Βικιπαίδεια

Ιωάννινα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Έντονοι χαρακτήρες χρησιμοποιούνται για τον τίτλο του λήμματος στην εισαγωγή. Λοιπή επιμέλεια παραγράφου
Γραμμή 36:
 
=== Από τους Βαλκανικούς πολέμους μέχρι την Μικρασιατική καταστροφή ===
{{Κύριο λήμμα: ''[[|Μάχη του Μπιζανίου]], [[|Απελευθέρωση των Ιωαννίνων]]''}}
Τα Ιωάννινα απελευθερώθηκαν κατά τους [[Βαλκανικοί Πόλεμοι|Βαλκανικούς Πολέμους]] και ενσωματώθηκαν στο Ελληνικό Κράτος. Στις 19 Φεβρουαρίου 1913 ξεκίνησε κανιοβολισμούς το πυροβολικό. Την επόμενη,στις 20 Φεβρουαρίου 1913 ξεκίνησε η γενική επίθεση του ελληνικού στρατού. Παράλληλα αποκόπηκαν οι επικοινωνίες του τουρκικού στρατού. Στις 21 Φεβρουαρίου 1913,τις πρώτες πρωινές ώρες ο Εσσάτ Πασάς παρέδωσε την πόλη στον ελληνικό στρατό.<ref>{{Cite web|url=https://www.sansimera.gr/articles/601|title=Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
Οι ανταγωνισμοί Ελλάδας και Ιταλίας για την Αλβανία,οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα αλλά και ο [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος]] που ήταν σε εξέλιξη, οδήγησαν την Ιταλία στο να καταλάβει τμήμα της Ηπείρου. Τα Ιωάννινα καταλήφθηκαν στις 28 Μαΐου 1917. Αμέσως εμφανίστηκαν προβλήματα, με κύριο αυτό της τροφοδοσίας. Στα τέλη Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, μετά από διαβουλεύσεις με τις υπόλοιπες χώρες της [[Αντάντ]], οι Ιταλοί άρχισαν να αποχωρούν από το τμήμα που είχαν καταλάβει.<ref>{{Cite web|url=https://argolikoslibrary.files.wordpress.com/2018/05/ceb7-ceaecf80ceb5ceb9cf81cebfcf82-cebaceb1cf84ceac-cf84cebfcebd-ceb1ce84-cf80ceb1ceb3cebacf8ccf83cebcceb9cebf-cf80cf8ccebbceb5cebccebf.pdf|title=Η Ήπειρος κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο Η ιταλική κατοχή, 1917|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://olympias.lib.uoi.gr/jspui/bitstream/123456789/6238/1/6.%20%CE%97%20%CE%B9%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%87%CE%AE%20%CF%84%CE%BF%CF%85%201917-1919.pdf|title=Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΤΟΥ 1917-1919 ΣΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΗΠΕΙΡΟΥ|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
Τα Ιωάννινα απελευθερώθηκαν κατά τους [[Βαλκανικοί Πόλεμοι|Βαλκανικούς Πολέμους]] και ενσωματώθηκαν στο Ελληνικό Κράτος. Στις 19 Φεβρουαρίου 1913 ξεκίνησε κανιοβολισμούς το πυροβολικό. Την επόμενη,στις 20 Φεβρουαρίου 1913 ξεκίνησε η γενική επίθεση του ελληνικού στρατού.Παράλληλα αποκόπηκαν οι επικοινωνίες του τούρκικου στρατού. Στις 21 Φεβρουαρίου 1913,τις πρώτες πρωινές ώρες ο Εσσάτ Πασάς παρέδωσε την πόλη στον ελληνικό στρατό,ο οποίος εισήλθε μέσα στην πόλη.<ref>{{Cite web|url=https://www.sansimera.gr/articles/601|title=Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
Μετά τη [[Μικρασιατική καταστροφή]] (1922) και την [[Ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923|Ανταλλαγή πληθυσμών]], οι περισσότερες τουρκικές οικογένειες αποχώρησαν για την [[Τουρκία]] και ταυτόχρονα εγκαταστάθηκαν στην πόλη των Ιωαννίνων πολλοί Έλληνες πρόσφυγες από τη [[Μικρά Ασία]]. Δημιουργήθηκαν προσφυγικά χωριά που σήμερα αποτελούν προάστια της πόλης των Ιωαννίνων όπως η [[Ανατολή Ιωαννίνων|Ανατολή]], η [[Μπάφρα Ιωαννίνων|Μπάφρα]] και η [[Νεοκαισάρεια Ιωαννίνων|Νεοκαισάρεια]].<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20090608075446/http://www.anatoli.gov.gr/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=79&Itemid=210|title=Ιστορία|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
Οι ανταγωνισμοί Ελλάδος και Ιταλίας για την Αλβανία,οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα αλλά και ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος που ήταν σε εξέλιξη,οδήγησαν την Ιταλία στο να καταλάβει κομμάτι της Ηπείρου. Τα Ιωάννινα καταλήφθηκαν στις 28 Μαΐου 1917. Άμεσα εμφανίστηκαν προβλήματα με κύριο αυτό της τροφοδοσίας. Στα τέλη Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους μετά από διαβουλεύσεις με τις υπόλοιπες χώρες της Αντάντ οι Ιταλοί άρχισαν να αποχωρούν από το κομμάτι που είχαν καταλάβει.<ref>{{Cite web|url=https://argolikoslibrary.files.wordpress.com/2018/05/ceb7-ceaecf80ceb5ceb9cf81cebfcf82-cebaceb1cf84ceac-cf84cebfcebd-ceb1ce84-cf80ceb1ceb3cebacf8ccf83cebcceb9cebf-cf80cf8ccebbceb5cebccebf.pdf|title=Η Ήπειρος κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο Η ιταλική κατοχή, 1917|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://olympias.lib.uoi.gr/jspui/bitstream/123456789/6238/1/6.%20%CE%97%20%CE%B9%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%87%CE%AE%20%CF%84%CE%BF%CF%85%201917-1919.pdf|title=Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΤΟΥ 1917-1919 ΣΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΗΠΕΙΡΟΥ|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
Μετά τη [[Μικρασιατική καταστροφή]] (1922) και την [[ανταλλαγή πληθυσμών]], οι περισσότερες τούρκικες οικογένειες αποχώρησαν για την [[Τουρκία]] και ταυτόχρονα εγκαταστάθηκαν στην πόλη των Ιωαννίνων πολλοί Έλληνες πρόσφυγες από τη [[Μικρά Ασία]]. Δημιουργήθηκαν προσφυγικά χωριά που σήμερα αποτελούν προάστια της πόλης των Ιωαννίνων όπως η [[Ανατολή Ιωαννίνων|Ανατολή]], η Μπάφρα και η [[Νεοκαισάρεια Ιωαννίνων|Νεοκαισάρεια]].<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20090608075446/http://www.anatoli.gov.gr/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=79&Itemid=210|title=Ιστορία|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
=== Μεσοπόλεμος ===
Στο διάστημα του μεσοπολέμουΜεσοπολέμου, η πόλη προσπαθεί να μεταλλαχθεί από μια οθωμανική πόλη σε μια σύγχρονη πόλη του 20ου αιώνα. Υπάρχουν όμως προβλήματα σε αυτήν την μετάβαση. Η πόλη χάνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο που είχε και καταλήγει σε ένα επαρχιακό διοικητικό κέντρο. Το εμπόριο και η οικονομία φθίνει. Το ίδιο συμβαίνει και στην βιοτεχνία αλλά και τον πληθυσμό. Την δεκαετία του 30' υπάρχει μια ανάκαμψη. Πρωταγωνιστικό ρόλο θα παίξει ο μητροπολίτης Ιωαννίνων και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Ελλάδος [[Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων|Σπυρίδων]], με τηντη βοήθεια των κληροδοτημάτων των [[Εθνικοί ευεργέτες|εθνικών ευεργετών]]. Αυτό θα φανεί από την δημιουργία νέων κτηρίων. Ο ιδιωτικός τομέας δείχνει μια κινητικότητα. Η πορεία αυτή όμως θα ανακοπεί από την έναρξη του [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|δευτέρουΔευτέρου παγκοσμίουΠαγκοσμίου πολέμουΠολέμου]].<ref>{{Cite web|url=https://zsgiannina.gr/wp-content/uploads/2017/02/608.2-149-165.pdf|title=μεσοπολέμου απάνθισμα|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
=== Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος ===
Η 8η Μεραρχία ανέλαβε να σηκώσει το βάρος της άμυνας στην αρχή του πολέμου στο [[Καλπάκι Ιωαννίνων|Καλπάκι]]. Τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 1940 η πόλη των Ιωαννίνων δέχτηκε βομβαρδισμούς από τους Ιταλούς με ανθρώπινες και υλικές απώλειες. Το Πάσχα του 1941 και λίγο πριν την συνθηκολόγηση υπήρξε βομβαρδισμός της πόλης από τις γερμανικές δυνάμεις. Τότε βομβαρδίστηκε το 2ο στρατιωτικόΣτρατιωτικό νοσοκομείοΝοσοκομείο, ενώ είχε ευδιάκριτο το σήμα του Ερυθρού Σταυρού με αποτέλεσμα να υπάρξουν 50 νεκροί ανάμεσα σε ιατρικό προσωπικό και νοσηλευόμενους.<ref name=":2" /> Οι γερμανικές θηριωδίες συνεχίστηκαν στην περιοχή με πιο γνωστές αυτές στις [[Λιγκιάδες Ιωαννίνων|Λιγκιάδες]] αλλά και στα χωριά του Ζαγορίου.<ref>{{Cite web|url=http://www.zagori.gov.gr/?p=19759|title=Μηνύματα κατά του ναζισμού και της λήθης στην «Ημέρα Μνήμης Ζαγορίου»|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mixanitouxronou.gr/o-germanos-evgale-tin-xifologchi-ke-tin-karfose-stin-plati-tou-vrefous-i-sfagi-stis-ligkiades-ioanninon-epidi-i-antartes-skotosan-ton-filo-tou-chitler/|title=«Ο Γερμανός έβγαλε την ξιφολόγχη και την κάρφωσε στην πλάτη του βρέφους». Η σφαγή στις Λιγκιάδες Ιωαννίνων, επειδή οι αντάρτες σκότωσαν τον φίλο του Χίτλερ...|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
Το 1944, κατά τη διάρκεια της [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|γερμανικής Κατοχής]], σχεδόν το σύνολο της [[Εβραίοι|εβραϊκής]] κοινότητας της πόλης ([[Ρωμανιώτες]]), εστάλησαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Πολωνία και τη Γερμανία, από τους οποίους ελάχιστοι επέστρεψαν. Πολλές μαρτυρίες αναφέρουν ότι η κοινότητα είχε προειδοποιηθεί από Χριστιανούς των Ιωαννίνων και από το [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο|ΕΑΜ]] για τον επερχόμενο εκτοπισμό. Ωστόσο, πρόσωπα με μεγάλη επιρροή, όπως ο έμπορος και θρησκευτικός παράγων Σαμπεθάι Καμπιλή, πίστευαν ότι μπορούσαν να εξαγοράσουν τους Γερμανούς εφοδιάζοντας τους με ό,τι ζητούσαν, και προτίμησαν να παραμείνουν στην πόλη. Μερικοί Εβραίοι που φυγαδεύτηκαν διασώθηκαν από τον εκτοπισμό. Κατά τη Ρωμανιώτισσα συγγραφέα Rae Dalven, "''η άμεση αιτία αυτής της τραγωδίας ήταν η ακούσια προδοσία ενός επίμονου και ισχυρογνώμονα θρησκευτικού ηγέτη [Καμπιλή]''."<ref>Ελένη Κουρμαντζή, "Γιωσέφ Ελιγιά - Σαμπεθάι Καμπιλή. Ιδεολογικά προβλήματα στην προπολεμική Ισραηλιτική κοινότητα Ιωαννίνων", ''Δωδώνη. Επιστημονική Επετηρίς Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων'', 24 (1993), σ. 205.</ref> Στη σύγχρονη εποχή διατηρείται η Εβραϊκή Συναγωγή Ιωαννίνων.
 
