Ιστιαία

Η Ιστιαία είναι πεδινή κωμόπολη της βόρειας Εύβοιας και η έδρα του δήμου Ιστιαίας-Αιδηψού, η οποία βρίσκεται στο κέντρο εύφορης πεδιάδας σε υψόμετρο 36 μέτρα και απέχει 5 χιλιόμετρα από τη θάλασσα. Από τον 15ο μέχρι και τον 19ο αιώνα αναφερόταν ως Ξηροχώρι. Η Ιστιαία ως δημοτική ενότητα έχει πληθυσμό 5.522 κατοίκους ενώ ως οικισμός 4.339 (απογραφή 2011).

Ιστιαία Εύβοιας
Ιστιαία Εύβοιας 38°57′0″N 23°9′0″E
Χώρα	Ελλάδα
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Ιστιαίας - Αιδηψού
Γεωγραφική υπαγωγή	Εύβοια
Προστάτης	Αθανάσιος Αλεξανδρείας
Πληθυσμός	4.339 (2011)
Ζώνη ώρας	UTC+02:00 (επίσημη ώρα) UTC+03:00 (θερινή ώρα)
Σχετικά πολυμέσα

Προέλευση ονόματος

Σύμφωνα με τη μυθολογία η Ιστιαία οφείλει το όνομά της στη νύμφη Ιστιαία, την κόρη του Υριέα (γιου του Ποσειδώνα και της Αλκυόνης) και αδελφή του Ωρεού. Επίσης, το όνομα πιθανολογείται ότι προέρχεται από τις λέξεις ιστίον ή ιστός λόγω της μεγάλης παραγωγής καταρτιών για την κατασκευή πλοίων από τα δέντρα του όρους Τελεθρίου. Η πόλη παλαιότερα ονομαζόταν «Ξηροχώρι» από τον ποταμό Ξηριά.

