Ιωάννα της Φλάνδρας, δούκισσα της Βρετάνης
Η Ιωάννα της Φλάνδρας (~1295 – Σεπτέμβριος 1374) ήταν δούκισσα της Βρετάνης από τον γάμο της με τον Ιωάννη του Μονφόρ. Αγωνίστηκε για τα κληρονομικά δικαιώματα του γιου της και του συζύγου της στο δουκάτο της Βρετάνης πολεμώντας ενεργά στο πεδίο της μάχης, επιδεικνύοντας σημαντικές ικανότητες ως στρατιωτική ηγέτιδα, ενάντια στις διεκδικήσεις της Ιωάννας του Παντιέβρ στην διαμάχη που έμεινε γνωστή ως «Πόλεμος των Δύο Ιωάννων» που αποτέλεσε μέρος του Εκατονταετούς Πολέμου.[3][4]
| Ιωάννα της Φλάνδρας, δούκισσα της Βρετάνης | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1295 (περίπου)[1] |
| Θάνατος | Σεπτέμβριος 1374[1] |
| Κατοικία | Tickhill Castle |
| Θρησκεία | Καθολικισμός |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | πολιτικός |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Ιωάννης του Μονφόρ (από 1329)[2] |
| Τέκνα | Ιωάννης Δ΄ της Βρετάνης Ιωάννα της Βρετάνης |
| Γονείς | Λουδοβίκος Α΄ του Νεβέρ και Ιωάννα του Ρετέλ |
| Αδέλφια | Λουδοβίκος Α΄, κόμης της Φλάνδρας |
| Οικογένεια | Οίκος ντε Μονφόρ |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | Duke Consort (1341–1345, Δουκάτο της Βρετάνης) |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Λόγω του δυναμισμού της απέκτησε το προσωνύμιο «Ιωάννα η Φλόγα» ή «Φλογερή Ιωάννα» ενώ ο φιλόσοφος Ντέιβιντ Χιουμ την αποκάλεσε «πιο εκπληκτική γυναίκα της εποχής της».[5]
Η ζωή της Επεξεργασία
Η Ιωάννα της Φλάνδρας γεννήθηκε γύρω στο 1295 και ήταν κόρη του Λουδοβίκου Α΄, κόμη του Νεβέρ και της Ιωάννας, κόμησσας του Ρετέλ. Αν και παππούς της ήταν ο κόμης της Φλάνδρας, Ροβέρτος Γ΄, ο πατέρας της δεν κληρονόμησε ποτέ αυτόν τον τίτλο γιατί πέθανε πριν από τον πατέρα του, αλλά παρ’όλα αυτά η Ιωάννα έμεινε γνωστή ως «Ιωάννα της Φλάνδρας».[3]
Το 1329 παντρεύτηκε τον Ιωάννη του Μονφόρ και μαζί του έκανε δύο παιδιά:
Αφορμή πολέμου διαδοχής της Βρετάνης Επεξεργασία
Το 1341 ο δούκας της Βρετάνης, Ιωάννης Γ΄, που ήταν μισαδελφός (αδελφός από άλλη μητέρα) του συζύγου της Ιωάννας, πέθανε χωρίς απογόνους έχοντας ορίσει ως διάδοχό του στο δουκάτο της Βρετάνης την ανιψιά του (κόρη του αδελφού του Γκι του Παντιέβρ), την Ιωάννα του Παντιέβρ. Λίγο πριν τον θάνατό του όμως συμφιλιώθηκε με τον μισαδελφό του, Ιωάννη του Μονφόρ, και είπε πως εκείνος θα τον διαδέχονταν.