Η πόλη απελευθερώθηκε τον Οκτώβριο του 1944 μετά την αποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων Κατοχής και την είσοδο ανταρτών του [[Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος|ΕΔΕΣ]] υπό τον [[Αλέξανδρος Παπαδόπουλος (βουλευτής Ιωαννίνων)|Αλέκο Παπαδόπουλο]].<ref>Βαγγέλης Τζούκας, ''Ο ΕΔΕΣ 1941-1945. Μια επανεκτίμηση'', εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2017, σελ. 58-59.</ref> Στις 23 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, στη διάρκεια των Δεκεμβριανών, η πόλη κατελήφθη από δυνάμεις του [[Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός|ΕΛΑΣ]] υπό τους [[Στέφανος Σαράφης|Στέφανο Σαράφη]] και [[Άρης Βελουχιώτης|Άρη Βελουχιώτη]] έπειτα από μάχες ανάμεσα στις δύο οργανώσεις.<ref>Τζούκας, 2017, σελ. 67.</ref>
 
=== Μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο ===
Το 1970 ιδρύθηκε το [[Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων]].Κατά την διάρκεια της χούντας[[Στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα (1967 - 1974)|Χούντας]] υπήρξε αντίσταση και από φοιτητές του πανεπιστημίου.<ref>{{Cite web|url=http://edu.pep.uoi.gr/cnoutsos/thraysmata.htm|title=ΘΡΑΥΣΜΑΤΑ ΜΝΗΜΗΣ|last=Νούτσος|first=Χαράλαμπος|ημερομηνία=|website=edu.pep.uoi.gr|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2020-10-15}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://typos-i.gr/article/e3egersh-etwn-45-h-mikrh-antigonh-kai-o-xoros-twn-dwdeka|title=Εξέγερση ετών 45: Η μικρή Αντιγόνη και ο χορός των δώδεκα|last=|first=|ημερομηνία=16 Νοεμβρίου 2018|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>Τα Ιωάννινα είχαν θέσει υποψηφιότητα για την ανάδειξή τους σε [[Πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης|Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης]], το 2021 χωρίς όμως να τα καταφέρουν.<ref>{{Cite web|url=https://m.naftemporiki.gr/story/1070679|title=Ιωάννινα: Παρουσίαση της υποψηφιότητας για Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2021|last=|first=|ημερομηνία=24 Φεβρουαρίου 2016|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.iefimerida.gr/news/300582/i-eleysina-politistiki-proteyoysa-tis-eyropis-gia-2021|title=Η Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2021|last=|first=|ημερομηνία=11 Νοεμβρίου 2016|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
== Αξιοθέατα ==
[[Αρχείο:Castle Gate.jpg|thumb|upright|Το Βυζαντινό Κάστρο των Ιωαννίνων]]
Γραμμή 63 ⟶ 62 :
Κάποια από τα αξιοθέατα είναι τα εξής:
 