Ιστορία

Η ιστορική διαδρομή της αρχαίας πόλης - κράτος - βασίλειο χάνεται στα βάθη του χρόνου και ίσως θα πρέπει να ανατρέξουμε στην ιστορική πηγή που μας αναφέρει ότι κατά τον δεύτερο μεγάλο εσωτερικό αποικισμό, δηλαδή μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα ομάδες από τους Θεσσαλικής καταγωγής λαούς φυλές μέσω της Βοιωτίας και από το στενό ακόμα πέρασμα γης ( σημερινός Εύριπος) , κατέληξαν στην Βόρεια Εύβοια .Οι λαοί αυτοί όπως περιγράφονται κατοίκησαν οι Ιστιαιείς στους πρόποδες του Τελθρίου όρους , οι Ελλοπιείς στα ημιορεινά και οι Περραιβοί κάπου ανάμεσα τους . Οι ιστιαιείς δημιούργησαν την πόλη Ιστιαία ,οι Ελλοπιείς την πόλη Ελλοπία και οι Περραιβοί την πόλη Περρίας .Οι λαοί αυτοί λόγω καταγωγής είχαν φιλομακεδονικά αισθήματα για τον λόγo αυτό όταν οι Αθηναίοι ξεκίνησαν την ιδέα κυριαρχίας τους επί όλων των Ελλήνων άρχισαν να δημιουργούν συνθήκες αλλοίωσης των πληθυσμών, τέτοιες ενέργειες έχουμε και στην περιοχή της Βόρειας Εύβοιας ,όπου όπως μας λένε αρχαίες πηγές ο Βασιλιάς της Αθήνας ο Κέκροπας μετακίνησε και εγκατέστησε στα ορεινά του Τελεθρίου όρους φιλοαθηναίους ,οι κάτοικοι αυτοί Ίωνες Αττικής προέλευσης και Αθηναϊκής επιρροής δημιούργησαν την χώρα Ωρία /Ωριά /Ωρειά και την πόλη Ωριάς/Ωρίας/Ωρεάς/Ωρειάς. Το 446 π,χ, όταν οι φιλομακεδονικές πόλεις της Εύβοιας αποφάσισαν να αποσχισθούν από την Δηλιακή συμμαχία γνώρισαν την οργή των Αθηναίων , ο ίδιος ο μεγάλος Αθηναίος πολιτικός - ρήτορας -και στρατηγός ο Περικλής τέθηκε επικεφαλής της στρατιωτικής δύναμης που επιτέθηκε στην Ιστιαία. Οι Αθηναίοι κατέστρεψαν και λεηλάτησαν την πόλη της Ιστιαίας και των περί αυτής δήμων της και εξανάγκασαν τους κατοίκους της να εγκαταλείψουν την πόλη ( οι Ιστιαιείς κατέφυγαν στην προγονική τους εστία την Θεσσαλία που τότε ήταν τμήμα της Μακεδονίας ). Οι Αθηναίοι τότε μετακίνησαν μέρος από τον πληθυσμό των Ωρειτών στην περιοχή της Ιστιαίας ,καθώς και περί τους 3000 Αθηναίους πολίτες και τους μοίρασαν την περιουσία των εκδιωχθέντων κατοίκων της Ιστιαίας. Ο ίδιος ο Περικλής είχε απαγορεύσει την κατοίκιση στην πόλη της Ιστιαίας και την είχε χαρακτηρίσει " Απαγορευμένη πόλη " ,έτσι οι νέοι φιλοαθηναίοι κάτοικοι της περιοχής δημιούργησαν μια νέα πόλη κοντά στην Ιστιαία ( 2,5 χιλ. μακριά προς την θάλασσα ) την οποίαν ονόμασαν Ωρεός . Οι Αθηναίοι κατασκεύασαν οχυρωματικά έργα ( ακροπόλεις ) τόσο στην νέα πόλη όσο και στο παρακείμενο λιμάνι ,όλη δε η περιοχή της πρώην Ιστιαίας άρχισε να ονομάζεται Ωρεός. Ο ίδιος ο Περικλής οριοθέτησε την έκταση της νέας πόλης - κράτος Ωρεός και την κρατικοποίησε ως ιδιοκτησία του Κράτους των Αθηνών. Μετά το 426 π,χ καθώς ακολούθησε μια έντονη σεισμική δραστηριότητα τριάντα περίπου χρόνων με μεγάλες καταστροφές και γεωμορφολογικές μεταβολές από Σκόπελο , Βόρεια Εύβοια ,Λοκρίδα , η νέα πόλη Ωρεός καταστράφηκε ολοσχερώς τότε οι επιζώντες κάτοικοι κατέφυγαν αναγκαστικά στην μισοκατεστραμμένη πόλη της Ιστιαίας καθώς εν τω μεταξύ είχε πεθάνει ο Περικλής και δεν υπήρχε η απαγόρευση κατοίκισης της. Οι νέοι κάτοικοι της Ιστιαίας χρησιμοποιούσαν για την πόλη τους το όνομα Ωρεός . Με το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου και την ήττα των Αθηναίων ,οι κρυφο-φιλομακεδόνες κάτοικοι ζήτησαν την εγκατάσταση Σπαρτιατικής φρουράς ,έφτασαν δε στο σημείο να μετονομάσουν την πόλη τους Σπάρτα προκειμένου να "πικράνουν " τους Αθηναίους και τους συμπολίτες τους Ωρείτες .