|
O '''εθνικισμός''' είναι ιδεολογία και κίνημα που προωθεί τα συμφέροντα ενός συγκεκριμένου [[Έθνος (κοινωνιολογία)|έθνους]],<ref name="Smith1">[[Anthony D. Smith|Smith, Anthony]]. ''Nationalism: Theory, Ideology, History''. [[Polity (publisher)|Polity]], 2010. pp. 9, 25–30; {{Cite book | last= James | first= Paul |authorlink= Paul James (academic) | title= Nation Formation: Towards a Theory of Abstract Community | url= https://www.academia.edu/40353321 |publisher= Sage Publications | location= London |year= 1996}} (αναφέρεται στον αγγλικό όρο nationalism)</ref> ειδικά με σκοπό της απόκτησης και διατήρησης της κυριαρχίας (δηλαδή, της αυτοδιοίκησης) του έθνους στην πατρίδα του. Ο εθνικισμός πρεσβεύει ότι κάθε έθνος πρέπει να κυβερνά τον εαυτό του, ελεύθερο από εξωτερικές επεμβάσεις ([[αυτοδιάθεση]]), ότι το έθνος είναι η φυσική και ιδεώδης βάση για μια πολιτεία<ref name="Finlayson">{{cite book|last=Finlayson|first=Alan|chapter=5. Nationalism|chapterurl=https://books.google.com/books?id=4PsjAwAAQBAJ&pg=PA99|editor1-last=Geoghegan|editor1-first=Vincent|editor2-last=Wilford|editor2-first=Rick|title=Political Ideologies: An Introduction|url=https://books.google.com/?id=4PsjAwAAQBAJ|year=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-80433-8|pages=[https://books.google.com/books?id=4PsjAwAAQBAJ&pg=PA100 100-102]}}</ref> και ότι το έθνος είναι δικαιωματικά η μόνη πηγή πολιτικής ισχύος ([[λαϊκή κυριαρχία]]).<ref name="Smith1"/><ref>Yack, Bernard. ''Nationalism and the Moral Psychology of Community''. University of Chicago Press, 2012. p. 142</ref> Επιπλέον, ο εθνικισμός στοχεύει στην οικοδόμηση και τη διατήρηση μιας ενιαίας [[εθνική ταυτότητα|εθνικής ταυτότητας]], βασισμένης σε κοινά κοινωνικά χαρακτηριστικά όπως η κουλτούρα, η εθνικότητα, η γεωγραφική θέση η γλώσσα, η πολιτική, (ή η κυβέρνηση) η θρησκεία, οι παραδόσεις και η πίστη σε μια κοινή μοναδική ιστορία<ref name = Triandafyllidou>{{cite journal | last1 = Triandafyllidou | first1 = Anna | year = 1998 | title = National Identity and the Other | journal = Ethnic and Racial Studies | volume = 21 | issue = 4 | pages = 593–612 | doi=10.1080/014198798329784}}</ref><ref name = Smith>{{cite book | last1 = Smith | first1 = A.D. | year = 1981 | title = The Ethnic Revival in the Modern World | publisher = Cambridge University Press}}</ref>. Στοχεύει ακόμη στην προώθηση της εθνικής ενότητας ή την αλληλεγγύη.<ref name="Smith1"/> Κατά συνέπεια ο εθνικισμός επιδιώκει τη διατήρηση και ανάδειξη της παραδοσιακής κουλτούρας ενός έθνους· η πολιτιστική αναβίωση έχει συνδεθεί με εθνικιστικά κινήματα.<ref>Smith, Anthony. ''Nationalism: Theory, Ideology, History''. [[Polity (publisher)|Polity]], 2010. pp. 6–7, 30–31, 37</ref> Ενθαρρύνει, ακόμη, την υπερηφάνεια για εθνικά επιτεύγματα και συνδέεται στενά με τον [[πατριωτισμός|πατριωτισμό]].<ref>{{Cite book | last1= Nairn | first1= Tom | last2= James | first2= Paul | authorlink= Paul James (academic) | title= Global Matrix: Nationalism, Globalism and State-Terrorism | url= https://www.academia.edu/1642325 | year= 2005 | publisher= Pluto Press | location= London and New York}}; and {{Cite book | last= James | first= Paul |authorlink= Paul James (academic) | title= Globalism, Nationalism, Tribalism: Bringing Theory Back In – Volume 2 of Towards a Theory of Abstract Community |url= https://www.academia.edu/1642214 | year= 2006 | publisher= Sage Publications | location= London }}</ref> Συχνά ο εθνικισμός συνδυάζεται με άλλες ιδεολογίες όπως, για παράδειγμα, ο [[συντηρητισμός]] (εθνικός συντηρητισμός) ή ο [[σοσιαλισμός]] (σοσιαλιστικός εθνικισμός).<ref name="Finlayson"/>