*[[Κάστρο Ιωαννίνων]]: Περιέχει το [[Φετιχιέ τζαμί Ιωαννίνων|Φετιχιέ τζαμί]], τον [[Τάφος του Αλή Πασά|Τάφο του Αλή Πασά]] και το Βυζαντινό Μουσείο, όπως και την αίθουσα έκθεσηςΈκθεσης Αργυροχρυσοχοΐας. Το όνομα Φετιχέ Τζαμί σημαίνει ''Τέμενος της Κατάκτησης'' και χτίστηκε το 1430 πάνω στα ερείπια βυζαντινού ναού. Αρχικά ήταν ξύλινο, μετά όμως το 1611 ξαναχτίστηκε πέτρινο. Την τελική μορφή την πήρε από τον [[Αλή Πασάς|Αλή Πασά]] το 1795.<ref>{{Cite web|url=https://www.archaiologia.gr/blog/archaeological_site/%CE%BA%CE%AC%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF-%CE%B9%CF%89%CE%B1%CE%BD%CE%BD%CE%AF%CE%BD%CF%89%CE%BD/|title=Κάστρο Ιωαννίνων|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Ιστορικό Κέντρο των Ιωαννίνων
*Υπαίθριο θέατρο της Ε.Η.Μ. «[[Κωνσταντίνος Φρόντζος|Κώστας Φρόντζος]]»: Βρίσκεται στον λόφο της Αγίας Τριάδας λίγα μόνο λεπτά από το κέντρο της πόλης των Ιωαννίνων. Πρόκειται για θέατρο χωρητικότητας 3.500 ατόμων, αντίγραφο του κάτω διαζώματος του θεάτρου της αρχαίας Δωδώνης, χτισμένο τη δεκαετία του '60 και με σχέδια του αρχιτέκτονα Βασίλη Χαρίση. 
Γραμμή 74 ⟶ 73 :
=== Το Νησί ===
{{Κύριο|Νησί των Ιωαννίνων|}}
Το νησάκι της λίμνης Παμβώτιδας (νήσος Ιωαννίνων) είναι ένα από τα δύο κατοικημένα νησιά σε λίμνη στη χώρα (το άλλο είναι ο [[Άγιος Αχίλλειος Πρεσπών]]). Σε αυτό βρίσκεται μικρός οικισμός και διάφορα μνημεία και αξιοθέατα, όπως η τελευταία κατοικία του [[Αλή Πασάς|Αλή Πασά]]. Υπάρχουν επίσης έξι μοναστήρια,<ref name="auto1" /> το παλιότερο του Αγίου Νικολάου (Ντίλιου) ή Στρατηγοπούλου του 11ου αιώνα, του Αγίου Νικολάου (Σπανού) ή Φιλανθρωπινών από το 1292 μ.Χ., του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (1506 μ.Χ.), της Ελεούσης (1570 μ.Χ.), του Αγίου Παντελεήμονος (17ου αιώνα) και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (1851 μ.Χ.). Στο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου (Σπανού) ή Φιλανθρωπινών δίδαξαν κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο λόγιος [[Αλέξιος Σπανός]], οι μοναχοί Πρόκλος και Κομνηνός και οι αδελφοί Αψαράδες, Θεοφάνης και Νεκτάριος.
 
== Αστικό τοπίο ==
 
=== Αρχιτεκτονική ===
Η αρχιτεκτονική των Ιωαννίνων κατά τα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα ήταν μια μίξη μεσαιωνικών, βυζαντινών και ανατολίτικων στοιχείων. Αυτού του είδους ο ρυθμός εμφανίζεται στα Ιωάννινα και ονομάστηκε τουρκογιαννιώτικος ή μεταβυζαντινός. Η πόλη δέχτηκε πολλές καταστροφές κατά την πολιορκία της από τους τούρκουςΤούρκους το 1820. Η πόλη ανοικοδομήθηκε μετά την καταστροφή με τα κλασικά πρότυπα αλλά όχι τόσο πλούσια όσο στο παρελθόν.Κατά τα μέσα του 19ου αιώνα γίνεται προσπάθεια εξευρωπαισμού της οθωμανικής αυτοκρατορίας με το [[Τανζιμάτ]] (1839) και το πρώτο οθωμανικό σύνταγμα το 1876. Το 1869 ο Ρασίμ Πασάς πυρπολεί το κέντρο της πόλης. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να χαθούν πολλά κτήρια που είχαν σωθεί από την καταστροφή του 1820. Η πολεοδομία της πόλης δεν άλλαξε σημαντικά αλλά ανανεώθηκαν σε μεγάλο βαθμό τα κτήρια. Άρχισαν να εμφανίζονται στα δημόσια κτήρια επιρροές από ευρωπαϊκά πρότυπα. Το ίδιο συνέβαινε σε οικίες εμπόρων και γενικά των ανώτερων τάξεων. Στις κατώτερες και πιο φτωχές τάξεις οι οικίες ήταν πιο απλές και παραδοσιακές. Ο νεοκλασικισμός εισάγεται στα Ιωάννινα πριν το 1913,έτος που η πόλη απελευθερώθηκε,αλλά με καθυστέρηση σε σχέση με το υπόλοιπο νεοσύστατο κράτος. Η πόλη γενικότερα δεν αποκόπηκε από το οθωμανικό παρελθόν της παρά την εισαγωγή δυτικών προτύπων.<ref>{{Cite web|url=https://www.archaiologia.gr/blog/publishig/%CE%B9%CF%89%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B9%CE%BD%CE%B1-%CE%B7-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%AC%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B4%CE%BF%CF%83%CE%B9%CE%B1/|title=Ιωάννινα: Η μετάβαση από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική στα νεοκλασικά πρότυπα|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
Άνθρωποι που συνέβαλαν στην αρχιτεκτονική την συγκεκριμένη εποχή είναι ο Περικλής Μελίρρυτος (1870-1937),ο γιαννιώτης πολιτικός μηχανικός και μετέπειτα δήμαρχος Γεώργιος Ιωαννίδης και ο Πολωνός αρχιτέκτονας και νομομηχανικός του βιλαετίου, [[Ζίγκμουντ Μινέικο|Σιγισμόνδος Μινέικο]].<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.gethouse.gr/gr/post.php?id=140|title=Ο Αρχιτέκτων Περικλής Μελίρρυτος.|last=|first=|ημερομηνία=4 Αυγούστου 2008|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
Το 1940-1941 εκτός από ανθρώπινες απώλειες,υπήρξαν και καταστροφές κτηρίων. Τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 1940 βομβαρδίζονται συνοικίες της πόλης. Μεγάλες καταστροφές υπήρξαν στην Καλούτσιανη. Το τζαμί παραμένει από τότε ημιτελές. Κάποια κτήρια καταστράφηκαν ή είχαν σοβαρές ζημιές. Το στρατιωτικό νοσοκομείο στο Ιτς Καλέ , στο μέρος που σήμερα βρίσκεται το Βυζαντινό μουσείο, βομβαρδίστηκε στις 5 Νοεμβρίου 1940 και κατεδαφίστηκε την δεκαετία του 50. Βομβαρδισμούς δέχτηκε και η Ζωσιμαία στην οδό Ζωσιμάδων αλλά επισκευάστηκε την δεκαετία του 60. Ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικά κτήριο της πόλης που βρισκόταν στη συμβολή των οδών Τσακάλωφ και Βαλαωρίτου κατεδαφίστηκε μεταπολεμικά εξαιτίας των σημαντικών καταστροφών του. Στο παρελθόν είχε φιλοξενήσει το ρώσικο προξενείο. Στην θέση του χτίστηκε πολυκατοικία. Τον Απρίλιο του 1941, λίγο πριν την συνθηκολόγηση, η πόλη δέχτηκε νέο σφοδρό βομβαρδισμό. Τότε βομβαρδίστηκε το 2ο στρατιωτικόΣτρατιωτικό νοσοκομείοΝοσοκομείο στην παλαιά Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://typos-i.gr/article/otan-bombardisthkan-ta-giannena|title=Όταν βομβαρδίστηκαν τα Γιάννενα|last=|first=|ημερομηνία=28 Οκτωβρίου 2017|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
Μεταπολεμικά ο [[Άρης Κωνσταντινίδης]] έφερε στην πόλη την τη σφραγίδα της νεωτερικότητας με 2 κτήρια. Συνδύασε τον μοντερνισμό με την παράδοση. Το ένα είναι το αρχαιολογικό μουσείο και το άλλο το καφενείο «Όαση». Παρότι ήταν να δημιουργήσει ένα ακόμα καφενείο,το γυαλί καφενέ,τελικά δεν ανέλαβε την δημιουργία του. Παρότι ήταν ο επικεφαλής του εγχειρήματος των «Ξενία» πανελλαδικά,αυτό των Ιωαννίνων έγινε από τον αρχιτέκτονα Γεράσιμο Βώκο.<ref>{{Cite web|url=https://typos-i.gr/article/mikro-kafeneio-poy-den-egine-kai-h-stash-lewforeioy|title=Το μικρό καφενείο που δεν έγινε και η στάση λεωφορείου|last=|first=|ημερομηνία=24 Μαρτίου 2019|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.archaiologia.gr/blog/2013/02/20/%CE%AC%CF%81%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B7%CF%82-%CE%BF-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CF%84%CE%AD%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B1%CF%82-%CF%84/|title=Άρης Κωνσταντινίδης: ο Αρχιτέκτονας του Μουσείου Ιωαννίνων|last=|first=|ημερομηνία=20 Φεβρουαρίου 2013|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.academia.edu/9005006/%CE%86%CF%81%CE%B7%CF%82_%CE%9A%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B7%CF%82._%CE%95%CE%BA%CF%84%CF%8C%CF%82_%CF%87%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%85_%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%8C%CF%82_%CE%BF%CF%81%CE%AF%CF%89%CE%BD._%CE%9F_%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CF%84%CE%AD%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B1%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9C%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CF%85_%CE%99%CF%89%CE%B1%CE%BD%CE%BD%CE%AF%CE%BD%CF%89%CE%BD|title=Άρης Κωνσταντινίδης. Εκτός χρόνου εντός ορίων. Ο αρχιτέκτονας του Μουσείου Ιωαννίνων.|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
Γραμμή 92 ⟶ 91 :
 