Αυτή η κατάσταση προκάλεσε μία διαμάχη διαδοχής για το δουκάτο της Βρετάνης ανάμεσα στη Ιωάννα του Παντιέβρ και τον Ιωάννη του Μονφόρ καθώς ο τελευταίος διεκδικούσε τον τίτλο ως αρσενικός συγγενής αλλά η Ιωάννα του Παντιέβρ, σύμφωνα με τον Σαλικό Νόμο, διεκδικούσε τον τίτλο ως εκπρόσωπος του γηραιότερου αρσενικού απογόνου, δηλαδή του πατέρα της, Γκι του Παντιέβρ, που ήταν δευτερότοκος γιος, ενώ ο Ιωάννης του Μονφόρ ήταν τέταρτος στη διαδοχή.[3]
Ο Ιωάννης του Μονφόρ πήγε στο Παρίσι για να ζητήσει από τον βασιλιά της Γαλλίας, Φίλιππο ΣΤ΄, να επιλύσει τη διαμάχη, αλλά εκείνος τον φυλάκισε και όρισε δούκισσα της Βρετάνης την Ιωάννα του Παντιέβρ, που ήταν παντρεμένη με τον ανιψιό του, Κάρολο των Μπλουά.[3][4]
Ο Πόλεμος των Δύο Ιωάννων Επεξεργασία
Μαθαίνοντας πως ο σύζυγός της φυλακίστηκε, η Ιωάννα της Φλάνδρας όρισε ηγέτη των Μονφόρ τον γιο της, που τότε ήταν ακόμα νήπιο, πήρε τα όπλα ως εκπρόσωπός του και κατέλαβε τη Ρεντόν με σκοπό να ξεκαθαρίσει στην Ιωάννα του Παντιέβρ πως θα συνέχιζε εκείνη την διεκδίκηση του συζύγου της για το δουκάτο της Βρετάνης και μάλιστα ακόμα και με πόλεμο.[6] Η κίνησή της αυτή προκάλεσε εμφύλιο πόλεμο που κράτησε 23 χρόνια και ονομάστηκε «Ο πόλεμος των Δύο Ιωάννων» γιατί έγινε μεταξύ της Ιωάννας της Φλάνδρας και της Ιωάννας του Παντιέβρ.[3]
Αμέσως μετά η Ιωάννα της Φλάνδρας έσπευσε στο Χενμπόν για να το υπερασπιστεί γνωρίζοντας πως θα δεχθεί επίθεση και πολιορκία από τους Μπλουά ως αντίποινα και ζήτησε βοήθεια από τον Άγγλο βασιλιά, Εδουάρδο Γ΄.[6] Ο Εδουάρδος, που διεκδικούσε τον γαλλικό θρόνο, θεώρησε πως θα ήταν χρήσιμο να έχει ως σύμμαχο τη Βρετάνη στις δικεδικήσεις του και έστειλε στην Ιωάννα τη βοήθεια που είχε ζητήσει.[6]
Πολιορκία της Χενμπόν Επεξεργασία
Όπως περίμενε η Ιωάννα, ο Κάρολος των Μπλουά έφτασε στη Χενμπόν το 1342 και ξεκίνησε την πολιορκία, κατά την διάρκεια της οποίας η Ιωάννα συμμετείχε ενεργά στη μάχη φορώντας πανοπλία και παίρνοντας τα όπλα ενώ παρότρυνε τις γυναίκες της πόλης «να σκίσουν τις φούστες τους και να πάρουν την ασφάλειά τους στα χέρια τους».[6]
