Βικιπαίδεια

Ζαπιεκάνκα

Η ζαπιεκάνκα (πολωνικά: zapiekanka, προφέρεται: [zapʲɛˈkaŋka], πληθυντικός: ζαπιεκάνκι, [zapiekanki], προφέρεται: [zapʲɛˈkaŋkʲi]), επίσης γνωστή ως πολωνική πίτσα,[1] είναι ψημένο σάντουιτς ανοιχτού τύπου από κομμένη μπαγκέτα ή άλλο μακρύ είδος ψωμιού, με σοταρισμένα ασπρομανίταρα, τυρί και μερικές φορές άλλα συστατικά, όπως ζαμπόν. Σερβίρεται ζεστή με κέτσαπ και είναι δημοφιλές φαγητό του δρόμου στην Πολωνία από τη δεκαετία του 1970.

Ζαπιεκάνκα
Προέλευση
Άλλη ονομασίαΠολωνική πίτσα
Τόπος προέλευσηςΠολωνία
Πληροφορίες
ΕίδοςΦαγητό του δρόμου
Θερμοκρασία σερβιρίσματοςΖεστή
Κύρια συστατικάΜπαγκέτα, ασπρομανίταρα, τυρί
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π)

Ετυμολογία Επεξεργασία

Η πολωνική λέξη zapiekanka προέρχεται από το ρήμα zapiekać («ζαπιέκατς»), που σημαίνει «ψήνω ένα πιάτο ώστε να ενωθούν τα υλικά του και να σχηματιστεί μια τραγανή, ροδισμένη κρούστα από πάνω»[α] και μπορεί να αναφέρεται σε διάφορες κατσαρόλες και άλλα τρόφιμα που παρασκευάζονται με αυτόν τον τρόπο.[3]

Προετοιμασία και ποικιλίες Επεξεργασία

 
Ζαπιεκάνκα επικαλλυμένη με κέτσαπ, μουστάρδα και ψιλοκομμένα ροδισμένα κρεμμύδια

Μια τυπικό ζαπιεκάνκα φτιάχνεται από το μισό μιας μπαγκέτας,[1] ή οποιοδήποτε άλλο μακρύ λευκό ψωμί, κομμένο κατά μήκος.[1][4] Μπορεί να έχει μήκος έως 50 εκατοστά.[1] Το ψωμί επικαλύπτεται με κομμένα, σοταρισμένα ασπρομανίταρα και τριμμένο τυρί για να σχηματιστεί ένα σάντουιτς ανοιχτού τύπου, το οποίο στη συνέχεια ψήνεται μέχρι το ψωμί να γίνει τραγανό και το τυρί να λιώσει. Το σκληρό, ώριμο κίτρινο τυρί με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά που λιώνει καλά στη ζέστη, όπως το Γκούντα, το Ένταμ, το Έμενταλ, το Τίλσιτ ή το Τσένταρ, είναι το καλύτερο για αυτόν τον σκοπό. Το πολωνικό καπνιστό τυρί από πρόβειο γάλα, όπως το οστσίπεκ, είναι επίσης μια δημοφιλής επιλογή.[5] Μια ζαπιεκάνκα σερβίρεται καλύτερα ζεστή και η τυπική γαρνιτούρα είναι κέτσαπ, που συνήθως πιτσιλίζεται στο τυρί σε γενναιόδωρη ποσότητα.[1][4]

Τα ζαπιεκάνκι είναι διαθέσιμα σε όλη την Πολωνία σε πολλές ποικιλίες και επίπεδα ποιότητας. Τα κατεψυγμένα, ξαναζεσταμένα σε φούρνο μικροκυμάτων, είναι συνήθως λασπωμένα και άγευστα.[6] Μερικά ζαπιεκάνκι ψημλενα στο φούρνο, από την άλλη πλευρά, είναι διαθέσιμα με μια πλούσια επιλογή πρόσθετων συστατικών και σαλτσών, που τους έχει αποδώσει το όνομα της «πολωνικής πίτσας».[1] Οι ποικιλίες περιλαμβάνουν: «diablo» με μπέικον, αγγουράκια τουρσί και πικάντικη σάλτσα, «Τσιγγάνικη» με ζαμπόν και γλυκόξινη σάλτσα, «Ελληνική» με ελιές και φέτα και «Χαβάης» με ανανά και σάλτσα μπάρμπεκιου. Οι πελάτες μπορούν επίσης να επιλέξουν τους δικούς τους συνδυασμούς. Ενώ η ζαπιεκάνκα είναι κατά κύριο λόγο φαγητό του δρόμου, υπάρχουν και σπιτικές εκδοχές, όπως η «μαθητική ζαπιεκάνκα», φτιαγμένη από ψωμί, τυρί και ό,τι άλλο υπάρχει εκείνη τη στιγμή.[4]

Ιστορία Επεξεργασία

 
Πάγκοι φαγητού με ζαπιεκάνκι σε πλατεία στη συνοικία Καζίμιες της Κρακοβίας τη νύχτα

