Βικιπαίδεια

Γενοκτονία Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων

Ο όρος Γενοκτονία Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων (όχι πάντα με αυτή τη σειρά, και ενίοτε με τη διατύπωση «Ποντίων Ελλήνων») χρησιμοποιείται στη διεθνή βιβλιογραφία, ειδησεογραφία και πολιτική για την από κοινού μελέτη, συζήτηση ή αναγνώριση των γενοκτονιών των τριών αυτών εθνικών κοινοτήτων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στις δεκαετίες του 1910 και 1920. [1]

Είδηση για τη σφαγή Ασσυρίων στην εφημερίδα Syracuse Herald (Ν. Υόρκη), 22 Σεπ. 1915

Αναγνωρίζεται ότι η γενοκτονία των τριών αυτών εθνοτήτων έχει πολλά κοινά. Η από κοινού δίωξή τους διαπιστώθηκε και καταγράφηκε ήδη από το 1915. Ο τότε υποπρόξενος της Γερμανίας στην Αλεξανδρέττα αναφέρει:

«Κατά τις τελευταίες ημέρες έγιναν έρευνες από σπίτι σε σπίτι σε όλα τα σπίτια των Χριστιανών υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που μένουν εδώ - Αρμενίων, Συρίων και Ελλήνων – κατά διαταγή από ψηλά (πιθανότατα από την Κωνσταντινούπολη). Σε μερικά σπίτια κατασχέθηκαν έγγραφα, προφανώς επειδή μόνο ήταν σε ξένη γλώσσα, ... Όπως άκουσα από στρατιωτικούς, αυτές οι ενέργειες έγιναν λόγω της αυξανόμενης δυσπιστίας που μεγαλώνει μέσα σε κυβερνητικούς κύκλους εναντίον των Χριστιανών (και ειδικά των Αρμενίων) της Συρίας και της Κιλικίας – και είμαι σίγουρος και αλλού - ...»[2]

Ο ιερέας Johannes Lepsius ανέφερε από το Πότσδαμ προς το Γερμανικό Υπ. Εξωτερικών τον Ιούνιο του 1915:

«... 200.000 Αρμένιοι έχουν πληγεί από τις εκτοπίσεις μέχρι στιγμής ... Επειδή εκτοπίστηκε επίσης ο Ελληνικός πληθυσμός από χωριά της Θράκης μεταξύ Αδριανούπολης και της Θάλασσας του Μαρμαρά, είναι προφανές ότι πρόκειται για προσπάθεια μείωσης του Χριστιανικού πληθυσμού της αυτοκρατορίας όσο το δυνατόν περισσότερο υπό το κάλυμμα του στρατιωτικού νόμου και με την ενεργοποίηση του ενθουσιασμού των Μουσουλμάνων που ξεσηκώνει ο ιερός πόλεμος, εγκαταλείποντάς τους [τους Χριστιανούς] στον αφανισμό με τη μεταφορά τους σε καιρικά δυσμενείς και ανασφαλείς περιοχές κοντά στα σύνορα.»[3]

Υπήρξε κοινή δυσμενής μεταχείριση Αρμενίων και Ελλήνων και σε άλλες περιπτώσεις, όπως κατά την αποστολή τους σε τάγματα εργασίας με σκοπό την εξόντωσή τους. Η Γενοκτονία των Ασσυρίων ήταν τμήμα της ίδιας διαδικασίας που ακολουθείτο για όλη τη Χριστιανική μειονότητα, με σφαγές που μερικές φορές γίνονταν στις ίδιες περιοχές και στον ίδιο χρόνο με τους Αρμενίους.

Ο Αμερικανός πρέσβης των ΗΠΑ στην Οθωμανικής Αυτοκρατορία, Χένρυ Μόργκενταου, σημειώνει επίσης την από κοινού δίωξη Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων:

«Οι Αρμένιοι δεν είναι οι μόνοι υπήκοοι στην Τουρκία που υπέφεραν από την πολιτική της μετατροπής της Τουρκίας σε χώρα αποκλειστικά για Τούρκους. Την ιστορία που ανέφερα για τους Αρμενίους θα μπορούσα επίσης να αναφέρω με μερικές τροποποιήσεις για τους Έλληνες και τους Σύριους. ...» (Shirinian, σ. 3)

Μάρτυρες της κακοποίησης και της πορείας θανάτου χιλιάδων μελών των τριών εθνοτήτων, ήταν και οι Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιωτικοί (ANZAK) που ήταν αιχμάλωτοι των Τούρκων.[4]