Κάποια στιγμή παρατήρησε από το κάστρο της πόλης πως το εχθρικό στρατόπεδο ήταν σχεδόν αφύλακτο. Αμέσως οργάνωσε αιφνιδιαστική επίθεση ηγούμενη δύναμης 300 αντρών και έκαψε τις σκηνές και τα τρόφιμα του εχθρού. Αυτό της χάρισε το προσωνύμιο «Ιωάννα η Φλόγα» ή «Φλογερή Ιωάννα».[6] Μόλις ο Κάρολος κατάλαβε τι είχε γίνει, τής έκλεισε τον δρόμο επιστροφής στη Χενμπόν, αλλά εκείνη οδήγησε τους άντρες της στη Βρέστη προσελκύοντας ταυτόχρονα και ένα τμήμα από την δύναμη του Καρόλου. Όταν ασφάλισε και τη Βρέστη, συγκέντρωσε και άλλους άντρες και επέστρεψε κρυφά στη Χενμπόν.[5][4][7]
Τότε ο Κάρολος των Μπλουά απέκοψε τις προμήθειες στη Χενμπόν προσπαθώντας να προκαλέσει λιμό και ο επίσκοπος της Λυών έσπευσε να πείσει την Ιωάννα να παραδοθεί.[5][6] Όμως η Ιωάννα είδε από το παράθυρο να καταφτάνει ο Αγγλικός στόλος ως ενίσχυση στον αγώνα της και αρνήθηκε.[6] Με την βοήθεια των Άγγλων κράτησε τη Χενμπόν και ο Κάρολος αναγκάστηκε να υποχωρήσει.[4][7][8]
Αντεπίθεση Επεξεργασία
Η Ιωάννα γνώριζε πως οι Μπλουά δεν επρόκειτο να μείνουν άπραγοι μετά την ήττα τους και πήγε στην Αγγλία για να ζητήσει περισσότερες ενισχύσεις. Στην επιστροφή όμως το πλοίο της δέχτηκε επίθεση από τον Λουδοβίκο της Ισπανίας που ήταν σύμμαχος των Μπλουά.[6] Ακολούθησε σκληρή μάχη σώμα με σώμα στην οποία η Ιωάννα συμμετείχε και η ίδια «με την καρδιά λονταριού, κρατώντας λόγχη».[5][6] Τελικά οι Άγγλοι κατάφεραν να αποκρούσουν την επίθεση και η Ιωάννα έφτασε στη Γαλλία και κατέλαβε τη Βαν. Μετά πολιόρκησε τη Ρεν αλλά μετά από μακρόχρονο αμφίρροπο αγώνα αναγκάστηκε να λήξει την πολιορκία με τη Συνθήκη του Μαλεστρουά το 1343 με αντάλλαγμα την απελευθέρωση του συζύγου της, που όμως πέθανε δύο μόλις χρόνια αργότερα.[6] Το 1347 οι Άγγλοι συνέλαβαν για λογαριασμό της τον Κάρολο. Στο σημείο αυτό η Ιωάννα άφησε τον έλεγχο της μάχης στους Άγγλους και πήγε να ζήσει στην Αγγλία. Το 1364 ο πόλεμος για την διαδοχή της Βρετανης έληξε με νίκη του Οίκου Μονφόρ και δούκας της Βρετάνης έγινε ο γιος της Ιωάννας, Ιωάννης Δ΄.[4]
Αιχμαλωσία και θάνατος Επεξεργασία
Αν και αρχικά η Ιωάννα έγινε δεκτή στην Αγγλία με τιμές, κάποια στιγμή αργότερα φυλακίστηκε στο κάστρο του Τίκχιλ από τον Εδουάρδο Γ΄.[6] Αιτία ειπώθηκε πως ήταν κάποια ψυχική νόσος που λέγεται πως εμφάνισε προς το τέλος της ζωής της η Ιωάννα[6], αλλά έχει διατυπωθεί και η θεωρία πως απλά ο Εδουάρδος ήθελε να ενισχύσει την εξουσία του στη Βρετάνη. Η Ιωάννα της Φλάνδρας πέθανε στη φυλακή το 1374.