==== Δημόσια κτήρια ====
Μερικά κτήρια της πόλης που δείχνουν τις διάφορες κοινότητες που έζησαν και ζουν στην πόλη. Αρκετά είναι έργα των Μελίρρυτου, Ιωαννίδη και [[Ζίγκμουντ Μινέικο|Μινέικο]].
 
'''Δημαρχείο:''' Θεμελιώθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1870 από τον Αχμέτ Ρασίμ Πασά και αποτέλεσε το διοικητήριο της πόλης. Το κόστος για την κατασκευή έφτασε τις 70.000 χρυσές οθωμανικές λίρες. Στη θέση του προϋπήρχαν τα αρχοντικά του Νούτσου Καραμεσίνη και του γιού του, Αλέξη Νούτσου. Ήταν ένα τριώροφο κτήριο με νεοκλασικά και ανατολίτικα στοιχεία. Στο κτήριο στεγαζόταν και το κτηματολόγιο της πόλης, κάτι που αποτέλεσε μια υπόθεση για την καταστροφή του. Το 1928 έγινε η πρώτη απόπειρα πυρπόλυσής του αλλά σώθηκε. Το 1930 πυρπολήθηκε για δεύτερη φορά και αυτή την φορά καταστράφηκε ολοσχερώς. Το 1936 η [[Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος|Εθνική Τράπεζα]] ανέγειρε νέο κτήριο για να καλύψει δικές της ανάγκες. Το 1970 παραχωρήθηκε στον δήμο και στεγάστηκε η Δημοτική Βιβλιοθήκη. Αργότερα στεγάστηκε το Δημαρχείο.<ref>{{Cite web|url=https://egiannina-wordpress-com.cdn.ampproject.org/v/s/egiannina.wordpress.com/2012/03/05/%CF%84%CE%BF-%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CF%82/amp/?usqp=mq331AQCKAE%3D&fbclid=IwAR19fNwgJxB4hrh7TxZUL5lQSd4YBJRlxrtMlTbu6YMLmriO30w48Hizg_Q&amp_js_v=0.1#aoh=15817704302023&amp_ct=1581770765645&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&amp_tf=%CE%91%CF%80%CF%8C%20%251%24s&ampshare=https%3A%2F%2Fegiannina.wordpress.com%2F2012%2F03%2F05%2F%25CF%2584%25CE%25BF-%25CE%25B4%25CE%25B9%25CE%25BF%25CE%25B9%25CE%25BA%25CE%25B7%25CF%2584%25CE%25AE%25CF%2581%25CE%25B9%25CE%25BF-%25CF%2584%25CE%25B7%25CF%2582-%25CF%2580%25CF%258C%25CE%25BB%25CE%25B7%25CF%2582-%25CE%25BC%25CE%25B1%25CF%2582%2F|title=Το Διοικητήριο της πόλης μας|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Κτήριο Περιφέρειας Ηπείρου:''' Αποτελεί το μεγαλύτερο σε επιφάνεια και όγκο κτήριο των Ιωαννίνων. Ξεκίνησε να χτίζεται το 1935, σε σχέδια της γιαννιώτισσας αρχιτέκτονα Ερικαίτης Ιωαννίδου (1910-1984). Το 1940 βομβαρδίστηκε και παρέμεινε ερείπιο για αρκετά χρόνια. Μεταπολεμικά άρχισε να χτίζεται ξανά τη δεκαετία του 1960. Το 1970 προστέθηκε τρίτος όροφος σε παραδοσιακό γιαννιώτικο ρυθμό, που έρχεται σε αντίθεση με το υπόλοιπο κτήριο που είναι λιτό και αυστηρό νεοκλασικό.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/79|title=Περιφέρεια Ιωαννίνων|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Ζωσιμαία βιβλιοθήκη:''' Η ανέγερση του κτηρίου χρονολογείται στην αρχές του 20ου αιώνα. Η αρχική του χρήση ήταν για δημοτικά λουτρά. Τη δεκαετία του 1960, με την προσθήκη ορόφου, φιλοξενεί τη βιβλιοθήκη.
 
'''Ταχυδρομείο:''' Χτίστηκε το 1905 και η αρχική του χρήση ήταν οθωμανικό Παρθεναγωγείο. Δίπλα λειτουργούσε από πριν τούρκικο δημοτικό σχολείο.
 
'''Ζωσιμαία σχολή:''' Ιδρύθηκε το 1828 και λειτούργησε σε ένα μικρό τούρκικο σπίτι στην περιοχή σημερινής Πλατείας Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος.Το 1834 αγοράζεται οικόπεδο που βρίσκεται η σημερινή Ζωσιμαία. Στη θέση αυτή βρισκόταν η οικία του μεγαλέμπορου Δημητρίου Αθανασίου. Παρά τα προβλήματα, φιλοξένησε τη σχολή μέχρι το 1905 που άνοιξε τις πύλες της το νέο κτήριο στο ίδιο οικόπεδο. Η πρόσοψη του κτηρίου ήταν αντιγραφή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου των Αθηνών. Αποκαταστάθηκε το 1956, μετά τις καταστροφές από τους βομβαρδισμούς.
 
