Ιερά Μονή Βελανιδιάς
Η Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής Βελανιδιάς, κτίσμα του 17ου αιώνα, οφείλει την ονομασία της σε μια αιωνόβια και "υψίκορμον" βελανιδιά (δρυ), η οποία "πρόρριζα απεσπάσθη" από το μεγάλο σεισμό του 1884.[1]
| Ιερά Μονή Βελανιδιάς | |
|---|---|
 | |
| Είδος | μοναστήρι |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 37°4′15″N 22°7′38″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Μεσσηνία και Δήμος Καλαμάτας |
| Χώρα | Ελλάδα |
| δεδομένα (π) | |
Από τη Μονή Βελανιδιάς, ξεκίνησε ο Παπαφλέσσας για την Απελευθέρωση της Καλαμάτας και κάθε χρόνο στις 23 Μαρτίου, ξεκινάει η Ιερή Φλόγα της Επανάστασης, από τη Μονή και καταλήγει στην Πλατεία Καλαμάτας.[2]
Γυναικεία μονή από το 1966. Εορτάζει με πανηγύρι που συγκεντρώνει πολύ κόσμο την πρώτη Παρασκευή που ακολουθεί μετά το Πάσχα. Κατά τους σεισμούς της Καλαμάτας το 1986 έπαθε πλήρη καταστροφή με θύματα δύο μοναχές. Μετά τον σεισμό, ανακαινίστηκε πλήρως με τη φροντίδα του Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσοστόμου.
Βρίσκεται σε υψόμετρο 350 - 400 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Τη συναντάμε 6 χιλιόμετρα βόρεια της Καλαμάτας, με την οποία συνδέεται με ασφαλτοστρωμένο αυτοκινητόδρομο. Από εκεί συνεχίζεται βόρειο-ανατολικά το παλιό πλακόστρωτο γραφικό καλντερίμι, του παλαιού δρόμου Καλαμάτας – Αλαγονίας (προς τα χωριά Αρτεμησία, Πηγές, Αλαγονία και Νέδουσα), το οποίο κινείται δυτικά του Νέδοντα (απέναντι από τους πέντε δρόμους παράλληλα με την αμαξωτή οδό Καλαμάτας - Σπάρτης).
Η ιερά μονή Βελανιδιάς αποτελεί το σημείο έναρξης ή λήξης του οδοιπορικού που διοργανώνουν διάφοροι πολιτιστικοί, ορειβατικοί και λοιποί σύλλογοι. Το άλλο σημείο του παλιού δρόμου βρίσκεται στο σημείο «του Λαγού το Χάνι», στον αυτοκινητόδρομο προς Νέδουσα και κοντά στο πεντάτοξο γεφύρι του μηχανικού Μασουρίδη και το εκκλησάκι του Αγίου Πολυκάρπου.
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΗ ιστορία της μονής είναι ιδιαίτερα σημαντική και εντυπωσιακή και συνδέεται με αξιόλογα γεγονότα του μεσσηνιακού τόπου. Πληροφορίες για το μοναστήρι αυτό αντλούμε από πατριαρχικό σιγίλιο του 1727, πού το ονομάζει "ιερόν και σεβάσμιον μοναστήριον πατριαρχικόν Σταυροπηγιακόν, εἰς όνομα σεμνυνόμενον της υπεραγίας ημών Θεοτόκου της κυρίας Χρυσοπηγής κατά την τοποθεσίαν Βελανιδείαν". Το Καθολικό, σύμφωνα με επιγραφή που βρισκόταν στο υπέρθυρο της μονής, ιδρύθηκε το 1679 και είναι αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή.
Το μοναστήρι από την ίδρυσή του ήταν ανδρικό μέχρι και το έτος 1966, οπότε μετετράπη σε γυναικείο και την ταυτότητά του αυτή τη διατηρεί μέχρι σήμερα. Κατά τη διάρκεια του βίου του λεηλατήθηκε, πυρπολήθηκε και ισοπεδώθηκε είτε από επιδρομές βαρβάρων και ξένων κατακτητών είτε από καταστροφικούς σεισμούς, αλλά πάλι ξανακτίστηκε. Τελευταία φορά ανοικοδομήθηκε εκ θεμελίων μετά το σεισμό του Σεπτεμβρίου 1986.
