Εκτοπισμός Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης

Ο εκτοπισμός Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης ήταν μια αναγκαστική μεταφορά Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης που διέταξε ο ηγέτης της ΕΣΣΔ, Ιωσήφ Στάλιν. Διεξήχθη σε τρία κύματα τα έτη 1942, 1944 και 1949 και επηρέασε κυρίως τους Πόντιους των ακτών της Μαύρης Θάλασσας. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, περίπου 50.000 Έλληνες εκτοπίστηκαν.[1]

Άδεια επιβίβασης σε πλοίο μετά την απόλυσή του από στρατόπεδο, εκδοθείσα για τον Νικολάι Διονυσιάδη, 2 Ιαν. 1948

Η σοβιετική απογραφή του 1926 κατέγραψε 213.765 Έλληνες στη χώρα[2] και η απογραφή του 1939 κατέγραψε 286.000.[3] Στις 9 Αυγούστου 1937 εκδόθηκε η εντολή 00485 του Λαϊκού Κομισαριάτου Εσωτερικών Υποθέσεων με στόχο "ανατρεπτικές δραστηριότητες της πολωνικής κατασκοπείας" στη Σοβιετική Ένωση, αλλά αργότερα επεκτάθηκε ώστε να συμπεριλάβει επίσης Λετονούς, Γερμανούς, Εσθονoύς, Φινλανδούς, Έλληνες, Ιρανούς και Κινέζους.[4]

Ορισμένες πηγές ισχυρίζονται ότι δεν υπήρχε διαδεδομένη αντεπαναστατική δραστηριότητα μεταξύ των Σοβιετικών Ελλήνων[5] παρόλο που υπήρχαν εξαιρέσεις όπως ο Κωνσταντίνος Κρομιάδης, ένας αντικομμουνιστής ελληνικής καταγωγής, ο οποίος έγινε δεύτερος διοικητής μετά τον Αντρέι Βλάσοφ της Άμπβερ, σε απόσπασμα κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής της Σοβιετικής Ένωσης στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.[6]

Σοβιετικοί Έλληνες απελάθηκαν σε τρία κύματα σαν μέρος της μεταφοράς πληθυσμού στη Σοβιετική Ένωση.

  • Στις 29 Μαΐου 1942, ο Στάλιν διέταξε την απέλαση των Πόντιων Ελλήνων και άλλων μειονοτήτων από το Κράι Κρασνοντάρ.[7] 1.402 Έλληνες, συμπεριλαμβανομένων 562 παιδιών έως 16 ετών, απελάθηκαν σε περιοχές προς τα ανατολικά.[8]
  • Λίγο μετά την απέλαση των Τάταρων της Κριμαίας, στις 2 Ιουνίου 1944 η Κρατική Επιτροπή Άμυνας εξέδωσε το διάταγμα Ν 5984 SS για επέκταση της απέλασης σε άλλους πληθυσμούς από την Κριμαία.[9] Κατά συνέπεια, 15.040 Σοβιετικοί Έλληνες απελάθηκαν από τη χερσόνησο (αυτό περιελάμβανε 3.350 Έλληνες αλλοδαπούς με διαβατήρια που είχαν λήξει).[10] Πολλοί στάλθηκαν στο Ουζμπεκιστάν.[9] Άλλοι 8.300 Έλληνες απελάθηκαν από την περιοχή Κράι Κρασνοντάρ και Όμπλαστ του Ροστόφ: αυτή η επιχείρηση διενεργήθηκε από τον αναπληρωτή του Λαβρέντι Μπέρια, τον Ιβάν Σέροφ, και τον Γ. Καραντάτζε. Περαιτέρω 16.375 Έλληνες μετεγκαταστάθηκαν από τη Σοβιετική Γεωργία, την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν και στάλθηκαν σε περιοχές στο Καζακστάν και στη Ρωσία.[9]
  • Στις 29 Μαΐου 1949, το Σοβιετικό Συμβούλιο Υπουργών εξέδωσε το διάταγμα Ν 2214-856 που διέταξε τη μετεγκατάσταση των υπόλοιπων Ελλήνων, Τούρκων και εθνικιστών Αρμενίων (ντασνάκοι) από την ακτή της Μαύρης Θάλασσας, συγκεκριμένα της Γεωργίας και της Αρμενίας. Πολλοί στάλθηκαν στο Καζακστάν όπου εγγράφηκαν ως ειδικοί έποικοι.[5] Ο συνολικός αριθμός των τριών ομάδων που εκτοπίστηκαν μέχρι τον Ιούνιο του 1949 ήταν 57.680 άτομα[11]. Οι Έλληνες ήταν 27.000[12] ή 36.000 άτομα ανάμεσα σε αυτές τις τρεις ομάδες.[13] Η περιουσία που άφησαν πίσω τέθηκε υπό τον έλεγχο των αρχών.[11]