Ο G. Shirinian παρατηρεί ότι αυτές οι τρεις πληθυσμιακές ομάδες Χριστιανών αναπτύχθηκαν με παρόμοιο τρόπο μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, και ο ακραίος εθνικισμός των Νεοτούρκων είχε παρόμοια επίδραση στις Χριστιανικές μειονότητες. Πιστεύει ότι μπορεί κανείς να αντιληφθεί καλύτερα τις αιτίες, τις μεθόδους και την επίδραση της ακραίας βίας πάνω σε καθεμία από αυτές τις ομάδες αν τις μελετήσει από κοινού. Ταυτόχρονα αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν και διαφορές μεταξύ καθεμιάς από αυτές τις περιπτώσεις, γι'αυτό και προτείνεται και ο όρος «Οθωμανικές Γενοκτονίες» στον πληθυντικό. Υπάρχουν διάφοροι ιστορικοί λόγοι για τους οποίους οι τρεις γενοκτονίες δεν μελετήθηκαν από κοινού, και επικράτησε ο όρος «Αρμενική Γενοκτονία». (Shirinian, σ. 5) Για την περίπτωση των Ελλήνων, διαπιστώνεται ότι μερικοί Έλληνες ιστορικοί της διασποράς έχουν μελετήσει την καταστροφή των Οθωμανών Ελλήνων. Επίσης υπάρχουν σημαντικές μελέτες που έχουν γίνει στην Ελλάδα αλλά παραμένουν μη προσβάσιμες σε όσους δεν γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα. Ταυτόχρονα, οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν υποστήριξαν αυτόν τον τομέα. Μερικοί πιστεύουν ότι αυτό συνέβη γιατί οι μελέτες αποκαλύπτουν κάποια λάθη της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, και άλλοι ότι συνέβη για να μην ενταθούν οι σχέσεις με την Τουρκία που είναι σύμμαχος στο ΝΑΤΟ. (Shirinian, σ. 7).

Οι Dominik J. Schaller και Jürgen Zimmerer θεωρούν ότι η ιστοριογραφία δεν μπορεί να εξετάζει ξεχωριστά κάθε μία από αυτές τις εθνικές ομάδες που διώχθηκαν, στις οποίες εκτός από τους Αρμενίους, Έλληνες και Ασσυρίους περιλαμβάνουν και τους Κούρδους της Άνω Αρμενίας.[5] Οι συγγραφείς σημειώνουν ότι άλλες φυλές Κούρδων συμμετείχαν στις σφαγές Χριστιανών και άλλες αγωνίστηκαν εναντίον των Νεοτούρκων και έδωσαν καταφύγιο στους Αρμενίους.[6] Οι προσπάθειες των Αρμενικών λόμπυ, των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των μελετητών γενοκτονιών ήταν οι πλέον επιτυχημένες στον παγκόσμιο «ανταγωνισμό μεταξύ των θυμάτων» σε ότι αφορά την παγκόσμια αναγνώριση και διεκδίκηση αποζημιώσεων. «Ατυχώς» αυτό είχε ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της μνήμης των άλλων μειονοτικών ομάδων που υπέφεραν από την εθνοκάθαρση που διέπραξαν οι Νεότουρκοι.[7]. Λιγότερο γνωστή έγινε διεθνώς η δίωξη των μικρότερων μειονοτήτων, όπως των Ασσυρίων, οι οποίοι δεν είχαν εξωτερικά εθνικά κράτη όπως οι Αρμένιοι και οι Έλληνες, ούτε ισχυρά διεθνή λόμπυ. Ορισμένοι συγγραφείς που εξετάζουν ως μια ενότητα τη γενοκτονία αυτών των εθνών, χαρακτηρίζουν τις γενοκτονίες Ελλήνων και Ασσυρίων ως «λιγότερο γνωστές».[8]

Άλλοι μελετητές παρατηρούν ότι οι διωγμοί είχαν στόχο όλες τις Χριστιανικές μειονότητες γιατί είχαν θρησκευτικά κίνητρα. Στις 11 Οκτωβρίου 1914 ο σουλτάνος Μεχμέτ V κήρυξε «τζιχάντ» εναντίον όλων των Χριστιανών που ζούσαν στην αυτοκρατορία. Η πρόσκληση για ιερό πόλεμο επιβεβαιώθηκε στις 14 Νοεμβρίου 1914 από τον σεΐχ-αλ-ισλαμ, τον κορυφαίο μουσουλμάνο κληρικό. Ο πόλεμος είχε στόχο όλους τους Χριστιανούς και έπληξε ιδιαίτερα τους Αρμένιους, τους Ασσύριους και τους Έλληνες. Δεν εφαρμόστηκε στον Εβραϊκό πληθυσμό εκτός μερικών εξαιρέσεων.[9] Από τη μελέτη απομνημονευμάτων διαπιστώνεται ότι οι αρχιτέκτονες και οι εκτελεστές της γενοκτονίας δεν έκαναν διάκριση μεταξύ των Χριστιανών, ανεξάρτητα αν ήταν Ασσύριοι, Αρμένιοι ή Έλληνες.