Κατά τα προεπαναστατικά χρόνια, υπήρξε ορμητήριο και κρησφύγετο κλεφτών και αρματολών, ενώ οπλαρχηγοί όπως ο πρωτεργάτης του Αγώνα του 1821 Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος Φλέσσας ή Παπαφλέσσας, ο οποίος μόνασε εδώ, ο Νεδουσαίος Νικήτας Σταματελόπουλος ή Νικηταράς ή Τουρκοφάγος, ο Γέρος του Μοριά Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Αναγνωσταράς με ορμητήριο τον Βόρειο Δυτικό Ταΰγετο, την Μονή Μαρδακίου, Σιδερόπορτας, Δημιόβης, Προφήτη Ηλία και Βελανιδιάς, στη διάρκεια της Επανάστασης συγκεντρώνονταν εδώ και συσκέπτονταν[3]. Στις 23 Μαρτίου του 1821 ξεκινώντας απ' αυτή επικεφαλής αγωνιστών, μπήκαν στην Καλαμάτα, όπου μαζί με άλλους αρχηγούς και επαναστατημένους Έλληνες ελευθέρωσαν την πόλη, χωρίς να γίνει μάχη και να χυθεί αίμα. Έτσι η Καλαμάτα είναι η πρώτη ελληνική πόλη που απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό. Η σημασία που είχε η μονή οδήγησε στην καταστροφή της από τον Ιμπραήμ Πασά το 1825.
Κάθε χρόνο, στις 23 Μαρτίου, επέτειο της έναρξης του αγώνα και της απελευθέρωσης της πόλης από τον τουρκικό ζυγό, οι εκδηλώσεις κορυφώνονται το απόγευμα, στην πλατεία 23ης Μαρτίου, με υποδοχή της ιερής φλόγας από την ιερά Μονή Βελανιδιάς.
Κατά τη γερμανική κατοχή, το μοναστήρι ήταν καταφύγιο του ΕΛΑΣ και των επαναστατικών ομάδων του Ταϋγέτου και για το λόγο αυτόν ισοπεδώθηκε από βομβαρδισμό των Γερμανών από το κάστρο της Καλαμάτας το Νοέμβριο του 1943. Στη Μονή Βελανιδιάς μόνασε και ο πατήρ Πολύκαρπος, ο οποίος σύμφωνα με τον Μητροπολίτη Νικοπόλεως Μελέτιο, ο οποίος τον συνάντησε το 1954, είχε το χάρισμα των δακρύων.
Επίσης στην Μονή Βελανιδιάς μεταγράφεται ως κληρικός της Μητροπόλεως Μεσσηνίας, από την Μονή Φανερωμένης της Μητροπόλεως Θεσσαλιώτιδος Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος Θέμελης κατά κόσμο Αδάμ Θέμελης, ο οποίος γεννήθηκε στην Ιστιαία Εύβοιας στις 25 Σεπτέμβρη 1918 και πέθανε στην Καλαμάτα 28 Φεβρουαρίου του 2007 σε ηλικία 89 ετών.
Μετόχια - Παρεκκλήσια
Επεξεργασία- Μετόχι της είναι η διαλυμένη Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μαρδακίου, κτίσμα του 1504. Το Μαρδάκι το 1933 υπήχθη στην Ιερά Μονή Βουλκάνου και το 1935 στην Ιερά Μονή Βελανιδιάς, ενώ το 1936 αναφέρεται ο τελευταίος μοναχός της μονής με το όνομα Αμβρόσιος.
- Άγιος Δημήτριος, επί της οδού Αλαγονίας και στην περιοχή "Τούρλες" της Καλαμάτας. Μονόκλιτος σταυρεπίστεγος Ναός του 15ου αιώνα, που σήμερα είναι ξυλόστεγος κτισμένος πάνω σε παλαιότερο Ναό του 12ου αιώνα, από τον οποίον σώζεται μόνο η κόγχη του Ιερού.