'''Ζωσιμαία παιδαγωγική ακαδημία:''' Η θεμελίωση του έγινε το 1930 και τα εγκαίνια στις 8 Νοεμβρίου 1938. Μελετητής αρχιτέκτονας ήταν ο Αριστοτέλης Ζάχος και επιβλέπων μηχανικός ο Περικλής Μελίρρυτος.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/81|title=Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Οικοτροφείο θηλέων:''' Χτίστηκε επί τουρκοκρατίας αλλά οι πληροφορίες χάθηκαν την περίοδο της κατοχής. Από το 1927 λειτούργησε σαν Εθνικό Ορφανοτροφείο Θηλέων Ιωαννίνων. Στην κατοχή λειτούργησε σαν νοσοκομείο, ενώ αργότερα λειτούργησε ξανά σαν ορφανοτροφείο μέχρι το 1973. Σήμερα στεγάζει το Kέντρο Παιδικής Mέριμνας Θηλέων Ιωαννίνων.
 
'''Πύργος του ωρολογίου:''' Χτίστηκε για να γιορταστεί το ιωβηλαίο του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμήτ Xάν. Το 1918 αποξηλώθηκε και αναστηλώθηκε το 1925 στη σημερινή του θέση.
 
'''Θέατρο Ολυμπία:''' Το κτήριο συνδυάζει θέατρο και καφενείο. Είναι διώροφο, ευρωπαϊκού ρυθμού, με όψη απλοποιημένης art nouveau (αρ-νουβώ). Στέγασε το πρώτο θέατρο των Ιωαννίνων, αλλά είναι άγνωστες οι παραστάσεις που έχουν ανέβει. Αργότερα φιλοξένησε την Φιλαρμονική του Δήμου Ιωαννιτών και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.
 
'''Ορφανοτροφείο Γεωργίου Σταύρου:''' Χτίστηκε σε οικόπεδο που βρισκόταν το αρχοντόσπιτο του πατέρα του Γ. Σταύρου. Το αρχικό οίκημα καταστράφηκε το 1820. Μετά από δυσκολίες που υπήρξαν για την οικοδομική άδεια, χτίστηκε το ορφανοτροφείο.
 
'''Δημοτικό Μαιευτήριο:''' Ολοκληρώθηκε το 1894 μέσα σε 2 χρόνια. Λειτούργησε σαν νοσοκομείο με δύναμη 80 κλινών. Σήμερα ανήκει στον δήμο Ιωαννίνων, ενώ μέρος του κτηρίου έχει κατεδαφιστεί.
 
'''Εμπορική σχολή:''' Χτίστηκε τη δεκαετία του 1870. Φιλοξένησε το αγγλικό γενικό προξενείο και διάφορες προσωπικότητες. Αργότερα λειτούργησε ως εμπορική σχολή.
 
'''Νοσοκομείο Χατζηκώστα:''' Το 1836 δημιουργείται νέο νοσοκομείο. Το 1845, μετά από δωρεά, δημιουργείται νέο νοσοκομείο που λειτούργησε μέχρι το 1904. Κατεδαφίστηκε και στη θέση του δημιουργήθηκε νέο το 1907.
 
'''Παπαζόγλειος Σχολή:''' Μοιάζει αρκετά με το κτήριο του Ταχυδρομείου. Φιλοξένησε υφαντική σχολή για άπορα κορίτσια. Σήμερα εξυπηρετεί διδακτικές ανάγκες, ενώ είναι χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο ιστορικό μνημείο.
 
'''Καπλάνειος σχολή:''' Χτίστηκε το 1926 σε νεοβυζαντινή τεχνοτροπία. Το αρχικό κτήριο της σχολής δε διασώθηκε. Σήμερα φιλοξενεί νηπιαγωγεία και δημοτικά.
 
'''Στοά Λιάμπεη:''' Χτίστηκε μετά τον εμπρησμό του 1869.Στο εσωτερικό, τα καταστήματα ήταν χτισμένα από πέτρα. Κατοικούνταν από τις οικογένειες των καταστηματαρχών και των υπαλλήλων. Επίσης, είχε πηγάδι. Σήμερα στεγάζει καταστήματα διασκέδασης και εστίασης.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/134|title=Στοά Λιάμπεη|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Στοά Λούλη:''' Χτίστηκε το 1875 και η αρχική χρήση της ήταν σαν χάνι. Η συγκέντρωση ανθρώπων από όλη την Ήπειρο έκανε το σημείο εμπορικό κέντρο. Πρώτοι ανέπτυξαν το εμπόριο οι εβραίοι, με καταστήματα υφασμάτων και δερμάτων. Στα πιο σύγχρονα χρόνια η στοά φιλοξένησε σιδηρουργεία,οινοποιείο,ξυλουργεία και αποθηκευτικούς χώρους διαφόρων χρήσεων. Αποκαταστάθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και πλέον στεγάζει καταστήματα διασκέδασης.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/133|title=Η Στοά Λούλη|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Στρατιωτικό νοσοκομείο:''' Λειτούργησε ως στρατιωτικό νοσοκομείο. Δέχτηκε διάφορες παρεμβάσεις κατά καιρούς. Σήμερα ανήκει στον Δήμο Ιωαννίνων και φιλοξενεί πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
 
'''Σουφαρί Σαράι (Ιππείς):''' Χτίστηκε μεταξύ 1815 και 1820 από τον [[Αλή Πασάς|Αλή Πασά]]. Είναι διώροφο και χτισμένο από λίθο. Αποτέλεσε κτήριο στρατωνισμού.Σήμερα στεγάζει τα Γενικά Αρχεία του Κράτους.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/69|title=Σουφαρί Σαράϊ|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Κτήριο 8ης μεραρχίας:''' Θεμελιώθηκε το 1879 από τον Ρασήμ Πασά. Προγενέστερα στο σημείο υπήρχε το ανάκτορο του Μουχτάρ, γνωστό και ως Κονάκι. Στο κτήριο πάρθηκε η απόφαση για την παράδοση άνευ όρων των Ιωαννίνων στις 20 Φεβρουαρίου 1913.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/135|title=Το κτίριο της VIII Μεραρχίας|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Αρχοντικό Μίσιου:''' Έχει όλα τα χαρακτηριστικά τουρκογιαννιώτικου ρυθμού. Ολοκληρώθηκε στις 18 Μαΐου 1844, ενώ στην ίδια θέση υπήρχε άλλο κτήριο που κάηκε το 1820. Στους χώρους του έχουν φιλοξενηθεί διάφορες προσωπικότητες, όπως ο [[Γεώργιος Β΄ της Ελλάδας|Γεώργιος Β']] και ο [[Ελευθέριος Βενιζέλος]]. Σήμερα ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/127|title=Το αρχοντικό Μίσιου|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Αρχοντικό Πυρσινέλλα:''' Χτίστηκε μεταξύ 1830 και 1840 σε θέση κτηρίου που καταστράφηκε το 1820. Ανήκε στην επιφανή οικογένεια των Μακρήδων.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/128|title=Το αρχοντικό Πυρσινέλλα|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Αρχοντικό Τζαβέλλα''': Μεγαλοαστικό σπίτι των Ιωαννίνων το οποίο ανήκε στον δικηγόρο Γιώργο Τζαβέλλα, ενώ η κόρη του Ισμήνη το παραχώρησε στον δήμο για να γίνει το Μουσείο Γιαννιώτικης Παραδοσιακής Κατοικίας.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/126|title=Το αρχοντικό Τζαβέλλα|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Οικία Κατσαδήμα:''' Σχεδιάστηκε το 1909 και αποτελεί ενδιαφέρον δείγμα επαρχιακού εκλεκτικισμού με έντονα στοιχεία της art nouveu, δηλαδή του κινήματος Νέα Τέχνη.Το κτήριο ανήκει στη οικογένεια Κατσαδήμα. Εξωτερικά παραμένει ίδιο σε σχέση με το εσωτερικό, που έχει έχει αλλάξει.
 