Από κοινού εξετάζεται η γενοκτονία αυτών των εθνοτήτων και σε ό,τι αφορά τη στόχευση των παιδιών. Αρχικά η επιστημονική μελέτη επικεντρώθηκε στα παιδιά των Αρμενίων, αλλά επεκτάθηκε και στα παιδιά των άλλων κοινοτήτων με το έργο του Ελληνοαυστραλού μελετητή Παναγιώτη Διαμαντή.[10][11]

Διεθνής αναγνώριση Επεξεργασία

Από διάφορα κράτη, ομόσπονδες Πολιτείες και διεθνείς οργανισμούς, η γενοκτονία Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων αναγνωρίζονται από κοινού. Τέτοια αναγνώριση έχει γίνει από τα κοινοβούλια Αυστρίας στις 22-4-2015 και Αρμενίας στις 23-3-1988[12], της Ολλανδίας[13][14] και Σουηδίας[15][16], και τη Ρωσική Δούμα [17].

Τον Δεκέμβριο 2007 η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών (International Association of Genocide Scholars ή IAGS) αναγνώρισε τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, μαζί με την γενοκτονία των Αρμενίων και Ασσυρίων, και εξέδωσε ψήφισμα το οποίο μεταξύ άλλων αναφέρει:

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΤΑΙ ότι είναι πεποίθηση της Διεθνούς Ένωσης των Μελετητών Γενοκτονιών, ότι η Οθωμανική εκστρατεία εναντίον των χριστιανικών μειονοτήτων της αυτοκρατορίας, μεταξύ των ετών 1914 και 1923, συνιστούν γενοκτονία εναντίον των Αρμενίων, Ασσυρίων, Ποντίων και των Ελλήνων της Ανατολίας. ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΤΑΙ η Ένωση να ζητήσει από την κυβέρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει τις γενοκτονίες εναντίον αυτών των πληθυσμών, να ζητήσει επίσημα συγγνώμη, και να λάβει τα κατάλληλα και σημαντικά μέτρα προς την αποκατάσταση (μη επανάληψη) [12]

Κοινή αναγνώριση των γενοκτονιών έχει γίνει και από Πολιτείες των ΗΠΑ. Για παράδειγμα, η Πολιτεία Αϊόβα στις 24 Αυγούστου του 2017 εξέδωσε διακήρυξη η οποία αναφέρει ότι λαμβάνει υπόψη ότι από το 1915 έως το 1923 «κατά τη διάρκεια της Αρμενικής Γενοκτονίας, ... ένα εκατομμύριο Έλληνες, Ασσύριοι και Σύροι [Syriacs] και άλλοι σφαγιάστηκαν σαν μέρος του σχεδιασμένου ολοκληρωτικού ξεριζώματος αυτών των αυτοχθόνων κοινοτήτων της Οθωμανικής Τουρκικής Αυτοκρατορίας, στη διάρκεια της πρώτης σύγχρονης γενοκτονίας που ακόμα χρειάζεται δικαίωση.» [18] Πράξη αναγνώρισης έχει γίνει επίσης από τη Γερουσία (Senate) της Καλιφόρνιας την 21-5-2014[19] και τη Βουλή της Καλιφόρνιας την 21 Απρ. 2016[20] και 27 Απρ. 2015.[21]

Αναγνώριση έχει γίνει και από τις Πολιτείες της Νότιας Αυστραλίας και της Νέας Νότιας Ουαλίας (Αυστραλία), το 2009 και το 1997 αντίστοιχα.[22]

Τον Δεκέμβριο του 2017 η Διεθνής Ένωση Εβραίων Φοιτητών (World Union of Jewish Students) αναγνώρισε τη γενοκτονία Αρμενίων, Ποντίων Ελλήνων και Ασσυρίων οι οποίοι δολοφονήθηκαν μεταξύ 1915-1923 από το Οθωμανικό Χαλιφάτο, όπως αναφέρει το ψήφισμα.[23][24]