Ένας από τους απελαθέντες Έλληνες που γεννήθηκε κοντά στο Σουχούμι και στάλθηκε στην περιοχή Παχτάραλ του Ουζμπεκιστάν το 1949, θυμάται τα γεγονότα:[14]

Όλο το χωριό, σχεδόν 200 οικογένειες, εξορίστηκε, από εδώ, στην περιοχή Παχτάραλ το 1949 .... Κανείς δεν μας εξήγησε γιατί εξοριστήκαμε ή πού πήγαμε. Είχαμε δύο ώρες για να μαζέψουμε τα πράγματα μας ... Από τις 16 Ιουνίου έως τις 10 Αυγούστου ταξιδεύαμε. Περίπου οκτώ ή δέκα οικογένειες σε κάθε φορτηγό τρένο, με τα ζώα .... Μόλις φτάσαμε, θυμάμαι ότι ήμουν ακόμα παιδί, οι περισσότεροι άνθρωποι πέθαναν από δυσεντερία. Το νερό ήταν μολυσμένο. Η αδερφή μου, που ήταν πολύ μεγαλύτερη, πέθανε σε ηλικία 27 ετών, περίπου ένα χρόνο μετά την άφιξή μας.

Στις 25 Σεπτεμβρίου 1956, η διαταγή N 0402 του MVD εγκρίθηκε και καθόρισε την άρση των περιορισμών έναντι των εκτοπισμένων λαών. [15] Στη συνέχεια, οι Σοβιετικοί Έλληνες άρχισαν να επιστρέφουν στα σπίτια τους ή να μεταναστεύσουν προς την Ελλάδα.

Επισήμως, η απέλαση του 1949 εξηγήθηκε από την ΕΣΣΔ ως προσπάθεια να καθαρίσει τις παραμεθόριες περιοχές από "πολιτικά αναξιόπιστα στοιχεία".[16] Ο Ρώσος ιστορικός Αλεξάντερ Νέκριτς υποθέτει ότι οι Έλληνες απελάθηκαν το 1949 λόγω της συμμαχίας της Ελλάδας με το Ηνωμένο Βασίλειο. Άλλοι το θεωρούν συλλογική τιμωρία επειδή οι Έλληνες κομμουνιστές έχασαν στον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο κατά τη διάρκεια του 1946-1949.[17]

Το 1938, 20.000 Σοβιετικοί Έλληνες μετανάστευσαν στην Ελλάδα.[18] Μεταξύ του 1965 και του 1975, άλλοι 15.000 Έλληνες μετανάστευσαν από τη Σοβιετική Ένωση στην Ελλάδα.[19] Σε αντίθεση με πολλές άλλες «τιμωρημένες» εθνοτικές ομάδες, οι Σοβιετικοί Έλληνες δεν αποκαταστάθηκαν επίσημα ούτε από τη Σοβιετική ούτε από τη μετασοβιετική νομοθεσία.[20]

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Voutira 2011, σελ. 170.
  2. Voutira 2011, σελ. 131.
  3. Kubiiovych & Struk 1984, σελ. 97.
  4. Marshall 2010, σελ. 335.
  5. 5,0 5,1 Bugay 1996, σελ. 91.
  6. Thomas 2015, σελ. 16.
  7. Richmond 2008, σελ. 115.
  8. Bugay 1996, σελ. 87.
  9. 9,0 9,1 9,2 Bugay 1996, σελ. 88.
  10. Polian 2004, σελ. 153.
  11. 11,0 11,1 Bugay 1996, σελ. 92.
  12. de Waal 2010, σελ. 155.
  13. Kaya 2002, σελ. 19.
  14. Voutira 2011, σελ. 230.
  15. Bugay 1996, σελ. 94.
  16. Polian 2004, σελ. 169.
  17. Voutira 2011, σελ. 173.
  18. Olson, Pappas & Pappas 1994, σελ. 274.
  19. Olson, Pappas & Pappas 1994, σελ. 275.
  20. Popov 2016, σελ. 61.

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία