Ελένη Παπαδάκη: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτες: Αναιρέθηκε μεγάλη αφαίρεση
Αναίρεση έκδοσης 9165123 από τον 2A02:587:8003:6F2E:A17A:8686:6688:4F06 (Συζήτηση)
Ετικέτα: Αναίρεση
Γραμμή 1:
{{πληροφορίες προσώπου|noref=true}}Η '''Ελένη Παπαδάκη''' ([[4 Νοεμβρίου]] [[1908]]{{Sfn|Βίδος|2008}} - [[21 Δεκεμβρίου]] [[1944]]) ήταν [[Ελλάδα|Ελληνίδα]] [[ηθοποιός]] που πρωταγωνίστησε σε ποικίλους ρόλους του κλασικού και του μοντέρνου ρεπερτορίου.
Κατά την περίοδο της [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|Κατοχής]] στοχοποιήθηκε από σύσσωμο τον αντιστασιακό Τύπο μεταξύ άλλων για σχέσεις με στελέχη του ναζιστικού κατοχικού στρατού. Επικρίθηκε ακόμη για την πολυτελή ζωή της εν μέσω της [[Πείνα στην Κατοχή (Ελλάδα)|πείνας στην Κατοχή]]{{πηγή}}, για την αρνητική στάση της σε απεργία των συναδέλφων της και για τη δράση της προκειμένου να μην λάβουν μισθολογικές αυξήσεις οι άλλοι ηθοποιοί, καθώς η ίδια δεν επιθυμούσε να μειωθεί η μισθολογική απόσταση που τη χώριζε από αυτούς, ως πρωταγωνίστρια{{Sfnm|1a1=Μαρσάν|1y=2001|1pp=261-267|2a1=Παπαθανασίου|2y=1996|2pp=48-49}}. Μετά την [[Απελευθέρωση της Αθήνας (1944)|Απελευθέρωση]] διαγράφηκε από το [[Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών]], χωρίς τελικά να γίνει εφαρμογή της ποινής.
Γεννήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 1908 στην [[Αθήνα]] από εύπορη οικογένεια. Ήταν εγγονή του καθηγητή Πανεπιστημίου Στυλιανού Κωνσταντινίδη. Αποφοίτησε από τη [[Γερμανική Σχολή Αθηνών]] και ολοκλήρωσε σπουδές [[Φιλολογία]]ς, τις οποίες και συμπλήρωσε με σπουδές φωνητικής, μουσικής και πιάνου, στο Ελληνικόν Ωδείον Αθηνών.
 
ΔολοφονήθηκεΤελικά, δολοφονήθηκε από μέλη του [[ΕΑΜ]] ("[[Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών|ΟΠΛΑΕθνική Πολιτοφυλακή]]") κατά την διάρκεια των [[Δεκεμβριανά|Δεκεμβριανών]]. Ο θάνατος της έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μεταστροφή της κοινής γνώμης εναντίον του ΕΑΜ και κατόπιν καταδικάστηκε από τον γενικό γραμματέα του ΚΚΕ [[Νίκος Ζαχαριάδης|Νίκο Ζαχαριάδη]]. Οι λόγοι της δολοφονίας της παραμένουν ανεξιχνίαστοι. Κάποιοι ιστορικοί αποδίδουν το θάνατο της στην αντεκδίκηση των ΕΑΜιτώνΕΑΜικών μαζών μέσα στα Δεκεμβριανά, εξαιτίαςενώ τωνάλλοι φιλικώναναφέρουν τηςότι σχέσεωνπέρα μεαπό τοντην δοσίλογοαποδιδόμενη πρωθυπουργόερωτική [[Ιωάννηςσχέση Ράλλης|Ιωάννητης Ράλλη]],με ενώτον κάποιοιδοσίλογο άλλοιπρωθυπουργό, ισχυρίζονταιέπαιξαν πωςτον έπαιξανκύριο ρόλο οι επαγγελματικές αντιζηλίες των συναδέλφων της που την κατηγόρησαν εσκεμμένα ( Αιμίλιος Βεάκης, Μάνος Κατράκης, Κατίνα Παξινού, Χ. Τσαγανέας, Νίτσα Τσαγανέα, Δ. Μυράτ, Τζαβαλάς Καρούσος, Ασπασία Παπαθανασίου, Μίμης Φωτόπουλος, Ολυμπία Παπαδούκα, Αλέκα Παΐζη, Καλή Καλό, κ.α).
 
Η δημόσια μνήμη της αν και προκαλεί μέχρι και σήμερα δημόσιες αντιπαραθέσεις τείνει να αποκατασταθεί, αφού αποδείχτηκε η σκευωρία εναντίον της.
{| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 80%; background:red; width:29em; max-width: 50%; font-family: Palatino Linotype;" cellspacing="4"
| style="text-align: left;" |
'''«Φθάνει πια η Παπαδάκη! Τώρα θα παίξουμε εμείς τραγωδία!»
'''
|-
| style="text-align: left;" |Κραυγή αγαλλίασης των αριστερών φρονημάτων γυναικών ηθοποιών
|}
 
 
Η δημόσια μνήμη της αν και προκαλεί μέχρι και σήμερα δημόσιες αντιπαραθέσεις τείνει να αποκατασταθεί, αφού αποδείχτηκε η σκευωρία εναντίον της.
 
==Βιογραφία==
Γραμμή 20 ⟶ 11 :
Το [[1926]] η Παπαδάκη έπαιξε στο [[Θίασος των Νέων|Θίασο των Νέων]], ως πρωταγωνίστρια πλέον πολλών έργων, όπως «''Όταν οι γυναίκες αγαπούν»'' του [[Μπράκλαιϋ Μπουσόν]], «''Τζοκόντα''» του [[Γκαμπριέλε Ντ' Αννούντσιο]], «''Τα ωραιότερα μάτια του κόσμου»'' του Ζαν Σερμάν, ''«Αιμέ»'' του [[Ζεραλντύ]], «''Δωδεκάτη νύχτα»'' του [[Ουίλλιαμ Σαίξπηρ]]<ref>[[Νέα Εστία]] 15.11.1935</ref> «''Η αναδυομένη»'' του [[Γρηγόριος Ξενόπουλος|Ξενόπουλου]], «''Τρισεύγενη»'' του [[Κωστής Παλαμάς|Κωστή Παλάμά]]<ref>Φλυτ, [[Ελληνική επιθεώρηση]] τεύχ. Δεκεμβρίου 1935</ref>, κ.ά. Τα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε με την [[Κυβέλη (ηθοποιός)|Κυβέλη]], [[Μαρίκα Κοτοπούλη]], [[Αιμίλιος Βεάκης|Αιμίλιο Βεάκη]], [[Νίκος Δενδραμής|Νίκο Δεδραμή]], [[Γεώργιος Παππάς|Γεώργιο Παππά]], Π. Γαβριηλίδη, σε ποικίλα ρεπερτόρια, όπου και διακρίθηκε με πολλές επιτυχίες. Επικεφαλής του ίδιου θιάσου το [[1931]] έπαιξε στη [[Κωνσταντινούπολη]] με ενθουσιώδεις κριτικές<ref>Ο Τούρκος ποιητής Χαλίλ Φαχρί σε κριτική του έγραψε: «Είδα μπροστά μου την Ελένη Παπαδάκη ζωντανό σύμβολο της ευγενούς τέχνης, αν και δεν γνωρίζω λέξη ελληνική, ούτε και είχα διαβάσει το έργο, η φωνή, οι κινήσεις της, η μιμική, οι στάσεις της καλλιτέχνιδας αυτής με τη φλογερή ψυχή μου μιλούσαν με λόγια. Άξιον επαίνου η δυναμική της, που τόσο νέα μπορεί και αποδίδει μια ώριμη γυναίκα μάνα».</ref>. Η Παπαδάκη είχε επίσης τιμηθεί με "βασιλικό έπαινο - ευαρέσκεια" στις [[31 Οκτωβρίου]] του [[1939]], σε ιδιαίτερη τελετή από τον Βασιλέα, ''«δια τάς εις το ελληνικόν θέατρον εξαιρέτους αυτής υπηρεσίας και ιδιαιτέρως δια τάς εν τώ εξωτερικώ παρασχεθείσας τοιαύτας».''
 