- Ο Ναός του Αγίου Φανουρίου, κείμενος βόρεια της Καλαμάτας στην περιοχή Αγίας Άννας και στο δρόμο προς τη Βελανιδιά. Είναι κτίσμα του 1915 και κτήτορας αυτού ο Ηγούμενος της μονής Αρχιμανδρίτης Παΐσιος Μαντζουρανόπουλος. Ο Άγιος Φανούριος είναι προσκυνηματικός Ναός, λειτουργείται κάθε Πέμπτη και συρρέει σ’ αυτόν πλήθος χριστιανών.
- Το ναΰδριο των Παμμεγίστων Ταξιαρχών στην Καλαμάτα, γνωστό από τον πατέρα Ιωήλ. Όταν διαλύθηκε η Μονή Γαρδικίου, ανέλαβε καθήκοντα Εφημερίου ο αρχιμανδρίτης Ιωήλ, κατά κόσμον Φώτιος Γιαννακόπουλος. Πρώην Θεολόγος καθηγητής στην Καλαμάτα και ακολούθως στην Αρτεμισία Αλαγονίας, στη Μεθώνη Πυλίας και στην Καβάλα Μακεδονίας. Το 1929 χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος και μετά από τρία χρόνια έλαβε το οφίκιο του Αρχιμανδρίτη.
- Ο ναός των Μικρών Ταξιαρχών (Ταξιαρχάκι). Στην αρχή της πλατείας Μαυρομιχάλη (οδός Βαλτετσίου) βρίσκεται το Ταξιαρχάκι, μικρός ναός που αποτελεί μετόχι της μονής Βελανιδιάς. Χρονολογείται στο πρώτο μισό του 19ου ή στα τέλη του 18ου αιώνα και είναι μονόχωρος ξυλόστεγος ναός με δίρριχτη στέγη, νεοκλασικά στοιχεία και έκκεντρα διαταγμένη αψίδα του ιερού, που είναι εξωτερικά τρίπλευρη.
- Ο Ναός Αγ. Αναργύρων, στα Λαίικα Καλαμάτας.
- Ο Ναός Αγ. Παντελεήμονος, κοντά στην Μονή Βελανιδιάς.
- Ο Ναός Αγ. Χαραλάμπους.
- Ο Ναός Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου «Καρβούνη» (Αγιαννάκη) που εορτάζει κάθε χρόνο στις 8 Μαΐου.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ «ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ (ELEFTHERIA ONLINE) - ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΟΧΥΡΑ ΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ - ΜΟΝΗ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ».
- ↑ «TERRABOOK - ΜΟΝΗ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ».
- ↑ «Η Ιστορία του Ιερού αγώνος κατά τε της Τουρκίας και της Αυστριακής Αυτοκρατορίας», Αθήναι, 1898. "Δεχθείς την γνώμην του Κυριακού Ο Αρναούτογλου απέστειλεν τον Σπυρίδων Αντωνακάκην νά φέρη εις Καλάμας τόν ηγούμενον ΒΕΛΑΝΙΔΙΆΣ Κύριλλον, ός ελθών εις Καλάμας εβεβαίωσε τον Αρναούτογλου ότι εν Βελανιδιά καί Αγιον Ηλία ήσαν σταλμένοι πλέον των 6000 χιλ. Κλεφτών υπό τον Παπατσώρην, Κεφάλαν, Νικηταράν, Αναγνωσταρά καί Γρηγόριο Δίκαιον Φλέσσαν. Ο Αρναούτογλου είπεν εις τον ηγούμενον όχι πάλι αυτός ο Διάβολος Δίκαιος Φλέσσας εκεί είναι".
Πηγές
Επεξεργασία- Ανέκδοτα έγγραφα και ιστορικοί τίτλοι Μονής Βελανιδιάς (1732-1856), Γιάννης Αναπλιώτης. Καλαμάτα 1966. Εκδόσεις της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας.
- Η ιστορική Ιερά Μονή της Βελανιδιάς, Ξενογιάννης Κωνσταντίνος Ν. Καλαμάτα 1963