Πρόγονοι Επεξεργασία
Υστεροφημία Επεξεργασία
Η Ιωάννα της Φλάνδρας θεωρήθηκε πρότυπο πολεμίστριας στη Βρετάνη και ίσως και να άσκησε επιρροή και στην Ιωάννα της Λωρραίνης αργότερα.[9] Ο Ζαν Φρουασάρ, ιστορικός της εποχής της, είπε πως «διέθετε το θάρρος ενός άντρα και την καρδιά ενός λιονταριού» ενώ ο Ντείβιντ Χιούμ την περιέγραψε ως την «πιο εκπληκτική γυναίκα της εποχής της».[5]
Οι βικτωριανές φεμινίστριες την θεώρησαν πρότυπο ενώ η φιλόσοφος Χάριετ Τέιλορ Μιλ την αναφέρει ως μία από τις «ηρωικές πυργοδέσποινες» του Μεσαίωνα στο έργο της «Η Χειραφέτηση των Γυναικών».[10] Η ακτιβίστρια Αμέλια Μπλούμερ την χαρακτήρισε ως μία από τις «ηρωικές γυναίκες» της εποχής της.[11]
Ο ιστορικός Πιρς Μπάτλερ είπε πως «τη μάθαμε μέσα από το ενθουσιώδες κείμενο του Φρουασάρ ως αμαζόνα, αλλά δεν την γνωρίζουμε καθόλου ως γυναίκα... Στις αρετές που εκτιμούσε η ιπποσύνη αποδείχθηκε αδιαμφισβήτητα μια εκπληκτική γυναίκα: γενναία και προσωπικά ευγενής, με μυαλό που σχεδίαζε τολμηρές εκστρατείες και καρδιά που τη στήριζε στην έξαψη της μάχης. Αυθόρμητη και γενναιόδωρη, μεγαλόψυχη ηγεμόνισσα και θαυμάστρια όλων των πράξεων ιπποτικής τόλμης που ήταν τόσο πρόθυμη να πραγματώσει και η ίδια.»[5]
Η Ιωάννα αργότερα απέκτησε ιδιαίτερη θέση στη λαϊκή συνείδηση των ανθρώπων της Βρετάνης ως φλογερή πολεμίστρια, ειδικά μετά από μία μπαλάντα που εξιστορούσε τα κατορθώματά της κατά την πολιορκία της Χενμπόν, που συμπεριλήφθηκε στις «Μπαλάντες της Βρετάνης», μία συλλογή Βρετονικών λαϊκών τραγουδιών που εκδόθηκε το 1839. Κατά τον 20ο αιώνα η Ιωάννα της Φλάνδρας παρουσιάστηκε επίσης ως Βρετονή ηρωίδα που αντιστάθηκε στη γαλλική κατοχή.[12]
Βλέπε επίσης Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 British Museum person-institution thesaurus. 183137. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ p4170.htm#i41695. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2020.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Moniek (9 Οκτωβρίου 2015). «Fiery Joanna of Flanders». History of Royal Women (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2019.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 «Women Warriors - Meet Seven of History's Most Amazing Female Commanders». MilitaryHistoryNow.com (στα Αγγλικά). 15 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2019.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Butler, Pierce (14 Οκτωβρίου 2015). Women of Medieval France. CreateSpace Independent Publishing Platform. ISBN 9781505560190.
- ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 «Joanna of Flanders». Order of Medieval Women (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2019.
- ↑ 7,0 7,1 «'The boldest and most remarkable feat ever performed by a woman': Fiery Joanna and the Siege of Hennebont». www.medievalists.net. Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2019.
- ↑ Ian Mortimer (2006). The perfect king : the life of Edward III : father of the English nation. London: Jonathan Cape. ISBN 9780224073011. 62474803.
- ↑ Stephen W. Richey (2003). Joan of Arc: The Warrior Saint. Praeger. ISBN 0313361266.
- ↑ Rossi, Alice S.· Mill, Harriet Hardy Taylor (1970). Essays on sex equality. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0226525457. 145183.
- ↑ Bloomer, Amelia Jenks (1994). Hear me patiently : the reform speeches of Amelia Jenks Bloomer. Westport, Conn.: Greenwood Press. ISBN 0313290865. 28853704.
- ↑ Coroller-Danio, Jeanne (1997). Histoire de notre Bretagne. Elor éditions. ISBN 9782907524742.