==Στη περίοδο της Κατοχής==
==Η σύλληψη==
Η Ελένη Παπαδάκη συνελήφθη στο σπίτι του Μυράτ (το ίδιο βράδυ τη δολοφόνησαν στο Γαλάτσι) το απόγευμα της 21 Δεκεμβρίου 1944. Αυτός που τη ζήτησε ήταν ο φοιτητής Ιατρικής Κ.Μ., αργότερα γνωστός γιατρός της Αθήνας, κάτοικος κι αυτός της περιοχής Πατησίων. Μαζί του είχε έναν αστυφύλακα με πολιτικά, το Θεόδωρο Μιχαλόπουλο, τον υποβολέα του θεάτρου Δημήτρη Σούλη, τον Πάνο Καραβουσάνο, και τον μπάσο της Λυρικής Σκηνής Εμμανουήλ Δουμάνη. Αυτοί όλοι ήταν μόνιμοι κάτοικοι της Πολιτοφυλακής Πατησίων.
 
===Σχέση με τον δωσίλογο Πρωθυπουργό Ράλλη===
Η Παπαδάκη συνοδευόμενη από τη φίλη της Αιμίλια Καραβία και τον Δ. Μυράτ, οδηγήθηκε πρώτα στα γραφεία της Λαϊκής Επιτροπής του ΕΑΜ, επί της οδού Πατησίων 314, για να αναφερθεί όπως ορίζει η στρατιωτική τάξη ότι η διαταγή τους εξετελέσθη και εν συνεχεία όλοι μαζί πήγαν στην Πολιτοφυλακή της γειτονιάς τους, η οποία στεγαζόταν στην επιτεταγμένη έπαυλη Παπαλεονάρδου, οδός Πολυλά και Ροστάν.
Ήδη από τη περίοδο της Κατοχής, η Παπαδάκη κατηγορήθηκε για [[Δωσιλογισμός|δωσιλογισμό]] και [[Οριζόντιος δωσιλογισμός|οριζόντιο δωσιλογισμό]]<ref>Δεκέμβρης '44, Οι μάχες στις Γειτονιές της Αθήνας, Το ανυποψίαστο θύμα, η δολοφονία της Ελένης Παπαδάκη 1903-1944 της Μαρίας Μαλλιου, σελ 162: «Στο κατηγορητήριο περιλαμβάνονταν οι σχέσεις της με τους Γερμανούς, επίσης το ότι ήταν μυστικός πράκτορας του εχθρού και κατάσκοπος».</ref>. Οι φιλικές σχέσεις που διατηρούσε με τον δωσίλογο πρωθυπουργό [[Ιωάννης Ράλλης|Ιωάννη Ράλλη]], έγιναν αντικείμενο κουτσομπολιού και φημών. Ο έρωτας του Πρωθυπουργού για την ηθοποιό καυτηριάστηκε επανειλημμένα από δεξιές αντιστασιακές εφημερίδες, όπως οι εφημερίδες ''«Έφοδος»'' και «''[[Ελληνικόν Αίμα|Ελληνικό Αίμα»]]'', όπου γράφτηκε μεταξύ άλλων: «''ο Ράλλης (..) εδώρισε στο γεροντικό του έρωτα μια ζώνη από πλατίνα αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων (..) ενώ ο λαός πεθαίνει από την πείνα''»<ref>Δεκέμβρης '44, Οι μάχες στις Γειτονιές της Αθήνας, Το ανυποψίαστο θύμα, η δολοφονία της Ελένης Παπαδάκη 1903-1944 της Μαρίας Μαλλιου, σελ 164.</ref>, καθώς και ότι ο Ράλλης την είχε υπό τη προστασία του γεμίζοντας την δώρα και δίνοντας της σοφέρ που την μετέφερε με τη λιμουζίνα του στο θέατρο. Ο Γεώργιος Ράλλης ήταν φίλος της οικογένειας Παπαδάκη, και σαφώς ερωτευμένος με την διακεκριμένη ηθοποιό, ωστόσο δεν υπήρξε ερωτική σχέση μεταξύ των δυο. {{Sfn|Gerolymatos|2017|p=159}}, {{Sfn|Gerolymatos|2017|p=160}}
 