'''Οικία Κάππα-Παρλαπά:''' Χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από την οικογένεια Κάππα.<ref name=":1" />
 
'''Οικία Λεβή:''' Χτίστηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα από τον Δαβιτζών Λεβή,στρατιωτικός χειρούργος. Το κτήριο στέγασε ιδιωτικό εκπαιδευτήριο για αυτό είναι επίσης γνωστό ως Λύκειο.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/123|title=Οικία Λεβή Ι.|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Οικία της Εβραϊκής Κοινότητας:''' Χτίστηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Αποτελεί τυπικό εβραικό κτήριο.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/124|title=Οικία της Εβραϊκής Κοινότητας|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
[[Οθωμανική Βιβλιοθήκη]], μη επισκέψιμο εγκαταλελειμμένο κτίριο.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/71|title=Τουρκική Βιβλιοθήκη|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
[[Οικία Χουσεΐν Ματέι|Οικία Χουσεΐν Μπέη]] ή οικία Δεσπότη: Αρχοντόσπιτο χτισμένο στα τέλη του 18ου αιώνα.Σώθηκε από την πυρκαγιά του 1820.Για κάποιο χρονικό διάστημα αποτέλεσε την έδρα του δεσπότη Ιωαννίνων.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/129|title=Το Σπίτι του Δεσπότη, οικία Χουσεΐν - Μπέη|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
[[Οθωμανικό Τέμενος Βελή Πασά|Οθωμανικό Τέμενος Βελή Πασά:]] Βρίσκεται στη νότια πλευρά των Λιθαριτσίων. Μαζί με αυτό ο Αλή Πασάς έχτισε και τον μενδρεσέ.Αποτέλεσε κτήριο στρατωνισμού και αργότερα παραχωρήθηκε στον Δήμο Ιωαννίνων.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/67|title=Τζαμί και Μεντρεσές του Βελή-πασά|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Κοπάνων:''' Βρίσκεται στον δρόμο προς το [[Πέραμα Ιωαννίνων|Πέραμα]].Σύμφωνα με την παράδοση ο ναός υπάρχει πριν από το κίνημα του [[Διονύσιος ο Φιλόσοφος|Διονυσίου του Φιλόσοφου]].Πυρπολύθηκε το 1820 και έμεινε ερείπιο μέχρι το 1843 όταν και ανοικοδομήθηκε.Σύμφωνα με την παράδοση σε αυτό το μέρος φυλακίστηκε η [[κυρά Φροσύνη]] με τις 17 αρχόντισσες. Το 1820 στρατοπεύδευσαν οι σουλιώτες που πολεμούσαν εναντίον του Αλή Πασά.Το 1912 μαζευόταν οπλισμός.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/41|title=Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Κοπάνων|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Τάφος Αλή Πασά:''' Είναι ο τάφος του Αλή Πασά και μιας από τις συζύγους του.Το σιδερένιο κιγκλίδωμα αποτελεί αντιγραφή του αρχικού που υπήρχε μέχρι το 1940.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/74|title=Ο τάφος του Αλή πασά|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''«Μαγειρεία» του Ιτς Καλέ:''' Πιθανόν χτίστηκε κάπου μεταξύ 1815-1820. Έχει δεχθεί μεταγενέστερες επεμβάσεις από τον τούρκικο και ελληνικό στρατό χωρίς να αλλάξει η αρχική του μορφή. Σήμερα φιλοξενεί το αναψυκτήριο του αρχαιολογικού χώρου.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/75|title=Τα «Μαγειρεία» του Ιτς Καλέ|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Τζαμί Καλούτσιανης:''' Χτίστηκε το 1740 απότον Χατζή Μεχμέτ–πασά, βαλή των Ιωαννίνων στην θέση άλλου μουσουλμανικού ναού. Το τζαμί πήρε το όνομα του μετά το αποτυχημένο κίνημα του [[Διονύσιος ο Φιλόσοφος|Διονύσιου του Φιλόσοφου]] και έδωσε το όνομα του στην περιοχή. Μέχρι το 1913 λειτούργησε σαν τέμενος. Αργότερα ήρθε στην κατοχή της [[Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος|Εθνικής Τράπεζας]] ως ανταλλάξιμο. Στέγασε για ένα διάστημα τον σταθμό των υπεραστικών λεωφορείων και αργότερα ιδιώτες. Πρόσφατα πέρασε στο υπουργείο Πολιτισμού.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/66|title=Τζαμί Καλούτσιανης|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
'''Θησαυροφυλάκιο των Ιωαννίνων:''' Πιθανότατα ανήκε στο συγκρότημα σεραγιού του Αλή Πασά.Αναστηλώθηκε το 1989-90 και πλέον φιλοξενεί συλλογές αργυροχοίας.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/72|title=Το Θησαυροφυλάκιο των Ιωαννίνων|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
* Δημαρχείο: Θεμελιώθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1870 από τον Αχμέτ Ρασίμ Πασά και αποτέλεσε το διοικητήριο της πόλης. Το κόστος για την κατασκευή έφτασε τις 70.000 χρυσές οθωμανικές λίρες. Στη θέση του προϋπήρχαν τα αρχοντικά του Νούτσου Καραμεσίνη και του γιού του, Αλέξη Νούτσου. Ήταν τριώροφο κτήριο με [[Νεοκλασική αρχιτεκτονική|νεοκλασικά]] και ανατολίτικα στοιχεία. Στο κτήριο στεγαζόταν και το κτηματολόγιο της πόλης, κάτι που αποτέλεσε μια υπόθεση για την καταστροφή του. Το 1928 έγινε η πρώτη απόπειρα πυρπόλυσής του αλλά σώθηκε. Το 1930 πυρπολήθηκε για δεύτερη φορά και αυτή την φορά καταστράφηκε ολοσχερώς. Το 1936 η [[Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος|Εθνική Τράπεζα]] ανέγειρε νέο κτήριο για να καλύψει δικές της ανάγκες. Το 1970 παραχωρήθηκε στον δήμο και στεγάστηκε η Δημοτική Βιβλιοθήκη. Αργότερα στεγάστηκε το Δημαρχείο.<ref>{{Cite web|url=https://egiannina-wordpress-com.cdn.ampproject.org/v/s/egiannina.wordpress.com/2012/03/05/%CF%84%CE%BF-%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CF%82/amp/?usqp=mq331AQCKAE%3D&fbclid=IwAR19fNwgJxB4hrh7TxZUL5lQSd4YBJRlxrtMlTbu6YMLmriO30w48Hizg_Q&amp_js_v=0.1#aoh=15817704302023&amp_ct=1581770765645&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&amp_tf=%CE%91%CF%80%CF%8C%20%251%24s&ampshare=https%3A%2F%2Fegiannina.wordpress.com%2F2012%2F03%2F05%2F%25CF%2584%25CE%25BF-%25CE%25B4%25CE%25B9%25CE%25BF%25CE%25B9%25CE%25BA%25CE%25B7%25CF%2584%25CE%25AE%25CF%2581%25CE%25B9%25CE%25BF-%25CF%2584%25CE%25B7%25CF%2582-%25CF%2580%25CF%258C%25CE%25BB%25CE%25B7%25CF%2582-%25CE%25BC%25CE%25B1%25CF%2582%2F|title=Το Διοικητήριο της πόλης μας|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
