμερικής]], με γενική κατεύθυνση βορρά-νότου. Το μήκος τους φθάνει τα 7.000 [[χιλιόμετρο|χιλιόμετρα]] και το πλάτος τους υπερβαίνει σε κάποια γεωγραφικά πλάτη τα 500 χιλιόμετρα, με το φαρδύτερο μέρος μεταξύ των παραλλήλων 18° και 20° νότιου πλάτους. Τα υψίπεδα των Άνδεων δημιουργήθηκαν όταν η [[Τεκτονικές πλάκες|τεκτονική πλάκα]] Νάσκα ολίσθησε κάτω από την Νοτιοαμερικάνικη πλάκα<ref>"Παγκόσμιος Άτλας του 21ου Αιώνα", Καθημερινή - Dorling Kindersley, σελ. 50</ref>. Τα βουνά των Άνδεων εκτείνονται σε επτά χώρες: Την [[Αργεντινή]], τη [[Βενεζουέλα]], τη [[Βολιβία]], τον [[Ισημερινός (χώρα)|Ισημερινό]], την [[Κολομβία]], το [[Περού]] και τη [[Χιλή]]. Μάλιστα κάποιες από αυτές, κυρίως το Περού και η Βολιβία, είναι γνωστές ως «κράτη των Άνδεων»<ref>{{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/greek/worldnews/story/2004/12/printable/041209_latinamericaunion.shtml|title=BBCGreek|website=www.bbc.co.uk|accessdate=2020-01-10}}</ref>.

Οι '''Άνδεις''' αποτελούνται από δύο συνιστώσες, την Ανατολική Κορδιλιέρα (''Cordillera Oriental'') και τη Δυτική κορδιλιέραΚορδιλιέρα (''Cordillera Occidental''), με μικρότερες οροσειρές, όπως την [[Κορδιλιέρα ντε λα Κόστα]] της [[Χιλή|Χιλής]]. Από πλευράς ύψους, οι '''Άνδεις''' αποτελούν την υψηλότερη οροσειρά έξω από την [[Ασία]], με την υψηλότερη κορυφή τους, την [[Ακονκάγκουα]], να φθάνει σε υψόμετρο 6.959 [[μέτρο|μέτρα]]<ref>Εγκυκλοπαίδεια "Νέα Δομή", τόμ. 4, σελ.59, Αθήνα 1999</ref> πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η κορυφή του όρους [[Τσιμποράσο]], στις Άνδεις του [[Εκουαδόρ]], θεωρείται το σημείο της γήινης επιφάνειας που απέχει περισσότερο από κάθε άλλο από το κέντρο της Γης<ref>Audrey Salkeld, ed., ''World Mountaineering'', Bulfinch Press, 1998, ISBN 0-8212-2502-2, p. 140.</ref>, επειδή η Γη είναι πεπλατυσμένη εξαιτίας της περιστροφής γύρω από τον άξονά της. Σε σύγκριση με τα [[Ιμαλάια]], οι Άνδεις έχουν περίπου ίσο πλάτος αλλά υπερδιπλάσιο μήκος.

Τα ηφαίστεια [[Τσιμποράσο]] (6.267 μ.) και το [[Κοτοπάξι]] (5.897 μ.) στον Ισημερινό ανήκουν στην πρώτη ομάδα<ref>Εγκυκλοπαίδεια "Νέα Δομή", τόμ. 4, σελ.60, Αθήνα 1999</ref>. Στην δεύτερη υπάρχουν ενεργά ηφαίστεια ως το πρόσφατο παρελθόν ενώ στην τρίτη ομάδα υπάρχουν τα περισσότερα και ήταν η αιτία για τεράστιες καταστροφές, όπως ο [[Μεγάλος σεισμός της Βαλδίβια (1960)]]<ref name="usgs9.5">U.S. Geological Survey (7 Μαρτίου 2006). [http://earthquake.usgs.gov/regional/world/events/1960_05_22.php Historic Earthquakes - Chile - 1960 May 22 19:11:14 GMT- Magnitude 9.6: The Largest Earthquake in the World.] Retrieved on 2007-01-09</ref>.