Ιζαμπέλα Τσαρτορίσκα
Η Ελζμπιέτα «Ιζαμπέλα» Ντορότα Τσαρτορίσκα (πολωνικά: Elżbieta "Izabela" Dorota Czartoryska), το γένος Φλέμινγκ (Flemming), (3 Μαρτίου 1746 - 15 Ιουλίου 1835) ήταν Πολωνή πριγκίπισσα, συγγραφέας, συλλέκτρια τέχνης και εξέχουσα προσωπικότητα του Πολωνικού Διαφωτισμού.
| Ιζαμπέλα Τσαρτορίσκα | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Izabela Czartoryska (Πολωνικά) |
| Γέννηση | 3 Μαρτίου 1746[1][2][3] Βαρσοβία[4][5] |
| Θάνατος | 17 Ιουνίου 1835[6][7][8] Wysocko |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ρωσική Αυτοκρατορία Πολωνική-Λιθουανική Κοινοπολιτεία |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Πολωνικά |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | οικοδέσποινα λογοτεχνικού σαλονιού συγγραφέας συλλέκτρια τέχνης φιλάνθρωπος ιδρυτής οργανισμού |
| Αξιοσημείωτο έργο | Μουσείο Τσαρτορίσκι Ναός της Σίβυλλας |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Άνταμ Καζίμιες Τσαρτορίσκι[9] |
| Τέκνα | Teresa Czartoryska Μάρια Βιρτεμπέρσκα Άνταμ Γέζι Τσαρτορίσκι Κονστάντι Άνταμ Τσαρτορίσκι Zofia Czartoryska Gabriela Czartoryska Cecylia Beydale |
| Γονείς | Γκέοργκ Ντέτλεφ φον Φλέμινγκ και Antonina Czartoryska |
| Οικογένεια | House of Flemming |
| Υπογραφή | |
 | |
| Θυρεός | |
 | |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ήταν η σύζυγος του Άνταμ Καζίμιες Τσαρτορίσκι και μέλος του ισχυρού πολιτικού κόμματος Familia.
Ίδρυσε το πρώτο μουσείο της Πολωνίας, το Μουσείο Τσαρτορίσκι, που τώρα βρίσκεται στην Κρακοβία.
Ζωή Επεξεργασία
Η Ιζαμπέλα ήταν η κόρη του Κόμη Γκέοργκ Ντέτλεφ φον Φλέμινγκ (πολωνικά: Jerzy Detloff Flemming) και της Πριγκίπισσας Αντονίνα Τσαρτορίσκα.[10]
Στις 18 Νοεμβρίου 1761, στο Βόουτσιν, παντρεύτηκε τον Πρίγκιπα Άνταμ Καζίμιες Τσαρτορίσκι, με αποτέλεσμα να γίνει πριγκίπισσα.[11]
Φημολογήθηκε ότι είχε σχέση με τον Ρώσο πρέσβη στην Πολωνία, Νικολάι Βασιλιέβιτς Ρεπνίν, ο οποίος φέρεται να ήταν ο πατέρας του γιου της, Άνταμ Γέζι Τσαρτορίσκι.[12]
Είχε επίσης μια σχέση με τον Δούκα Αρμάν-Λουί ντε Γκοντώ-Μπιρόν, ο οποίος όπως αναφέρει ο ίδιος στα «Mémoires» του, ήταν ο πατέρας του δεύτερου γιου της, Κονστάντι Άνταμ Τσαρτορίσκι.
Στο Παρίσι το 1772, γνώρισε τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, στη συνέχεια έναν ηγέτη της Αμερικανικής Επανάστασης και τους Γάλλους φιλόσοφους Ζαν-Ζακ Ρουσσώ και Βολταίρο, που έφεραν νέες ιδέες στην παλιά τάξη.
Το 1775, μαζί με τον σύζυγό της, η Τσαρτορίσκα μετέτρεψε πλήρως το Παλάτι Τσαρτορίσκα στο Πουουάβι σε πνευματικό και πολιτιστικό χώρο συνάντησης (σουαρέ). Η αυλή της ήταν μια από τις πιο φιλελεύθερες και προοδευτικές στην Κοινοπολιτεία, αν και ορισμένες πτυχές της συμπεριφοράς της προκάλεσαν επίσης σκάνδαλα.[13]
Η Τσαρτορίσκα ανακάλυψε το ταλέντο του νεαρού ζωγράφου Αλεξάντερ Ορουόφσκι και τον χρηματοδότησε.
Ενώ βρισκόταν στην Πρωσία με την κόρη της, Μαρία Τσαρτορύσκα, για το γάμο της τελευταίας, είπε στον Φρειδερίκο Β΄ για τους φόβους της ότι ο σύζυγός της θα δηλητηριαστεί, κάτι που προκάλεσε πολιτικό διαχωρισμό μεταξύ αυτού και του Στανίσουαφ Αύγουστου Πονιατόφσκι. Ο Φρειδερίκος γέλασε και της είπε ότι μόνο οι μονάρχες ήταν δηλητηριασμένοι και διέδωσε τη συνομιλία γύρω από την αυλή του σε βάρος της Ιζαμπέλα, σύμφωνα με τη Βιριντιάνα Φισερόβα.[14]
Το 1784, έγινε μέλος του Πατριωτικού Κόμματος.