'''Λουτρό των Ιωαννίνων:''' Χτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα και αντικατέστηκε προγενέστερο βυζαντινό λουτρό. Το κτήριο έχει δεχθεί πολλές παρεμβάσεις στο πέρασμα του χρόνου.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/70|title=Το Λουτρό των Ιωαννίνων|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Κτήριο Περιφέρειας Ηπείρου: Αποτελεί το μεγαλύτερο σε επιφάνεια και όγκο κτήριο των Ιωαννίνων. Ξεκίνησε να χτίζεται το 1935, σε σχέδια της γιαννιώτισσας αρχιτέκτονα Ερικαίτης Ιωαννίδου (1910-1984). Το 1940 βομβαρδίστηκε και παρέμεινε ερείπιο για αρκετά χρόνια. Μεταπολεμικά άρχισε να χτίζεται ξανά τη δεκαετία του 1960. Το 1970 προστέθηκε τρίτος όροφος σε παραδοσιακό γιαννιώτικο ρυθμό, που έρχεται σε αντίθεση με το υπόλοιπο κτήριο που είναι λιτό και αυστηρό νεοκλασικό.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/79|title=Περιφέρεια Ιωαννίνων|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη: Η ανέγερση του κτηρίου χρονολογείται στην αρχές του 20ου αιώνα. Η αρχική του χρήση ήταν για δημοτικά λουτρά. Τη δεκαετία του 1960, με την προσθήκη ορόφου, φιλοξενεί τη βιβλιοθήκη.
* Ταχυδρομείο: Χτίστηκε το 1905 και η αρχική του χρήση ήταν οθωμανικό Παρθεναγωγείο. Δίπλα λειτουργούσε από πριν τούρκικο δημοτικό σχολείο.
* Ζωσιμαία Σχολή: Ιδρύθηκε το 1828 και λειτούργησε σε ένα μικρό τουρκικό σπίτι στην περιοχή σημερινής Πλατείας Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος.Το 1834 αγοράζεται οικόπεδο που βρίσκεται η σημερινή Ζωσιμαία. Στη θέση αυτή βρισκόταν η οικία του μεγαλέμπορου Δημητρίου Αθανασίου. Παρά τα προβλήματα, φιλοξένησε τη σχολή μέχρι το 1905 που άνοιξε τις πύλες της το νέο κτήριο στο ίδιο οικόπεδο. Η πρόσοψη του κτηρίου ήταν αντιγραφή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου των Αθηνών. Αποκαταστάθηκε το 1956, μετά τις καταστροφές από τους βομβαρδισμούς.
* Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία: Η θεμελίωση του έγινε το 1930 και τα εγκαίνια στις 8 Νοεμβρίου 1938. Μελετητής αρχιτέκτονας ήταν ο Αριστοτέλης Ζάχος και επιβλέπων μηχανικός ο Περικλής Μελίρρυτος.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/81|title=Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Οικοτροφείο Θηλέων: Χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας αλλά οι πληροφορίες για την ίδρυσή του χάθηκαν την περίοδο της Κατοχής. Από το 1927 λειτούργησε ως Εθνικό Ορφανοτροφείο Θηλέων Ιωαννίνων. Στην Κατοχή λειτούργησε ως νοσοκομείο, ενώ αργότερα λειτούργησε ξανά ως ορφανοτροφείο μέχρι το 1973. Σήμερα στεγάζει το Kέντρο Παιδικής Mέριμνας Θηλέων Ιωαννίνων.
* Πύργος του Ωρολογίου: Χτίστηκε για να γιορταστεί το ιωβηλαίο του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμήτ Xάν. Το 1918 αποξηλώθηκε και αναστηλώθηκε το 1925 στη σημερινή του θέση.
* Θέατρο Ολυμπία: Το κτήριο συνδυάζει θέατρο και καφενείο. Είναι διώροφο, ευρωπαϊκού ρυθμού, με όψη απλοποιημένης art nouveau ([[Αρ Νουβό|αρ-νουβώ]]). Στέγασε το πρώτο θέατρο των Ιωαννίνων, αλλά είναι άγνωστες οι παραστάσεις που έχουν ανέβει. Αργότερα φιλοξένησε την Φιλαρμονική του Δήμου Ιωαννιτών και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.
* Ορφανοτροφείο Γεωργίου Σταύρου: Χτίστηκε σε οικόπεδο όπου βρισκόταν το αρχοντόσπιτο του πατέρα του [[Γεώργιος Σταύρος|Γ. Σταύρου]]. Το αρχικό οίκημα καταστράφηκε το 1820. Μετά από δυσκολίες που υπήρξαν για την οικοδομική άδεια, χτίστηκε το ορφανοτροφείο.
* Δημοτικό Μαιευτήριο: Ολοκληρώθηκε το 1894 μέσα σε 2 χρόνια. Λειτούργησε σαν νοσοκομείο με δύναμη 80 κλινών. Σήμερα ανήκει στον δήμο Ιωαννίνων, ενώ μέρος του κτηρίου έχει κατεδαφιστεί.
* Εμπορική Σχολή''':''' Χτίστηκε τη δεκαετία του 1870. Φιλοξένησε το αγγλικό γενικό προξενείο και διάφορες προσωπικότητες. Αργότερα λειτούργησε ως εμπορική σχολή.
* Νοσοκομείο Χατζηκώστα: Το 1836 δημιουργείται νέο νοσοκομείο. Το 1845, μετά από δωρεά, δημιουργείται νέο νοσοκομείο που λειτούργησε μέχρι το 1904. Κατεδαφίστηκε και στη θέση του δημιουργήθηκε νέο το 1907.
* Παπαζόγλειος Σχολή: Μοιάζει αρκετά με το κτήριο του Ταχυδρομείου. Φιλοξένησε υφαντική σχολή για άπορα κορίτσια. Σήμερα εξυπηρετεί διδακτικές ανάγκες, ενώ είναι χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο ιστορικό μνημείο.
* Καπλάνειος σχολή: Χτίστηκε το 1926 σε νεοβυζαντινή τεχνοτροπία. Το αρχικό κτήριο της σχολής δεν διασώθηκε. Σήμερα φιλοξενεί νηπιαγωγεία και δημοτικά.
* Στοά Λιάμπεη: Χτίστηκε μετά τον εμπρησμό του 1869.Στο εσωτερικό, τα καταστήματα ήταν χτισμένα από πέτρα. Κατοικούνταν από τις οικογένειες των καταστηματαρχών και των υπαλλήλων. Επίσης, είχε πηγάδι. Σήμερα στεγάζει καταστήματα διασκέδασης και εστίασης.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/134|title=Στοά Λιάμπεη|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Στοά Λούλη: Χτίστηκε το 1875 και η αρχική χρήση της ήταν ως χάνι. Η συγκέντρωση ανθρώπων από όλη την Ήπειρο έκανε το σημείο εμπορικό κέντρο. Πρώτοι ανέπτυξαν το εμπόριο οι Εβραίοι, με καταστήματα υφασμάτων και δερμάτων. Στα πιο σύγχρονα χρόνια η στοά φιλοξένησε σιδηρουργεία, οινοποιείο, ξυλουργεία και αποθηκευτικούς χώρους διαφόρων χρήσεων. Αποκαταστάθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και πλέον στεγάζει καταστήματα διασκέδασης.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/133|title=Η Στοά Λούλη|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Στρατιωτικό νοσοκομείο: Λειτούργησε ως στρατιωτικό νοσοκομείο. Δέχτηκε διάφορες παρεμβάσεις κατά καιρούς. Σήμερα ανήκει στον Δήμο Ιωαννίνων και φιλοξενεί πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