Την 9η Απριλίου 2019 εισήχθη στη Γερουσία των ΗΠΑ σχέδιο απόφασης για τη μνήμη της γενοκτονίας των Αρμενίων, όπου περιλαμβάνεται και αναφορά στη «γενοκτονία Ελλήνων, Ασσυρίων, Χαλδαίων, Σύρων (Syriacs), Αραμαίων, Μαρονιτών και άλλων Χριστιανών». Το ψήφισμα (υπ' αρ. 150) έγινε δεκτό την 12 Δεκ. 2019. Περιλαμβάνει διάταξη που απορρίπτει ενέργειες που εμπλέκουν την κυβέρνηση των ΗΠΑ με άρνηση της γενοκτονίας των Αρμενίων ή κάθε άλλης γενοκτονίας.[25]

Κοινές εκδηλώσεις μνήμης Επεξεργασία

Σε διάφορες χώρες όπου κατοικούν Αρμένιοι, Έλληνες ή/και Ασσύριοι, γίνονται κοινές εκδηλώσεις μνήμης για τις γενοκτονίες αυτών των τριών εθνοτήτων. Για παράδειγμα, το 2017 έγινε κοινή εκδήλωση στο Λος Άντζελες, ΗΠΑ, στις 23 Απριλίου.[26] Τέτοιες εκδηλώσεις γίνονται περί την 24 Απριλίου, καθώς αυτή η ημερομηνία το 1915 θεωρείται ως ημέρα έναρξης της γενοκτονίας των Αρμενίων.[27]