Η ζαπιεκάνκα πρωτοεμφανίστηκε στους δρόμους των πολωνικών πόλεων τη δεκαετία του 1970. Υπό την ηγεσία του Έντβαρντ Γκιέρεκ του Πολωνικού Κόμματος Ενωμένων Εργατών, οι κομμουνιστικές αρχές της Πολωνίας επέτρεψαν έναν βαθμό ιδιωτικής επιχείρησης στον κλάδο της εστίασης. Αυτή η κίνηση οδήγησε στη γρήγορη εξάπλωση των μικρών οικογενειακών καταστημάτων παροχής τροφίμων, γνωστών στα πολωνικά ως mała gastronomia ή «μικρή γαστρονομία». Η εξάπλωσή τους συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια των ελλείψεων τροφίμων της επόμενης δεκαετίας. Συνήθως έπαιρναν τη μορφή πάγκων ή τροχοφόρας καντίνας που μετατρέπονταν σε φορτηγά με φαγητό που σέρβιραν ζαπιεκάνκι μαζί με απλά πιάτα πολωνικής κουζίνας, όπως λουκάνικο κιελμπάσα, βραστό ζαμπόν ή πατσά και βασικά αμερικανικά φαστ φουντ, όπως χοτ ντογκ, χάμπεργκερ και τηγανητές πατάτες.[7][8] Η Αμερικανίδα δημοσιογράφος Αν Άπλμπαουμ, η οποία πήγε για πρώτη φορά στην Πολωνία το 1988, περιέγραψε τη ζαπιεκάνκα εκείνης της εποχής ως «μια ουσία που μοιάζει με πίτσα» και «έναν φτωχό συγγενή του μακρινού Ιταλού ξαδέλφου της», «ένα πολτώδες λευκό ρολό σάντουιτς» με «λίγα παραψημένα μανιτάρια» κάτω από «λιωμένο τυρί και κέτσαπ», το οποίο έφαγε παρ' όλα αυτά επειδή λίγα άλλα ήταν διαθέσιμα.[9]

Η ζήτηση για ζαπιεκάνκι μειώθηκε με την επανεισαγωγή της οικονομίας της αγοράς στη δεκαετία του 1990, αλλά παρέμεινε στα μενού ορισμένων από εκείνα τα καταστήματα «μικρής γαστρονομίας» που επέζησαν από τον ανταγωνισμό με τις μεγάλες αλυσίδες γρήγορου φαγητού. Κάποια στέκια των ζαπιεκάνκι απέκτησαν ακόμη και καλτ λατρεία, όπως αυτά που βρίσκονται στην Plac Nowy (Νέα Πλατεία) στην συνοικία Καζίμιες της Κρακοβίας.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Σημειώσεις Επεξεργασία

  1. ↑ Στα πολωνικά: piec potrawę w taki sposób, że jej składniki łączą się ze sobą, a na wierzchu powstaje chrupiąca, przyrumieniona warstwa.[2]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bush (2012).
  2. ↑ Wielki słownik języka polskiego PAN.
  3. ↑ Słownik języka polskiego PWN.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Kraig & Sen (2013).
  5. ↑ Chojnacka (2013).
  6. ↑ Kuliś (2013).
  7. ↑ Chwalba (2008).
  8. ↑ TVP Info (2015).
  9. ↑ Applebaum (2013).

Πηγές Επεξεργασία

  1. Żmigrodzki, Piotr, επιμ.. «Zapiekać» (στα πολωνικά). Wielki słownik języka polskiego. Instytut Języka Polskiego PAN. http://www.wsjp.pl/do_druku.php?id_hasla=58999&id_znaczenia=5162922. Ανακτήθηκε στις 2015-05-13. 
  2. «Zapiekanka» (στα πολωνικά). Słownik języka polskiego. Wydawnictwo Naukowe PWN. http://sjp.pwn.pl/szukaj/zapiekanka.html. Ανακτήθηκε στις 2015-05-13. 
  3. Bush, Austin (2012). The World's Best Street Food: Where to Find it & How to Make it. Lonely Planet. σελ. 170. ISBN 978-1742205939. 
  4. Chojnacka, Urszula (2013). «Sery do zapiekania: Gorąca odsłona serów» (στα πολωνικά). Forum Mleczarskie Handel (Nathusius Investments) 5 (60). http://www.forummleczarskie.pl/RAPORTY/359/sery-do-zapiekania/. Ανακτήθηκε στις 2015-05-25. 
  5. Kraig, Bruce· Sen, Colleen Taylor (2013). Street Food Around the World: An Encyclopedia of Food and Culture. Σάντα Μπάρμπαρα: ABC-CLIO. σελίδες 280, 471. ISBN 978-1-59884-954-7. 
  6. Kuliś, Agata (2013). «Zapiekanka zapiekance nierówna» [One zapiekanka is not equal to another]. Street Food Polska (στα Πολωνικά). Sfp14web. 
  7. Chwalba, Andrzej, επιμ. (2008). Obyczaje w Polsce: Od średniowiecza do czasów współczesnych [Customs of Poland: From the Middle Ages to Modern Times] (στα Πολωνικά). Βαρσοβία: Wydawnictwo Naukowe PWN. σελ. 380. ISBN 978-83-01-14253-7. 
  8. «Zapiekanki z "keczukiem" wprost z przyczepy kempingowej: Początki małej gastronomii» (στα πολωνικά). TVP Info (Telewizja Polska). 2015-03-28. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-10-18. https://web.archive.org/web/20161018100733/http://www.tvp.info/19418512/Zapiekanki-z-keczukiem-wprost-z-przyczepy-kempingowej-poczatki-malej-gastronomii. Ανακτήθηκε στις 2019-11-30. 
  9. Applebaum, Anne (2013-08-01). «Revolutionary eating in Poland». The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/lifestyle/food/revolutionary-eating-in-poland/2013/01/08/58107952-514b-11e2-950a-7863a013264b_story.html. Ανακτήθηκε στις 2015-05-13. 
  10. Vorhees, Mara (2010). Krakow Encounter. Lonely Planet. ISBN 978-1741048612. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ζαπιεκάνκα&oldid=9560996"