* Σουφαρί Σαράι (Ιππείς): Χτίστηκε μεταξύ 1815 και 1820 από τον [[Αλή Πασάς|Αλή Πασά]]. Είναι διώροφο και χτισμένο από λίθο. Αποτέλεσε κτήριο στρατωνισμού.Σήμερα στεγάζει τα Γενικά Αρχεία του Κράτους.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/69|title=Σουφαρί Σαράϊ|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Κτήριο 8ης Μεραρχίας: Θεμελιώθηκε το 1879 από τον Ρασήμ Πασά. Προγενέστερα στο σημείο υπήρχε το ανάκτορο του Μουχτάρ, γνωστό και ως Κονάκι. Στο κτήριο πάρθηκε η απόφαση για την παράδοση άνευ όρων των Ιωαννίνων στις 20 Φεβρουαρίου 1913.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/135|title=Το κτίριο της VIII Μεραρχίας|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Αρχοντικό Μίσιου: Έχει όλα τα χαρακτηριστικά τουρκογιαννιώτικου ρυθμού. Ολοκληρώθηκε στις 18 Μαΐου 1844, ενώ στην ίδια θέση υπήρχε άλλο κτήριο που κάηκε το 1820. Στους χώρους του έχουν φιλοξενηθεί διάφορες προσωπικότητες, όπως ο [[Γεώργιος Β΄ της Ελλάδας|Γεώργιος Β']] και ο [[Ελευθέριος Βενιζέλος]]. Σήμερα ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/127|title=Το αρχοντικό Μίσιου|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Αρχοντικό Πυρσινέλλα: Χτίστηκε μεταξύ 1830 και 1840 σε θέση κτηρίου που καταστράφηκε το 1820. Ανήκε στην επιφανή οικογένεια των Μακρήδων.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/128|title=Το αρχοντικό Πυρσινέλλα|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Αρχοντικό Τζαβέλλα: Μεγαλοαστικό σπίτι των Ιωαννίνων το οποίο ανήκε στον δικηγόρο Γιώργο Τζαβέλλα, ενώ η κόρη του Ισμήνη το παραχώρησε στον Δήμο για να γίνει το Μουσείο Γιαννιώτικης Παραδοσιακής Κατοικίας.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/126|title=Το αρχοντικό Τζαβέλλα|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Οικία Κατσαδήμα: Σχεδιάστηκε το 1909 και αποτελεί ενδιαφέρον δείγμα επαρχιακού εκλεκτικισμού με έντονα στοιχεία της art nouveu.Το κτήριο ανήκει στη οικογένεια Κατσαδήμα. Εξωτερικά παραμένει ίδιο σε σχέση με το εσωτερικό, που έχει έχει αλλάξει.
* Οικία Κάππα-Παρλαπά: Χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από την οικογένεια Κάππα.<ref name=":1" />
* Οικία Λεβή''':''' Χτίστηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα από τον Δαβιτζών Λεβή,στρατιωτικός χειρούργος. Το κτήριο στέγασε ιδιωτικό εκπαιδευτήριο γι αυτό είναι επίσης γνωστό ως Λύκειο.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/123|title=Οικία Λεβή Ι.|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Οικία της Εβραϊκής Κοινότητας: Χτίστηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Αποτελεί τυπικό εβραικό κτήριο.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/124|title=Οικία της Εβραϊκής Κοινότητας|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* [[Οθωμανική Βιβλιοθήκη]], μη επισκέψιμο εγκαταλελειμμένο κτίριο.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/71|title=Τουρκική Βιβλιοθήκη|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* [[Οικία Χουσεΐν Ματέι|Οικία Χουσεΐν Μπέη]] ή οικία Δεσπότη: Αρχοντόσπιτο χτισμένο στα τέλη του 18ου αιώνα.Σώθηκε από την πυρκαγιά του 1820. Για κάποιο χρονικό διάστημα αποτέλεσε την έδρα του δεσπότη Ιωαννίνων.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/129|title=Το Σπίτι του Δεσπότη, οικία Χουσεΐν - Μπέη|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* [[Οθωμανικό Τέμενος Βελή Πασά|Οθωμανικό Τέμενος Βελή Πασά:]] Βρίσκεται στη νότια πλευρά των Λιθαριτσίων. Μαζί με αυτό ο Αλή Πασάς έχτισε και τον μενδρεσέ. Αποτέλεσε κτήριο στρατωνισμού και αργότερα παραχωρήθηκε στον Δήμο Ιωαννίνων.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/67|title=Τζαμί και Μεντρεσές του Βελή-πασά|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Κοπάνων: Βρίσκεται στον δρόμο προς το [[Πέραμα Ιωαννίνων|Πέραμα]].Σύμφωνα με την παράδοση ο ναός υπάρχει πριν από το κίνημα του [[Διονύσιος ο Φιλόσοφος|Διονυσίου του Φιλόσοφου]].Πυρπολύθηκε το 1820 και έμεινε ερείπιο μέχρι το 1843 όταν και ανοικοδομήθηκε.Σύμφωνα με την παράδοση σε αυτό το μέρος φυλακίστηκε η [[κυρά Φροσύνη]] με τις 17 αρχόντισσες. Το 1820 στρατοπεύδευσαν οι Σουλιώτες που πολεμούσαν εναντίον του Αλή Πασά. Το 1912 εδώ συγκεντρωνόταν οπλισμός.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/41|title=Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Κοπάνων|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Τάφος Αλή Πασά: Είναι ο τάφος του [[Αλή Πασάς|Αλή Πασά]] και μιας από τις συζύγους του.Το σιδερένιο κιγκλίδωμα αποτελεί αντιγραφή του αρχικού που υπήρχε μέχρι το 1940.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/74|title=Ο τάφος του Αλή πασά|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* «Μαγειρεία» του Ιτς Καλέ: Πιθανόν χτίστηκε κάπου μεταξύ 1815-1820. Έχει δεχθεί μεταγενέστερες επεμβάσεις από τον τουρκικό και ελληνικό στρατό, χωρίς να αλλάξει η αρχική του μορφή. Σήμερα φιλοξενεί το αναψυκτήριο του αρχαιολογικού χώρου.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/75|title=Τα «Μαγειρεία» του Ιτς Καλέ|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Τζαμί Καλούτσιανης: Χτίστηκε το 1740 απότον Χατζή Μεχμέτ–πασά, [[Βαλής|βαλή]] των Ιωαννίνων, στη θέση άλλου μουσουλμανικού ναού. Το τζαμί πήρε το όνομά του μετά το αποτυχημένο κίνημα του [[Διονύσιος ο Φιλόσοφος|Διονύσιου του Φιλόσοφου]] και έδωσε το όνομα του στην περιοχή. Μέχρι το 1913 λειτούργησε ως [[τέμενος]]. Αργότερα ήρθε στην κατοχή της [[Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος|Εθνικής Τράπεζας]] ως ανταλλάξιμο. Στέγασε για ένα διάστημα τον σταθμό των υπεραστικών λεωφορείων και αργότερα ιδιώτες. Πρόσφατα πέρασε στο Υπουργείο Πολιτισμού.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/66|title=Τζαμί Καλούτσιανης|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Θησαυροφυλάκιο των Ιωαννίνων: Πιθανότατα ανήκε στο συγκρότημα του σεραγιού του Αλή Πασά. Αναστηλώθηκε το 1989-90 και πλέον φιλοξενεί συλλογές αργυροχοΐας.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/72|title=Το Θησαυροφυλάκιο των Ιωαννίνων|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
* Λουτρό των Ιωαννίνων: Χτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα και αντικατέστηκε προγενέστερο βυζαντινό λουτρό. Το κτήριο έχει δεχθεί πολλές παρεμβάσεις στο πέρασμα του χρόνου.<ref>{{Cite web|url=https://www.travelioannina.com/el/node/70|title=Το Λουτρό των Ιωαννίνων|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
== Πολιτισμός ==
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Ιωάννινα"