Εκδηλώσεις μνήμης άρχισαν σταδιακά να γίνονται και μέσα στην Τουρκία, από τη δεκαετία του 2000. Το 2011 αναφέρεται ότι έγιναν τέτοιες συγκεντρώσεις σε πέντε πόλεις της Τουρκίας. O τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ομπάμα χαρακτήρισε τις σφαγές «φοβερά γεγονότα» (horrific events) αλλά δεν χρησιμοποίησε τη λέξη «γενοκτονία».[28]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Για παράδειγμα, στο George N. Shirinian Genocide in the Ottoman Empire: Armenians, Assyrians, and Greeks, 1913-1923, Berghahn Books, 13 Φεβ 2017, πρόλογος[νεκρός σύνδεσμος] : Αναφερόμενος στο International Conference on the Ottoman Turkish Genocides of Anatolian Christians, Illinois Holocaust Museum and Education Center, May 2013: «Αυτή η συγκέντρωση μελετητών ήταν μια ειδική προσπάθεια χειρισμού σαν ενοποιημένης ιστορίας των γενοκτονικών εμπειριών των Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων στη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη στο πρώτο μέρος του 20ού αιώνα».
  2. ↑ «Shirinian, σ. 1, Εισαγωγή». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2017. 
  3. ↑ «Shirinian, σ. 2, Εισαγωγή». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2017. 
  4. ↑ Ms CHERIE BURTON, "OTTOMAN TURKISH EMPIRE GENOCIDE", Parliament of New South Wales, 30 Nov. 2010
  5. ↑ Dominik J. Schaller, Jürgen Zimmerer, Late Ottoman Genocides, Routledge, 2009, σ. 2, 5.[νεκρός σύνδεσμος]
  6. ↑ Schaller et al., (2009), σελ. 3.[νεκρός σύνδεσμος]
  7. ↑ Schaller & Zimmerer, σ. 4
  8. ↑ «Roger W. SmithIntroduction: The Ottoman Genocides of Armenians, Assyrians, and Greeks, περίληψη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2017. 
  9. ↑ Paul R. Bartrop, Encountering Genocide: Personal Accounts from Victims, Perpetrators, and Witnesses. ABC-GLIO, 2014, σ. 54, 55[νεκρός σύνδεσμος]
  10. ↑ Henry Theriault, "Hell is for Children: The Impact of Genocide ...", στο Samuel Totten, Plight and Fate of Children During and Following Genocide, Transaction Publishers, 18 Απρ 2014, κεφ. 2.[νεκρός σύνδεσμος]
  11. ↑ «PANAYIOTIS DIAMADIS, CHILDREN AND GENOCIDE, στο Colin Tatz (εκδότης), Genocide Perspectives IV, 2012, σ. 312 κ.ε.» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 24 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2017. 
  12. ↑ 12,0 12,1 International Association of Genocide Scholars Αρχειοθετήθηκε 2017-12-17 στο Wayback Machine., Δελτίο Τύπου και Επίσημο Ψήφισμα 26-12-2007: «Genocide Scholars Association Officially Recognizes Ottoman Genocides Against Armenians, Assyrians, Greeks, Other Christians» Αρχειοθετήθηκε 2011-09-13 στο Wayback Machine.
  13. ↑ Hannibal Travis "The Assyrian Genocide: Cultural and Political Legacies", Routledge, 2017, χωρίς αρ. σελίδας. Φέρει την υποσημ. Νο. 385.[νεκρός σύνδεσμος]
  14. ↑ «A. Makris, "Dutch Parliament Recognizes Greek, Assyrian and Armenian Genocide", Europe Greek Reporter, Apr 11, 2015». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2019. 
  15. ↑ Sveriges Riksdag (Κοινοβούλιο Σουηδίας), Folkmordet 1915 på armenier, assyrier/syrianer/kaldéer och pontiska greker, Motion 2008/09:U332, Stockholm, 2 oktober 2008
  16. ↑ «Sweden Parliament Resolution, Stockholm, October 2, 2008». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαρτίου 2018. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2018. 
  17. ↑ [νεκρός σύνδεσμος] Hannibal Travis "The Assyrian Genocide
  18. ↑ «Iowa State Proclamation, 24-8-2017, στο Armenian National Institute, Washington, ΗΠΑ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Αυγούστου 2018. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2017. 
  19. ↑ S Totten et al., Controversies in the Field of Genocide Studies, Routledge, 2017, πίνακας 4.2
  20. ↑ Assembly Joint Resolution No. 34, Relative to the Armenian Genocide, April 21, 2016 Αρχειοθετήθηκε 2016-12-23 στο Wayback Machine.: WHEREAS, During the genocides of the Christians living in the Ottoman Empire and surrounding regions, which occurred during the first one-half of the 20th century, 1.5 million men, women, and children of Armenian descent, and hundreds of thousands of Assyrians, Greeks, and other Christians, lost their lives at the hands of the Ottoman Turkish Empire and the Republic of Turkey, constituting one of the most atrocious violations of human rights in the history of the world; ...
  21. ↑ Assembly Joint Resolution No. 2, Relative to the Armenian Genocide. April 27, 2015. Αρχειοθετήθηκε 2019-02-28 στο Wayback Machine.: WHEREAS, During the genocides of the Christians living in the Ottoman Empire and surrounding regions, which occurred during the first one-half of the 20th century, 1.5 million men, women, and children of Armenian descent, and hundreds of thousands of Assyrians, Greeks, and other Christians, lost their lives at the hands of the Ottoman Turkish Empire and the Republic of Turkey, constituting one of the most atrocious violations of human rights in the history of the world;
  22. ↑ «Australian Hellenic Council, Parliamentary Recognition of the Hellenic, Armenian and Assyrian Genocides, POSITION PAPER, συντάκτης [[Παναγιώτης Διαμαντής|Panayiotis Diamadis]], Γραμματέας, Ιούνιος 2009» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 10 Μαρτίου 2018. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2017. 
  23. ↑ «The Armenian Weekly, 8 Ιαν. 2018». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2018. 
  24. ↑ «Ιστολόγιο «Ινφογνώμων», 5/1/18». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2018. 
  25. ↑ «S.Res.150 - A resolution expressing the sense of the Senate that it is the policy of the United States to commemorate the Armenian Genocide through official recognition and remembrance. Agreed to Senate (12/12/2019)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2019. 
  26. ↑ «Assyrians, Armenians, Greeks Commemorate Genocide in Los Angeles, Assyrian International News Agency (AINA), 24-4-2017». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2017. 
  27. ↑ Johan Franzén, Stop Denying the Armenian/Assyrian/Greek Genocide! HuffPost, 24-4-2015
  28. ↑ «Assyrian, Greek, Armenian Genocide Anniversary Commemorated Publicly in Turkey, 27 Απριλίου 2011. Αναπαραγωγή της είδησης από το Assyrian International News Agency (AINA)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2017. 

Περαιτέρω ανάγνωση Επεξεργασία

  • Benny Morris, Dror Ze'evi (2019), The Thirty-Year Genocide: Turkey's Destruction of Its Christian Minorities, 1894–1924, Cambridge, MA: Harvard University Press.
  • Sjöberg, Eric (2017). The Making of the Greek Genocide. Contested Memories of the Ottoman Greek Catastrophe. New York: Berghahn Books.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γενοκτονία_Αρμενίων,_Ελλήνων_και_Ασσυρίων&oldid=10482931"