Η κυριαρχία των Σπαρτιατών όμως δεν κράτησε για πολύ καθώς ακολούθησε η κυριαρχία των Θηβαίων .Οι Θηβαίοι διατήρησαν μια ουδέτερη στάση ,αυτό έδωσε το δικαίωμα οι μεν φιλοαθηναίοι να χρησιμοποιούν το όνομα Ωρεός οι δε φιλομακεδόνες Ιστιαία .Μετά και από την σύντομη κυριαρχία των Θηβαίων έχουμε την πλήρη επικράτηση των Μακεδόνων ,οι εκδιωχθέντες Ιστιαιείς επιστρέφουν και εκδιώκουν με την σειρά τους τους Ωρείτες, οι οποίοι βρίσκουν καταφύγιο στην περιοχή που σήμερα έχει το όνομα " Οι Ωρεοί ". Η Ιστιαία των Μακεδονικών γνωρίζει μια μεγάλη πρόοδο και ευημερία ,μεγάλος πλούτος συρρέει στα δημόσια ταμεία με αποτέλεσμα η πόλις να διακοσμιθεί με έργα τέχνης απαράμιλλης αξίας .Ο Μακεδόνας Βασιλιάς ο Δημήτριος ο πολιορκητής θεοποιείται και απολαμβάνει τιμές ισάξιες του Διονύσου και της Θεάς Δήμητρας. Τα νομίσματα της Ιστιαίας ταξιδεύουν σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο καθορίζοντας τις εμπορικές τιμές. Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου η Ιστιαία γίνεται το " μήλον της έριδος " μεταξύ των επιγόνων των , λόγω της μεγάλης γεωγραφικής - στρατηγικής της θέσης και του πλούσιου έδαφος της . Ο ένας Βασιλιάς την πολιορκεί και ο άλλος την προστατεύει . Περί το 200π,χ, οι Ρωμαίοι κατόπιν προτροπής των Αθηναίων και άλλων Ελληνικών πόλεων άλλα και Μακεδόνων Βασιλέων εμπλέκονται στα Ελληνικά ζητήματα για "απελευθέρωση " των Ελλήνων από τους Μακεδόνες, έτσι έχουμε να πολιορκείται η Ιστιαία από τον Μακεδόνα Βασιλιά της Περγάμου τον Άτταλο και από τους Ρωμαίους , οι Ρωμαίοι πολιορκούν τον Ωρεός από θαλάσσης και ο Άτταλος την Ιστιαία , η οποία το 196 π,χ, καταλαμβάνετε, οι Ρωμαίοι λαμβάνουν ως λάφυρα τους κατοίκους της τους οποίους πωλούν ως δούλους στην Ρώμη και στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής και ο Άτταλος λαμβάνει ως προίκα την λεηλασία και λαφυραγώγηση της πόλης , οι θησαυροί της Ιστιαίας μοιράζονται ανάμεσα στην Ρώμη ,την Αθήνα ,την Πέργαμο ,την Αλεξάνδρεια και στον βυθό της θάλασσας που κατέληξαν όταν βυθίσθηκαν μερικά από τα καράβια που τους μετέφεραν. Παρ΄ όλη αυτή την καταστροφή η Ιστιαία επανήλθε γρήγορα και ανέκτησε ένα τμήμα από την παλαιά της αίγλη, μετά από αυτό όμως ήρθε και το τελικό της τέλος με την πλήρη επικράτηση των Ρωμαίων το 146 π,χ,, η Ιστιαία καταστρέφεται ολοκληρωτικά λόγω του φιλομακεδονικού παρελθόν της περί το 145/4 π,χ, και παύει κάθε αναφορά στο όνομά της . Στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους που ακολουθούν οι περιοχή της πρώην Ιστιαίας αρχίζει να δέχεται τους πρώτους χριστιανούς οι οποίοι χρησιμοποιούν τα δεκάδες ερειπωμένα ιερά τα οποία μετατρέπουν σε μοναστικά κοινόβια , η συμβουλή του Αγίου Ρηγίνου στην διάδοση αλλά κυρίως στην εγκαθίδρυση του χριστιανισμού στην Βόρεια Εύβοια είναι τεράστια , ο ίδιος συμβάλει στην δημιουργία της Επισκοπής Ωρεός μιας από τις πρώτες Επισκοπές της Χριστιανικής Εκκλησίας. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές με το όρο Ωρεός εννοείτο δύο μικροί οικισμοί ο ένας πλησίον της παραθαλάσσιας θέσης του αρχαίου Ωρεός και οι άλλος στην θέση της αρχαίας Ιστιαίας. Ο μεγάλος αριθμός των μοναχών της περιοχής περί το 8-9 αιώνα έχει ως αποτέλεσμα μοναχοί από την μοναστική κοινότητα του Ξηροποτάμου (Ασπροπόταμος ) μαζί με μοναχούς από την Σκόπελο αλλά και τεχνίτες οικοδόμους από Σκόπελο και Σκιάθο να μεταβούν ( μετοικίσουν ) στο Άγιο Όρος και πάνω στα ερείπια παλαιού ιερού να κτίσουν μια νέα Μονή που έδωσαν και το όνομα προέλευσής τους δηλαδή Μονή Ξηροποτάμου . Ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Αλέξιος Κομνηνός απένειμε στην Μονή τον τίτλο Οικουμενική Αυτοκρατορική Μονή Ξηροποτάμου ,παραχώρησε δε σε αυτήν το δικαίωμα εκμετάλλευσης της περιοχής της πρώην Ιστιαίας μιας και λόγω του Δημόσιου χαρακτήρα της ήταν στο Κτηματολογικό φύλο του Αυτοκράτορα. Το 1205 μ,χ, η περιοχή Ωρεός (πρώην Ιστιαία ) περιέρχεται στην κυριαρχία της 4 ης Σταυροφορίας και αρχίζει η περίοδος της Λατινό -Φραγκοκρατίας, στον Ωρεός εκδιώκονται οι Ορθόδοξοι μοναχοί και ο Επίσκοπος και αντικαθίστανται από Καθολικούς . Η έδρα της Επισκοπή Ωρεός μετά από μερικές δεκαετίες μεταφέρεται στην Αθήνα . Από την αρχή κατάκτησης της Εύβοιας από τους Λατίνους ο Ωρεός γίνεται η έδρα ενός εκ των τριών Βαρώνων (Τριτημόριοι ) με το επίσημο όνομα DEL RIO δηλ . παρά τον ποταμό = η πόλις που βρίσκεται δίπλα στον ποταμό ( Κάλλαντα κατά τον Στράβωνα ).Κατά την διάρκεια της Λατινοφραγκοκρατίας ο Ωρεός πρωτοστατεί στις επαναστατικές κινήσεις, το κάστρο του Ωρεός ( στην θέση της αρχαίας Ιστιαίας) είναι ένα από τα πιο ισχυρά . Περί το 1390/95 μ,χ, όταν πλέον οι Βενετοί είναι οι απόλυτοι κυρίαρχοι της Εύβοιας εξαπολύουν επίθεση εναντίον του Ωρεός ,λόγω της προηγούμενης επαναστατικής στάσης του, και κυρίως στα χρόνια του Ιππότη Λικάριου ,τον καταστρέφουν εντελώς εκδιώκουν τους κατοίκους και στην "θέση "του Ωρεός " δημιουργούν ,ένα νέο " κέντρο ελέγχου " για τον έλεγχο των νέων εμπορικών δρόμων που χαράσσουν στην θέση που βρίσκεται σήμερα η πόλις "Οι Ωρεοί " ,για την κατασκευή του δε μεταφέρουν τεράστιες ποσότητες οικοδομικών υλικών από το κατεστραμμένο Ωρεός , πάνω δε στον τεχνητό λόφο που υπήρχε στην περιοχή χτίζουν ένα υπερσύγχρονο για την εποχή του κάστρο . Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με το Μαντούδι , το οποίο κατέστρεψαν εντελώς και το μετέφεραν στις σημερινές Ροβιές ,χτίζοντας μια σειρά από Πύργους για τον έλεγχο της περιοχής . Για περίπου εβδομήντα χρόνια οι Ροβιές και οι Ωρεοί είναι τα πιο σημαντικά εμπορικά κέντρα της Βόρειας Εύβοιας που ελέγχουν τους εμπορικούς δρόμους μέσω Θεσσαλίας προς το μεγάλο κέντρο την Θεσσαλονίκη. Το 1470 μ,χ, η Εύβοια περιέρχεται στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στην απογραφή του 1474/5 αναφέρεται ένας μικρός οικισμός με το όνομα " Ξηροχώριον ",δίπλα στις όχθες του χειμάρρου "Ξεριάς" , επίσης αναφέρεται ένας οικισμός με το όνομα Oroz ο οποίος ταυτίζεται με τον σημερινό οικισμό " Ωρεοί " ,επίσης υπάρχει και άλλος οικισμός με το όνομα Orio ,αυτός ο οικισμός ταυτίζεται με το "Αυλωνάριον " που βρίσκεται προς τα ανατολικά της Κεντρικής Εύβοιας, η ταυτοποίηση αυτή την θεωρώ λανθασμένη και προσωπικά εικάζω ότι αφορά τον αρχαίο Ωρεός = Del Rio = Rio = O-RIO ( στα Οθωμανικά ). Η λανθασμένη αυτή ταύτιση πιστεύω ότι έχει γίνει διότι σε αυτή την περιοχή έζησαν και ο Άβαντες και Ελλοπιείς με αποτέλεσμα να υπάρχουν αρκετά κοινά τοπωνύμια με την περιοχή της αρχαίας Ιστιαίας . ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΙΣΤΙΑΙΑΣ . Παρά το γεγονός ότι υπάρχει πλήθος ιστορικών περιγραφών για την θέση της αρχαίας Ιστιαίας μέχρι σήμερα δεν υπάρχει επίσημη ταυτοποίηση της θέσης της και αυτό είναι ένα ζήτημα που απασχολεί ιστορικούς- γεωγράφους -μελετητές από τους Μεσαιωνικούς χρόνους, και ο κύριος λόγος για αυτό είναι ότι δεν υπήρξαν επιφανειακά ευρήματα λόγω του ότι καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Ρωμαίους το 145/2π,χ, και απαγορεύτηκε κάθε αναφορά στο όνομα της πόλης, επίσης υπάρχει σύγχυση με τον αρχαίο Ωρεός και την πόλη Ωρεοί που άρχισε να ονομάζεται έτσι από το 1400 μ,χ, από τους Βενετούς( Μεσαιωνικούς χρόνους ) ,η δε μεταφορά οικοδομικών υλικών από τον Ωρεός στους Ωρεούς αντί να επιβεβαιώνει την ιστορία χρησιμοποιείται για την παραχάραξή της. Από το 1913 με το ΦΕΚ Αριθ. 113 /07/06/1913 ,Βασιλικό Διάταγμα , ο οικισμός Ξηροχώριον μετονομάσθηκε σε Ιστιαία, μετά από την εισήγηση -πρόταση του δημοτικού συμβουλίου Ξηροχωρίου ( αριθ. 4 /1 Μαρτίου 1913). δηλαδή για ένα τόσο σοβαρό ιστορικό ζήτημα έχουμε μία απόφαση ενός δημοτικού συμβουλίου , χωρίς καμία μελέτη και χωρίς κανένα αρχαιολογικό εύρημα να ταυτίζεται ένας Βυζαντινός οικισμός με την Ιστορική διαδρομή χιλιάδων χρόνων της ένδοξης Πόλης - Κράτος -Βασίλειο της Ιστιαίας που όταν μεσουρανούσε στα πολιτικά και πολιτισμικά δρώμενα εκείνων των χιλιετιών η περιοχή αυτή ( του Ξηροχωρίου ) ήταν τεκμηριωμένα βάσει επιστημονικών μελετών λιμνοθάλασσα. Η ανιστόρητη αυτή ταυτοποίηση αλλάζει - ανατρέπει όλη την Ιστορία της Βόρειας Εύβοιας , το αρχαίο φημισμένο Τελέθριον όρος μετονομάσθηκε σε Ξηρόν όρος , ο Οθωμανικός οικισμός Κουρμπάτσι μετονομάσθηκε σε Αρτεμίσιον , οι νήσοι στο Δυτικό άκρο της Β. Εύβοιας που δημιουργήθηκαν μετά τον σεισμό του 426 π,χ, μετονομάσθηκαν σε Λιχάδες και συνδέθηκαν με τον Μύθο του Ηρακλή και του Λίχα που διαδραματίσθηκε χιλιάδες χρόνια πριν στην ανατολική ακτή . Με λίγα λόγια όλα τα ιστορικά γεγονότα που έγιναν στην ανατολική ακτή της Β. Εύβοιας μεταφέρθηκαν στην Δυτική με μοναδικό στόχο την ταυτοποίηση του Ξηροχωρίου με την αρχαία Ιστιαία , η δυτική παράκτια ζώνη της Β. Εύβοιας ήταν ανέκαθεν επί χιλιετίες η χώρα των Λοκρών και ουδέποτε έζησαν σε αυτήν λαοί Θεσσαλικής καταγωγής και Μακεδονικής επιρροής, πριν το 500 π,χ, όταν οι Αθηναίοι διαισθάνθηκαν ότι απειλούνται τα συμφέροντά τους από την άνοδο των Μακεδόνων αλλά κυρίως από την Περσική απειλή ζήτησαν και έλαβαν από τους πάντα πιστούς τους συμμάχους τους Λοκρούς την άδεια κατασκευής οχυρωματικών έργων στην παράκτια δυτική ακτή της Β, Εύβοιας, έτσι κατασκεύασαν οχυρώσεις στην νήσο Αταλάντη ( βυθίσθηκε το 426 π,χ, ), στους σημερινούς Ωρεούς και Νησιώτισσα , στο Καστρί Γουβών , στο Δίον - Αθήνες Διάδες ( σημερινά Ελληνικά) ,ενώ οχύρωσαν βιαίως το Αρτεμίσιον ( σημερινή παραλία Βασιλικών ) που ανήκε στην κυριαρχία της Ιστιαίας . Μετά από προσωπικές μελέτες έχω καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα για την πραγματική θέση της αρχαίας Ιστιαίας, η θέση αυτή ταυτίζεται απόλυτα και με γεωγραφική ακρίβεια με κάθε ιστορική πηγή , πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει με καμία ιστορική πηγή με την ταυτοποίηση της αρχαίας Ιστιαίας με την σημερινή της θέση. Συνοπτικά η αρχαία Ιστιαία βρισκόταν στο σημερινό Δ.