===Ενέργειές της κατά ηθοποιών ===
Από το 1942 δραστηριοποιήθηκε προκειμένου να μην λάβουν μισθολογικές αυξήσεις οι άλλοι ηθοποιοί του Εθνικού Θεάτρου, καθώς η ίδια δεν επιθυμούσε να μειωθεί η μισθολογική απόσταση που τη χώριζε από αυτούς, ως πρωταγωνίστρια{{Sfnm|1a1=Μαρσάν|1y=2001|1pp=261-267|2a1=Παπαθανασίου|2y=1996|2pp=48-49}}. Ως μέσο αντίστασης συνάδελφοί της αποφάσισαν να σαμποτάρουν την τελευταία εμφάνισή της, την «Εκάβη» του Ευριπίδη (1943-1944), με τεχνητές λιποθυμίες των μελών του χορού κατά την ώρα της παράστασης{{Sfnm|1a1=Μαρσάν|1y=2001|1pp=261-267|2a1=Παπαθανασίου|2y=1996|2pp=48-49}}.
 
=== Απεργία και εκτέλεση εργαζομένης του Εθνικού Θεάτρου ===
==Η δολοφονία==
Τον Μάρτιο του 1944 οι εργαζόμενοι του [[Εθνικό Θέατρο|Εθνικού Θεάτρου]] απέργησαν για βιοτικούς λόγους ζητώντας αύξηση των μισθών. Η [[Κυβέρνηση Ιωάννη Ράλλη 1943|κυβέρνηση Ράλλη]] απάντησε με απολύσεις, τις οποίες εκ των υστέρων αναγκάστηκε να αποσύρει. Βάσει της φημολογούμενης σχέσης της Παπαδάκη με τον [[Ιωάννης Ράλλης|Ράλλη]] αλλά και της βελτίωσης των όρων του συμβολαίου της οι αντιθέσεις οξύνθηκαν.<ref>Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Η Θεατρική σκηνή, 1941-1953 Δηώ Καγγελάρη Τόμος Γ', Μέρος Β' Κατοχή - Αντίσταση, 2007, εκδόσεις Βιβλιόραμα σελ 342 </ref> Επιπλέον, ο διευθυντής του Εθνικού θεάτρου [[Θεόδωρος Συναδινός]], προειδοποίησε την Παπαδάκη «''για τη συμπεριφορά της απέναντι στους συναδέλφους της και [τ]ο ρόλ[ο] που έπαιζε δίπλα στον Ι. Ράλλη''».{{Sfn|Κωστόπουλος|2016|p=125}}
 
Τελικά τον Αύγουστο τρεις εργαζόμενες κατέληξαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία ενώ η Βάσω Αργυριάδου, προϊσταμένη του ραφείου, εκτελέστηκε από τις κατοχικές δυνάμεις επειδή αρνήθηκε να καταδώσει τους δύο γιους της.<ref>Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Η Θεατρική σκηνή, 1941-1953 Δηώ Καγγελάρη Τόμος Γ', Μέρος Β' Κατοχή - Αντίσταση, 2007, εκδόσεις Βιβλιόραμα σελ 342 </ref>
 