== Πολιτική θεωρία ==
Είναι αρκετά δύσκολο να οριστεί με ακρίβεια ο εθνικισμός. Ωστόσο μια αρχή φαινεται να διέπει όλους τους τύπους εθνικισμού: τα έθνη είναι μια υπαρκτή κατάσταση και όχι ένα φανταστικό κατασκεύασμα καθώς οι ανθρώποι διαφορετικών εθνών είναι διαφορετικοί μεταξύ τους, οι Γερμανοί είναι διαφορετικοί από τους Γάλλους, οι Ισπανοί από τους Πορτογάλλους κτλ. Αυτή η πραγματικότητα δίνει δικαιώματα και υποχρεώσεις στα μέλη του, εκ των οποίων ένα εξ αυτών είναι να αγωνιστούν οι πολίτες για το εθνική ανεξαρτησία και αυτονομία.{{sfn|David|2006|pp=529-530}}
Υπάρχουν τρεις σχολές για την κατανόηση της προέλευσης και της βάσης του εθνικισμού. Ο [[αρχεγονισμός]] (αγγλ. Primordialism, perennialism) προτείνει ότι υπήρχαν πάντα έθνη και ότι ο εθνικισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Ο [[εθνοσυμβολισμός]] (αγγλ. Ethnosymbolism) εξηγεί τον εθνικισμό ως ένα δυναμικό, εξελικτικό φαινόμενο και τονίζει τη σημασία των συμβόλων, των μύθων και των παραδόσεων στην ανάπτυξη των εθνών και του εθνικισμού. Ο [[μοντερνισμός]] προτείνει ότι ο εθνικισμός είναι ένα πρόσφατο κοινωνικό φαινόμενο που για την ύπαρξή του χρειάζεται τις κοινωνικοοικονομικές δομές της σύγχρονης κοινωνίας. <ref name="Anthony Smith">{{cite book|last1=Smith|first1=Deanna|year=2007|title=Nationalism|edition=2nd|publisher=polity|location=Cambridge|isbn=978-0-7456-5128-6}}</ref>
== Ιστορία ==
Ο Αμερικανός φιλόσοφος και ιστορικός Hans Kohn αναφέρει το 1944 ότι ο εθνικισμός εμφανίστηκε τον 17ο αιώνα.<ref>{{cite book|last=Kohn|first=Hans|title=The Idea Of Nationalism: A Study In Its Origins And Background|url=https://books.google.com/?id=Qnwbviylg6wC|year=1967|publisher=Transaction Publishers|isbn=978-1-4128-3729-3|page=[https://books.google.com/books?id=Qnwbviylg6wC&&q=%22emergence%20of%20nationalism%22 1i]|orig-year=1944}}</ref> Άλλες πηγές τοποθετούν διαφορετικά την αρχή, του απο τον 18ο αιώνα κατά τη διάρκεια εξεγέρσεων αμερικανικών κρατών εναντίον της Ισπανίας ή με τη Γαλλική Επανάσταση. Η συναίνεση είναι ότι ο εθνικισμός ως έννοια καθιερώθηκε σταθερά από τον 19ο αιώνα.<ref>{{cite book|author=Gregorio F. Zaide|title=World History|url=https://books.google.com/?id=Kq512SmGMIsC&pg=PA274|year=1965|publisher=.|page=274|isbn=978-971-23-1472-8}}</ref><ref>{{cite journal |last=Calhoun |first=Craig |date=1993 |title=Nationalism and Ethnicity |journal=Annual Review of Sociology |volume=19 |pages=211–39 |doi=10.1146/annurev.soc.19.1.211}}</ref>
== Τύποι εθνικισμού ==
=== Φιλελεύθερος εθνικισμός===
{{κύριο|φιλελεύθερος εθνικισμός}}
Ως φιλελεύθερος εθνικισμός θεωρείται η κλασική μορφή του ευρωπαϊκού φιλελευθερισμού (παρ' όλο που σε κάποια σημεία ο φιλελευθερισμός σκοπεύει πέραν του έθνους στην πορεία) με απαρχή τις ιδέες της [[Γαλλική Επανάσταση|Γαλλικής Επανάστασης]], με συνέχεια τις ιδέες του ιταλικού εθνικιστικού κινήματος μετά τη ''Risorgimento'' ([[αναγέννηση]]) και την θέληση για την[[Ιταλική ενοποίηση|ιταλική ενοποίηση]] και το λατινοαμερικάνικο, αργότερα, κίνημα ανεξαρτησίας. Δηλαδή στα μέσα του 19ου αιώνα, στην ηπειρωτική Ευρώπη ο όρος εθνικιστής είναι στενά συνδεδεμένος με τον όρο φιλελεύθερος. Ο φιλελεύθερος εθνικισμός δέχεται ότι η ανθρωπότητα είναι εκ φύσεως διαιρεμένη σε έθνη που το καθένα έχει ξεχωριστή ταυτότητα, ενώ διασυνδέεται με τη λαϊκή κυριαρχία. Βασική θεματική αρχή του φιλελεύθερου εθνικισμού είναι η [[εθνική αυτοδιάθεση]], ενώ ο ίδιος ο φιλελεύθερος εθνικισμός είναι βασισμένος πάνω σε αρχές, χωρίς να προωθεί τα συμφέροντα ενός έθνους σε βάρος ενός άλλου, υπό την έννοια ότι όλα τα έθνη είναι ίσα. Τελικός σκοπός του είναι η οικοδόμηση ενός κόσμου κυρίαρχων εθνών-κρατών.