Δ. Παπάδων ( Παππάδων) και στην θέση Λευκόλιθος εκεί στους δύο ψηλούς λόφους ήταν οι δύο ακροπόλεις που επικοινωνούσαν με υπόγειες στοές με το κέντρο της πόλης , οι στοές αυτές δεν ήταν τίποτε άλλο παρά στοές εξόρυξης του πολυτιμότατου ορυκτού Λευκόλιθος, που μετά μετατράπηκαν σε οχυρωματικά -αμυντικά έργα - δίοδοι διαφυγής και απόκρυψης, η πόλις Ιστιαία κάλυπτε μία μεγάλη σχεδόν επίπεδη επιφάνεια γης στους πρόποδες αυτών των δύο λόφων . Στον παρακείμενο λόφο Ρόγκι ήταν η κατοικία του εκάστοτε Άρχοντα που τότε είχε το τοπωνύμιο Άνω Λόφος ( εκεί σε αυτόν τον λόφο ο Ιππότης Λικάριος έχτισε ένα παλάτι και έζησε μερικά χρόνια αγναντεύοντας απέναντι την Σκόπελο και τον Βαρώνο Γκύζι, - το τοπωνύμιο Ρόγκι δόθηκε πιθανών από τους Βενετούς λόγω του ότι κατέστρεψαν δια πυρός ότι υπήρχε στον λόφο -. Το θρησκευτικό κέντρο ήταν στον σημερινό οικισμό Παπάδες ,εκεί ζούσαν οι ιερείς και οι Ιερομνήμονες ,στους μετέπειτα χριστιανικούς χρόνους ήταν η έδρα του Επισκόπου Ωρεός ( λόγω της παρουσίας μοναχών και "παπάδων " οι σταυροφόροι " ειρωνικά " έδωσαν το τοπωνύμιο Παπάδες στον οικισμό . Το λιμάνι της Ιστιαίας ήταν το σημερινό Λιμενάρι - Λιμνινάρι . Ο Κάλλας ποταμός ήταν ο σημερινός Ξηροπόταμος ή Ασπροπόταμος . Το Τελέθριον Όρος ήταν το σημερινό Ξηρόν όρος . Η χώρα Ωριά με την πόλη Ωριάς ήταν στην σημερινή Κερασιά ,εκεί ήταν και η Ομηρική Αιγές. Ο Ωρεός αρχικά ήταν ανάμεσα στον Λευκόλιθο και στο Λιμνινάρι , μετά την καταστροφή του από τον σεισμό μετακινήθηκε στην θέση της Ιστιαίας στον Λευκόλιθο . Η επί θαλάσσης ακρόπολη του Ωρεός ήταν πάνω στο ψηλό βράχο στο Λιμνινάρι .Το Αρτεμίσιον ήταν η σημερινή περιοχή όρμος Βασιλικών εκεί στον σημερινό λόφο Παλαιόκαστρο ήταν ο φημισμένος Ναός της Προσηώας Άρτεμις. Στα σημερινά Λευκονήσια ήταν ο αρχαϊκός Ναός της Θεάς Ηώας, το Άντρον του Βούς και η μικρή πόλις Εύβοια.( καταποντίστηκαν στο σεισμό του 426 π,χ,) Οι Ελλοπιείς ζούσαν στην γύρω περιοχή Δάσος Ευβοϊκής Δρυός και το πολιτικό τους κέντρο ήταν η σημερινή περιοχή Μαυρόπη.( οι επιζώντες μαχητές του Τρωικού πολέμου έφεραν μαζί τους για να τιμήσουν κατά το έθιμό τους τον νεκρό Αρχηγό τους - τον Ελεφήνωρα - και τους άλλους πεσόντες μαχητές ) φυτά τρώϊκης δρυός και από τα φυτά αυτά δημιουργήθηκε το μοναδικό είδος Ευβοϊκή Δρυς) . Το Κήναιον ,το Δίον και οι Αθήνες Διάδες ήταν στην σημερινή παραλία Ελληνικά .( χερσόνησος Κήναιον - καταποντίστηκε στον σεισμό του 426 π,χ,) Η νήσος Λιχάς ήταν το σημερινό Ποντικονήσι . Τα παραπάνω αποτελούν προσωπικές μου απόψεις σχετικά με την ιστορική διαδρομή της αρχαίας Ιστιαίας και της θέση της. Επειδή οι εν λόγω απόψεις περί της θέσης της αρχαίας Ιστιαίας , του Ωρεός και των παρακείμενων ιστορικών περιοχών εκφράζονται για πρώτη φορά υπόκειται στο νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας , παρέχω το δικαίωμα στην ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ την αξιοποίηση τους για σκοπούς που έχουν ως στόχο την ανακάλυψη της πραγματικής θέσης αυτής της Ιστορικής Πόλης -Κράτος και την αποκατάσταση της Ιστορικής αλήθειας της Ιστορικής διαδρομής της Βόρειας Εύβοιας. Η ιστορία της Ιστιαίας αρχίζει πολύ πριν από την εποχή του Ομήρου. Ευρήματα του 2000 π.Χ., στην περιοχή μεταξύ Ιστιαίας και Ωρεών, μαρτυρούν την ύπαρξη μεσοελλαδικών οικισμών.

