Ιδεολογία

Ιδεολογία είναι μια οργανωμένη συλλογή ιδεών. Η λέξη χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Κόμη Αντουάν Ντεστύτ ντε Τρασύ στα τέλη του 18ου αιώνα για να ορίσει μια «επιστήμη των ιδεών». Ως ιδεολογία μπορεί να θεωρηθεί ένα συνολικό όραμα, ένας τρόπος αντιμετώπισης των πραγμάτων (σύγκρινε με κοσμοθεωρία), στην κοινή λογική και σύμφωνα με διάφορες φιλοσοφικές τάσεις (συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών ιδεολογιών), ή ένα σύνολο ιδεών που προτείνει μια κοινωνική τάξη για όλη την κοινωνία. Ο βασικός στόχος μιας ιδεολογίας είναι να φέρει αλλαγή στην κοινωνία μέσω μιας ρυθμιστικής διαδικασίας (πώς θα έπρεπε να είναι ο κόσμος). Οι ιδεολογίες έχουν την τάση να περιλαμβάνουν αφηρημένες έννοιες προς εφαρμογή στον πραγματικό κόσμο και για τον λόγο αυτό συναντώνται πολύ συχνά στο πεδίο της πολιτικής. Η ιδεολογία σε αντίθεση με την επιστημονική μέθοδο δεν προϋποθέτει τη μεθοδική διαδικασία απόδειξης των πιστεύω της.

Η ιδεολογία στην καθημερινή κοινωνία

Σε δημόσιες συζητήσεις κάποιες ιδέες τίθενται πιο συχνά από άλλες. Συχνά, διαφορετικά άτομα σε διαφορετικούς χώρους παρουσιάζουν εντυπωσιακά κοινό τρόπο σκέψης. Για τους κοινωνικούς επιστήμονες, μια εξήγηση για αυτές τις περιπτώσεις ομοφωνίας είναι η ύπαρξη ιδεολογίας.

Κάθε κοινωνία έχει μια ιδεολογία η οποία αποτελεί τη βάση της «κοινής γνώμης» ή της κοινής λογικής, μια βάση που συνήθως παραμένει αόρατη στα περισσότερα μέλη της κοινωνίας. Αυτή η επικρατούσα ιδεολογία θεωρείται «ουδέτερη» και περιλαμβάνει θεωρίες που κατά κανόνα δεν δέχονται αμφισβήτησης. Εν τω μεταξύ, όλες οι άλλες ιδεολογίες που διαφέρουν από την επικρατούσα θεωρούνται ριζοσπαστικές, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο του πραγματικού τους οράματος. Ο φιλόσοφος Μισέλ Φουκώ έγραψε για την έννοια της φαινομενικής ιδεολογικής ουδετερότητας. Η ιδεολογία διαφέρει από τη φιλοσοφία ως προς το εξής: η φιλοσοφία είναι ένας τρόπος να ζήσει τη ζωή του κάποιος, ενώ η ιδεολογία είναι ένας σχεδόν ιδανικός τρόπος ζωής για όλη την κοινωνία. Κάποιοι θεωρούν ότι η ιδεολογία έχει θετικά χαρακτηριστικά, όπως η δύναμη και ο ζήλος, ή αρνητικά στοιχεία, όπως υπερβολική βεβαιότητα και μεγάλη δυσκαμψία.

Οργανώσεις που αγωνίζονται να αποκτήσουν εξουσία προσπαθούν να επηρεάσουν την ιδεολογία μιας κοινωνίας, με στόχο να τη φέρουν πιο κοντά σε αυτό που τη θέλουν να γίνει. Πολιτικές οργανώσεις (συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων) και άλλες ομάδες (π.χ. ομάδες λόμπι) προσπαθούν να επηρεάσουν ανθρώπους προωθώντας τις απόψεις τους.

Όταν τα περισσότερα μέλη μιας κοινωνίας σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο για κάποια θέματα, ή και ακόμη ξεχνούν ότι υπάρχουν εναλλακτικές απόψεις στο κατεστημένο, τότε πρόκειται για ηγεμονία, για την οποία έγραψε ο φιλόσοφος Αντόνιο Γκράμσι. Οι σύγχρονοι γλωσσολόγοι μελετούν τον μηχανισμό της εννοιολογικής μεταφοράς, με τον οποίο θεωρούν ότι είναι πιθανό να μεταδίδεται αυτή η «κοινή σκέψη».

Σχετική βιβλιογραφία

• Hawkes, David (2003) Ideology (2nd ed.), Routledge, ISBN 0-415-29012-0
• Minogue, Kenneth (1985) Alien Powers: The Pure Theory of Ideology, Palgrave Macmillan, ISBN 0-312-01860-6
• Eagleton, Terry (1991) Ideology. An introduction, Verso, ISBN 0-86091-319-8

Δείτε επίσης

• Πολιτική πυξίδα

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ideology Study Guide
• Ideology Research
• Ideology Quiz- Μάθετε ποια είναι η πολιτική σας ιδεολογία
• "Ideology and Ideological State Apparatuses" του Louis Althusser