=== Συντηρητικός εθνικισμός ===
Χρονολογικά, ο συντηρητικός εθνικισμός μάλλον έπεται του φιλελεύθερου εθνικισμού. Παρ' όλο που μέχρι το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα οι συντηρητικοί πολιτικοί αντιμετώπιζαν τον εθνικισμό ως ανατρεπτικό δόγμα, έπειτα με το πέρας του χρόνου τον χρησιμοποίησαν ως «ανάχωμα» στον σοσιαλισμό (π.χ. το ιδεώδες «[[Μονοεθνικός συντηρητισμός|ενός έθνους]]» του [[Μπέντζαμιν Ντισραέλι]]), ή η υιοθέτηση του πανσλαβικού εθνικισμού από τον [[Αλέξανδρος Γ' της Ρωσίας|Τσάρο Αλέξανδρο Γ']], αφού για τον συντηρητικό εθνικισμό στόχος ήταν κυρίως η κοινωνική συνοχή, δημόσια τάξη και ασφάλεια, ενώ οι συντηρητικοί εθνικιστές πίστευαν σε πως το έθνος είναι μια οργανική οντότητα που πηγάζει από μια βασική επιθυμία των ανθρώπων να συναναστρέφονται με εκείνους που έχουν ίδιες απόψεις, συνήθειες και τρόπο ζωής με αυτούς. Αυτό το είδος εθνικισμού ευδοκιμεί σε εδραιωμένα έθνη-κράτη και όχι σε έθνη υπό διαδικασία εθνογένεσης, ενώ θεωρεί ότι υπάρχουν εσωτερικοί και εξωτερικοί εχθροί. Οι εσωτερικοί εχθροί είναι ο ταξικός ανταγωνισμός, με τον κίνδυνο κοινωνικής επανάστασης, ενώ εξωτερικοί εχθροί είναι ο διεθνισμός και η μετανάστευση. Παρ' όλο που πολλοί συνδέουν αυτό το είδος εθνικισμού με το μιλιταρισμό και τον επεκτατισμό, ωστόσο κύριο γνώρισμα του συντηρητικού εθνικισμού είναι η εσωστρέφεια και ο απομονωτισμός. Τέλος, ως κριτική του συντηρητικού εθνικισμού διαφαίνεται πως μπορεί να τεθεί το γεγονός χειραγώγησης της εξουσίας από τη διοικούσα ελίτ.
=== Επεκτατικός εθνικισμός ===
Αυτή η μορφή εθνικισμού έχει καθαρά επιθετικό, στρατιωτικό και επεκτατικό χαρακτήρα, ενώ είναι αντίθετη με τα πιστεύω του φιλελεύθερου εθνικισμού, όπως παραδείγματος χάριν τη πίστη στα ίσα δικαιώματα και την αυτοδιάθεση. Ο [[ιμπεριαλισμός]] που διακατείχε τα ευρωπαϊκά κράτη τον 19ο αιώνα πυροδοτούσε ένα κλίμα λαϊκού εθνικισμού, όπου το εθνικό γόητρο ήταν συνυφασμένο με την όλο και περισσότερο κατοχή μιας αυτοκρατορίας, ενώ κάθε αποικιακή νίκη χαιρετίζονταν με εκδηλώσεις λαϊκού ενθουσιασμού. Ειδικά αυτού του είδους ο εθνικισμός οδηγεί σε αισθήματα υστερικού, εθνικιστικού ενθουσιασμού, που αποκαλείται πολλές φορές και ''θεμελιακός εθνικισμός'', δηλαδή η πίστη ότι το έθνος είναι τα πάντα, ενώ το άτομο τίποτα. Αυτή η μορφή εθνικισμού είναι άμεσα και άρρηκτα συνδεδεμένη τόσο με [[Σωβινισμός|σοβινιστικές]] απόψεις και θεωρίες, όσο και με οπισθοδρομικού χαρακτήρα μυθοπλασιών (π.χ. ο [[Μπενίτο Μουσολίνι|Μουσολίνι]]) και οι Ιταλοί φασίστες ανακαλούσαν την εποχή της [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]] ή ο [[Αδόλφος Χίτλερ|Χίτλερ]] και οι Γερμανοί ναζί παρέπεμπαν τόσο στο [[Γερμανική Αυτοκρατορία|Δεύτερο Ράιχ]] του [[Ότο φον Μπίσμαρκ|Μπίσμαρκ ]](Bismarck) όσο και στο [[Γερμανικό Ράιχ|Πρώτο Ράιχ]] του [[Καρλομάγνος|Καρλομάγνου]] και της [[Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]].
=== Αντιαποικιοκρατικός εθνικισμός ===
Ο αναπτυσσόμενος κόσμος γέννησε διάφορες μορφές εθνικισμού, οι οποίες είχαν ως κοινή αρχή τη πάλη ενάντια στην αποικιοκρατία. Στην Αφρική και την Ασία, οδήγησε σε ένα αίσθημα εθνικότητας που διαμορφώθηκε από την κοινή επιθυμία «εθνικής απελευθέρωσης». Ακόμη και οι μεγάλες και εκτεταμένες αυτοκρατορίες της Βρετανίας, Γαλλίας, Ολλανδίας και Πορτογαλίας λύγισαν μπροστά στον αναδυόμενο αυτό εθνικισμό στη πορεία. Πιο συγκεκριμένα στην [[Ινδία]] υποσχέθηκαν ανεξαρτησία κατά τη διάρκεια του [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ παγκοσμίου πολέμου]] και την αναγνώρισαν το 1947, ενώ η [[Κίνα]] πέτυχε την πραγματική ενότητα και ανεξαρτησία μόνο μετά τη κομμουνιστική επανάσταση του 1949. Η δημοκρατία της [[Ινδονησία]]ς ιδρύθηκε το 1949, μετά από τριετή πόλεμο εναντίον των Ολλανδών. Το [[Βιετνάμ]] με στρατιωτική εξέγερση ανάγκασε τους Γάλλους να αποσυρθούν το 1954, αν και η τελική απελευθέρωση και ενοποίηση του βορείου και νοτίου Βιετνάμ επετεύχθη μόλις το 1975. Ο στόχος της «εθνικής απελευθέρωσης» είχε τόσο οικονομική όσο και πολιτική διάσταση, κάτι που μας βοηθά στη κατανόηση του λόγου που τα αντιαποικιοκρατικά κινήματα στράφηκαν στον σοσιαλισμό και ειδικά στον μαρξισμό-λενινισμό, ως όχημα έκφρασης των εθνικιστικών τους φιλοδοξιών και όχι στον φιλελευθερισμό, ακόμη και αν φαiνομενικά ο εθνικισμός και σοσιαλισμός είναι ασύμβατα πολιτικοϊδεολογικά συστήματα.
=== Πολιτειακός εθνικισμός===
Αυτή η μορφή εθνικισμού αδιαφορεί για τις αξιώσεις περί της φυλής ή του αίματος, αναπτύσσεται περισσότερο σε χώρες που τις απαρτίζουν μετανάστες όπως είναι οι Η.Π.Α, ο Καναδάς, η Αυστραλία κ.λ.π. Οι νέοι μετανάστες ζουν για κάποιο χρονικό διάστημα στην χώρα και έπειτα δίνουν όρκο πίστης στο Σύνταγμα και τους νόμους του κράτους, με αυτό τον τρόπο γίνονται πολίτες του κράτους ανεξάρτητα την καταγωγή ή την εθνικότητα που είχαν πριν.
== Παραπομπές==
<references />
== Πηγές ==
* {{cite book|ref=harv|last=Miller|first=David|editor=John S. Dryzek|others=Bonnie Honig, Anne Phillips|title=The Oxford Handbook of Political Theory|url=https://books.google.com/books?id=9dkaR1GQHRkC|date=12 June 2008|publisher=OUP Oxford|isbn=978-0-19-954843-9|chapter=Nationalism}}
==Περαιτέρω μελέτη==
* {{Cite book |editor-last =Delanty | editor-first =Gerard |editor2-last=Kumar |editor2-first=Krishan |title=The Sage Handbook of Nations and Nationalism |location =London |publisher=Sage Publications |url=https://books.google.com/books?id=3Y3zK_jyagQC&printsec=frontcover |isbn=1-4129-0101-4 |year =2006 |ref=harv}}
* {{cite book |last=Özkirimli |first=Umut |title=Theories of Nationalism: A Critical Introduction |edition=2nd |year=2010 |publisher=Palgrave Macmillan |location=New York |isbn=0-230-57732-6 |ref=harv}}
{{Wiktionary}}
{{βικιφθέγματα}}
{{commonscat}}
{{φιλοσοφία-επέκταση}}
{{Πολιτικές ιδεολογίες}}
[[Κατηγορία:Εθνικισμός|*]]
<br />
|