Στον Τρωικό πόλεμο, κατά τον Όμηρο, η Ιστιαία ανήκε στη χώρα του Χαλκοδωντιάδη Ελεφήνορα, του Βασιλέως των Αβάντων και έλαβε μέρος μαζί με τις σπουδαιότερες ευβοϊκές πόλεις, όπως ήταν η Χαλκίδα, η Ερέτρια, η Κήρινθος κ.α.

Στον 5ο π.Χ. αιώνα, Ιστιαιείς ίδρυσαν στην Ανατολική Ρωμυλία την αποικία Στενήμαχο, ενώ μετά τη Ναυμαχία του Αρτεμισίου η Ιστιαία υπέστη μεγάλες καταστροφές από τις στρατιές του Ξέρξη, που κατέλαβαν την πόλη και στρατοπέδευσαν εκεί για ένα μικρό διάστημα, όπως μαρτυρεί ο Ηρόδοτος (Η΄ 23). Στα επόμενα χρόνια και μετά το τέλος των Μηδικών πολέμων, η περιοχή της Ιστιαίας πέρασε μία σχετικά ειρηνική περίοδο, κάτω από την επιρροή των Αθηναίων, στην Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία.

Στις αρχές του καλοκαιριού του 446 π.Χ., όπως μας πληροφορεί ο Θουκυδίδης, η Βόρεια Εύβοια αποστάτησε από την Αθηναϊκή Συμμαχία. Η αποστασία αυτή οφείλεται μάλλον στην επιδίωξη των ολιγαρχικών φίλων της Σπάρτης να ανατρέψουν τους δημοκρατικούς φίλους της Αθήνας, με αφορμή την οικονομική καταπίεση που προκαλούσε η Αθηναϊκή Συμμαχία. Αυτό συνάγεται από τα προνόμια που είχαν δοθεί στους Ευβοείς από τους Αθηναίους. Το σπουδαιότερο από τα προνόμια ήταν αυτό της επιγαμίας, του δικαιώματος δηλαδή να συνάπτουν γάμους με Αθηναίους και Αθηναίες ως ισότιμοι πολίτες με αυτούς της Αθήνας.