Στο πρώτο μνημόσυνο της εκτελεσθείσας Βάσως Αργυριάδου, παραμονές της Απελευθέρωσης, εκφωνήθηκε λόγος στον οποίο φωτογραφιζόταν ευκρινώς η Παπαδάκη και η άρνησή της για τη διάσωση της Αργυριάδου :'' «... υπήρχαν μέσα στο Εθνικό Θέατρο πρόσωπα ισχυρά και από το καλλιτεχνικό προσωπικό και το διοικητικό, που θα μπορούσαν μ’ ένα τους νεύμα να σ’ ελευθερώσουν, μια που δεν είχες κανένα επιβαρυντικό παρά μόνο την αγάπη για τα παιδιά σου. Όμως αυτό το βρήκαν έγκλημα και σ’ επιτροπή που παρουσιάστηκε στον ισχυρότερο του Θεάτρου, έδωσαν τούτη την απάντηση: “Αφού δεν μαρτυράει τα παιδιά της...”»''.{{Sfn|Μαρσάν|2001|p=322}}
 
Η άρνηση της Παπαδάκη για τη διάσωση της Αργυριάδου προκάλεσε την οργή των αντιστασιακών γιών της, οι οποίοι συνέβαλαν και αυτοί στη σύλληψή της στα [[Δεκεμβριανά]].{{Sfn|Gerolymatos|2017|p=161}} Ακόμη η Παπαδάκη φέρεται να εκμεταλλεύτηκε τις γνωριμίες με τους Γερμανούς και με τον Ράλλη για να σώσει εκατοντάδες αντιστασιακούς.{{Sfn|Gerolymatos|2017|p=161}}
 
===Μετά την Απελευθέρωση===
Μετά την [[Απελευθέρωση]], στις 20 Οκτωβρίου 1944, η Παπαδάκη διαγράφηκε μαζί με άλλους εφτά ηθοποιούς από το [[Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών]] (με προεδρείο τους [[Αιμίλιος Βεάκης|Αιμίλιο Βεάκη]], [[Θόδωρος Μορίδης|Θόδωρο Μορίδη]], [[Σπύρος Πατρίκιος|Σπύρο Πατρίκιο]], [[Χρήστος Τσαγανέας|Χρήστο Τσαγανέα]], [[Παναγιώτης Καραβουσάνος|Παναγιώτη Καραβουσάνο]]), κατόπιν πρότασης του προέδρου του σωματείου [[Σπύρος Πατρίκιος|Σπύρου Πατρίκιου]] σε ένα δυναμιτισμένο κλίμα, όπου ηθοποιοί φωνάζαν ''"θάνατος στη πουτάνα''". Κυκλοφόρησε και λίστα με τίτλο «''ΟΙ ΠΡΟΔΟΤΑΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ»'' που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «''Απελευθερωτής''», η οποία περιλάμβανε και την ίδια''.'' Τελικά, η ποινή της διαγραφής από το σωματείο δεν εφαρμόστηκε.<ref>Δεκέμβρης '44, Οι μάχες στις Γειτονιές της Αθήνας, Το ανυποψίαστο θύμα, η δολοφονία της Ελένης Παπαδάκη 1903-1944 της Μαρίας Μαλλιου, σελ 166 ''Οι διαγραφές των ηθοποιών(..) τελικά δεν εφαρμόστηκαν ποτέ''</ref>
 
==Η δολοφονία==
Κατά την διάρκεια των συγκρούσεων στα [[Δεκεμβριανά]] συνελήφθη στις [[21 Δεκεμβρίου]] [[1944]], στο σπίτι του γραμματέα του ΕΑΜ Θεάτρου [[Δημήτρης Μυράτ|Δημήτρη Μυράτ]], όπου είχε καταφύγει. Την συνέλαβαν μέλη της πολιτοφυλακής Γαλατσίου-Πατησίων, υπό τον φοιτητή Ιατρικής Κώστα Μπιλιράκη, τα οποία επανειλημμένα της απευθύνονταν ως ''"κυρία Ράλλη"'' ενώ την χαστούκισαν όταν αρνήθηκε ότι είχε σχέση με τον Ράλλη. EκτελέστηκεΣύμφωνα με αναφορές εκτελέστηκε στα διυλιστήρια της [[Ουλεν|ΟΥΛΕΝ]] από ομάδα υπό τον Καπετάνιο «Ορέστη»<ref>Ο Ιστορικός Αντρέ Γερολυμάτος αναφέρει λανθασμένα ότι ο Καπετάνιος Ορέστης ήταν ο [[Ανδρέας Μούντριχας]]</ref>, ο οποίος αναφέρεται ότι αρχικά την προόριζε για [[Όμηροι του ΕΛΑΣ (Δεκεμβριανά)|όμηρο του ΕΛΑΣ]] όμως άλλαξε γνώμη αφού υποτίθεται στη συνέχεια την αναγνώρισε ως τη «''γυναίκα του Ράλλη»''. Τελικά δολοφονήθηκε με πιστόλι από τον Βλάση Μακαρωνά της Εθνικής Πολιτοφυλακής.
 
===Φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας===
Γραμμή 54 ⟶ 57 :
Παράλληλα η οικογένεια της υπέβαλε μήνυση εναντίον των ηθοποιών που στήριξαν το ΕΑΜ. Επιπρόσθετα έγινε ένοπλη επίθεση εναντίον του πρόεδρου του Σωματείου των ηθοποιών, Σπύρου Πατρίκιου, το 1945<ref>[http://www.rizospastis.gr/story.do?id=3731201 εφημερίδα Ριζοσπάστης, Πέμπτη 25 Ιούνη 1998, ανακτήθηκε στις 5/2/2017]</ref>{{Καλύτερη πηγή|reason=|date=16/1/2021}}. Ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης, στην 12η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος αναγνώρισε ως «''υπερβασία''» την εκτέλεση της Παπαδάκη και την καταδίκασε<ref>[http://www.rizospastis.gr/story.do?id=9165491 εφημερίδα Ριζοσπάστης, Κυριακή 18 Δεκέμβρη 2016, σελίδα 20, ηλεκτρονική έκδοση, ανακτήθηκε στις 5/2/2017]</ref>, ενώ για την ελληνική αλλά και την βρετανική κοινή γνώμη η εκτέλεση αυτή, μαζί με άλλες, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μεταστροφή της εναντίον του ΕΑΜ.{{Sfn|Χαραλαμπίδης|2014|p=305}}
 
===Διαχείριση της μνήμης στοτης από το Εθνικό Θέατρο===
Toν Μάιο του 1945 το Συμβούλιο του Εθνικού Θεάτρου, υπό την προεδρεία του [[Γιώργος Θεοτοκάς|Γιώργου Θεοτοκά]], απέρριψε ως ''«πρόωρη»'' τη πρόταση για τοποθέτηση πλάκας στη μνήμη της Παπαδάκη στο χώρο του θεάτρου.{{Sfn|Antonelaki|2019|p=292,294}}
 
Τον Οκτώβριο του 2019 ο [[Δημήτρης Λιγνάδης]] ως διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου έδωσε το όνομα της Παπαδάκη στο ισόγειο αίθουσας του ''«Ρεξ»''. Η πράξη αυτή συνάντησε αντιδράσεις από το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών που ζήτησαν την ανάκληση της απόφασης<ref>{{Cite web|url=http://www.enikos.gr/mpouz/679135/nea-ektelesi-gia-tin-papadaki-ligo-meta-tin-apofasi-lignadi-na-do|title=Νέα… Εκτέλεση για την Παπαδάκη λίγο μετά την απόφαση Λιγνάδη να δοθεί το όνομά της σε σκηνή του Εθνικού|website=www.enikos.gr|language=el|accessdate=2019-10-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191019120441/http://www.enikos.gr/mpouz/679135/nea-ektelesi-gia-tin-papadaki-ligo-meta-tin-apofasi-lignadi-na-do|archivedate=2019-10-19|url-status=dead}}</ref>. Ίσως αυτή η πράξη του να ήταν η αφορμή για τη διαπόμπευσή και την δίωξη του με αφορμή κατηγορίες σεξουαλικής παρενόχλησης συναδέλφων του. Ίσως είναι κι αυτός μια ''νέα Παπαδάκη''. {{Sfn|Vana Barba|2021|p=2, efsyn}}
 
=== Λογοτεχνία ===