Μετά την καταστολή της Εξέγερσης του Κοστσιούσκο, οι γιοι της, ο Άνταμ Γέζι και ο Κονστάντι Άνταμ, έγιναν πολιτικοί όμηροι από την Αυτοκράτειρα της Ρωσίας, Αικατερίνη Β΄.
Το 1796, η Ιζαμπέλα διέταξε την ανοικοδόμηση του κατεστραμμένου παλατιού στο Πουουάβι και δημιούργησε ένα μουσείο. Μεταξύ των πρώτων αντικειμένων που συμπεριλήφθηκαν ήταν τα οθωμανικά τουρκικά τρόπαια που είχαν κατασχεθεί από τις δυνάμεις του Πολωνού Βασιλιά Γιαν Γ΄ Σομπιέσκι στη δεύτερη πολιορκία της Βιέννης το 1683. Περιλαμβάνονται επίσης πολωνικοί βασιλικοί θησαυροί και ιστορικά οικογενειακά κειμήλια της Πολωνίας. Το 1801, η Ιζαμπέλα άνοιξε το Ναό της Σίβυλλας, που ονομάζεται επίσης «Ναός της Μνήμης».[15][16] Περιείχε αντικείμενα συναισθηματικής σημασίας που σχετίζονται με τις δόξες και τις δυστυχίες της ανθρώπινης ζωής. Κατά τη διάρκεια της Νοεμβριανής Εξέγερσης το 1830, το μουσείο έκλεισε. Ο γιος της Ιζαμπέλα, Άνταμ Γέζι, πριν σταλεί σε εξορία στο Παρίσι, μετέφερε τα σωζόμενα αντικείμενα του μουσείου στο Hôtel Lambert. Ο γιος του, Βουαντίσουαφ Τσαρτορίσκι, θα άνοιγε ξανά το μουσείο το 1878 στην Κρακοβία, όπου υπάρχει έως σήμερα.[17]
Έργα Επεξεργασία
- Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów (1805)
- Pielgrzym w Dobromilu, czyli nauki wiejskie (περ. 1818)
Δείτε επίσης Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 29 Απριλίου 2014.
- ↑ 2,0 2,1 (Ολλανδικά) RKDartists. 457810. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ 3,0 3,1 (Γερμανικά, Αγγλικά) FemBio database. 6796. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ 5.742.21.
- ↑ «Czartoryska, Isabella Fürstin» (Γερμανικά) σελ. 89.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 15038632p. Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 118919067. Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ p11057.htm#i110562. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2020.
- ↑ «IZABELA CZARTORYSKA – UWODZICIELKA, SKANDALISTKA, MECENASKA SZTUKI». https://igimag.pl/2018/12/izabela-czartoryska-uwodzicielka-skandalistka-mecenaska-sztuki/. Ανακτήθηκε στις 2019-09-21.
- ↑ «Izabela Czartoryska - kochanka i kolekcjonerka». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-08-06. https://web.archive.org/web/20200806072433/http://polskanapiechote.waw.pl/8-podroze/114-izabela-czartoryska-kochanka-i-kolekcjonerka. Ανακτήθηκε στις 2019-09-21.
- ↑ ΛεΝτον, Τζον Π. (2004). The grand strategy of the Russian Empire, 1650-1831. Οξφόρδη: Oxford University Press. ISBN 0195347692.
- ↑ Κσίστοφ Μπάουερ (1991). Uchwalenie i obrona Konstytucji 3 Maja. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. σελ. 70. ISBN 978-83-02-04615-5. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2012.
- ↑ Φισερόβα, Βιριντιάνα (1998). Dzieje moje własne (Polish translation έκδοση). Βαρσοβία: Świat Książki.
- ↑ «Princess Izabela Czartoryska: Founder of Poland's First Museum». https://theculturetrip.com/europe/poland/articles/princess-izabela-czartoryska-founder-of-polands-first-museum/. Ανακτήθηκε στις 2019-09-21.
- ↑ «Shakespeare's Chair & Other Trophies: The Pilfering Polish Princess behind Europe's First Museum». https://culture.pl/en/article/shakespeares-chair-other-trophies-the-pilfering-polish-princess-behind-europes-first-museum. Ανακτήθηκε στις 2019-09-21.
- ↑ «Izabela Czartoryska. Pierwsza Dama Puław». https://historia.org.pl/2018/06/29/izabela-czartoryska-pierwsza-dama-pulaw/. Ανακτήθηκε στις 2019-09-21.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Ιστότοπος του Μουσείου Τσαρτορίσκι Αρχειοθετήθηκε 2020-08-18 στο Wayback Machine.