Η αποστασία αυτή υπήρξε τραγική για την πόλη της Ιστιαίας, διότι έγινε ο κύριος αποδέκτης της οργής του Περικλή, που χωρίς δυσκολία εκστράτευσε και κατέλαβε την Εύβοια επιβάλλοντας ανήκουστες τιμωρίες. Οι κάτοικοι της Ιστιαίας εκδιώχθηκαν όλοι στην Θεσσαλία και τη Μακεδονία, τα κτήματά τους μοιράστηκαν σε 1.000 ή 2.000 Αθηναίους εποίκους κληρούχους και η πόλη μετονομάστηκε σε Ωρεοί.

Μετά τη λήξη του Πελοποννησιακού πολέμου, η πόλη περιήλθε στην Σπάρτη, οι Αθηναίοι έποικοι εκδιώχθηκαν, οι δε κλήροι τους κατασχέθηκαν και η πόλη έλαβε το προηγούμενο όνομά της. Τότε πολλοί απόγονοι των διωκόμενων από τον Περικλή επέστρεψαν στο πάτριο έδαφος.

Νεότερη εποχή

Η αρχαία πόλη της Ιστιαίας που αναφέρεται από τον Όμηρο ως «πολυστάφυλος» («πολυστάφυλόν θ᾽ Ἱστίαιαν», Ιλιάδα ραψ. Β', στ. 537) από τους πολλούς αμπελώνες της, δεν βρισκόταν στο σημείο που είναι χτισμένη η σύγχρονη, αλλά δύο περίπου χιλιόμετρα δυτικά, προς το μέρος των Ωρεών και του Ταξιάρχη, στις πλαγιές του όρους Τηλέθριου, παρά τον ποταμό Κάλλαντα (Ξεριά), στη θέση καλούμενη Δρυμός επί βραχώδους λόφου.

Η καινούρια πόλη, όπως εμφανίζεται σήμερα, άρχισε να δημιουργείται λίγο πριν από την Τουρκοκρατία στην Εύβοια (1470), με το όνομα «Ξηροχώρι», αρχικά στην απογραφή του 1474 και πολύ αργότερα μέσα από τα ποιήματα του περιηγητή μοναχού Δαπόντε στα μέσα του 17ου αιώνα. Λίγο πριν από την Επανάσταση η Βόρεια Εύβοια εντάχθηκε στην εμβέλεια των εδαφών που έλεγχε και διοικούσε ο Αλή Πασάς. Η επαρχία της Ιστιαίας έμεινε στην δικαιοδοσία του Αλή Πασά μέχρι την μέρα της δολοφονίας του τελευταίου (Ιανουάριος 1822).

Η Ιστιαία υπήρξε το θέατρο μερικών από τις πρώτες συγκρούσεις Ελλήνων και Τούρκων κατά την Επανάσταση του 1821. Η 8η Μαΐου 1821 είναι η μέρα του ξεσηκωμού των Ελλήνων της περιοχής. Η οριστική ένταξη της πόλης στο νέο ελληνικό κράτος έγινε τον Μάρτιο του 1833, μαζί με ολόκληρο το νησί της Εύβοιας. Έκτοτε η Ιστιαία ήταν η σημαντικότερη πόλη της Β. Εύβοιας. Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα δεκάδες εθελοντές Ιστιαιείς έλαβαν μέρος, ενώ κάποιοι από αυτούς έπεσαν στα πεδία των μαχών.

Στην Ιστιαία σήμερα λειτουργεί Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, δημιουργημένο και συντηρούμενο από τον Κυνηγετικό Σύλλογο της πόλης. Στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτίριο 630 τ.μ. και διαθέτει την μεγαλύτερη συλλογή πτηνών στην Ελλάδα (191 είδη της ελληνικής πανίδας).

Φωτογραφίες

• 

  Το σπίτι του Φιλάρετου

• 

  Το σπίτι του Φιλάρετου

• 

  Νεοκλασικό κτίριο

• 

  Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου

• 

  Μουσείο Φυσικής Ιστορίας

• 

  Νεοκλασικό

• 

  Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου

• 

  Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου

• 

  Κεντρική Πλατεία

• 

  Κεντρική Πλατεία

• 

  Κεντρική Πλατεία

• 

  Κεντρική Πλατεία

• 

  Ιερός Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου

Πηγές

• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη" τομ.ΙΓ΄, σελ.268

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ιστοσελίδα του Δήμου Ιστιαίας
• ...Πριν την αειφορία (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)