Ιστορία της αρχαιολογίας

Η ιστορία της αρχαιολογίας είναι η μελέτη των παραμέτρων (προσωπικότητες, ιδεολογικές αρχές, γεγονότα) που διαμόρφωσαν την πορεία της αρχαιολογικής επιστήμης από την πρώτη συστηματική ενασχόληση με τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος έως τον 20ο αιώνα.

Αναγέννηση - Διαφωτισμός

Η αφετηρία της ενασχόλησης με τα κατάλοιπα της Αρχαιότητας σε συστηματική βάση εντοπίζεται ήδη στα χρόνια της Αναγέννησης. Τότε έγινε η πρώτη συνειδητή επαφή με την ελληνορωμαϊκή Αρχαιότητα από τους Ευρωπαίους ανθρωπιστές και λίγο αργότερα από τους διάφορους αρχαιοδίφες. Ο Διαφωτισμός και ο Κλασικισμός σφράγισαν την ιστορία της αρχαίας τέχνης στο 18ο αιώνα, έτσι όπως εκφράστηκε από πρωτοπόρους όπως ο Γ. Βίνκελμαν και οι μεταγενέστεροι ερευνητές. Οι κλασικιστές τάσεις εκείνων των χρόνων εκφράστηκαν σε διάφορους τομείς της πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας καθώς και της καθημερινής ζωής. Η ενασχόληση με τις αρχαιότητες δεν ήταν πλέον μόνο θεωρητική, αλλά επεκτάθηκε στην προσεκτική παρατήρηση, μελέτη και αξιολόγηση των σωζόμενων αρχαίων λειψάνων και έργων τέχνης.

Ρομαντισμός - Θετικισμός

Ο Ρομαντισμός και ο Θετικισμός επηρέασαν αποφασιστικά κατά τον 19ο αιώνα το ιδεολογικό υπόβαθρο των σπουδαστών της επιστήμης και άλλαξαν τη μεθοδολογία και τις αισθητικές θεωρίες που εφαρμόστηκαν στη μελέτη των διαφόρων εικαστικών κατηγοριών της αρχαίας τέχνης και εν γένει των αρχαίων πολιτισμών. Στη διάρκεια του ίδιου αιώνα άρχισαν οι πρώτες μεγάλες συστηματικές ανασκαφές σε πολλές από τις γνωστότερες περιοχές τον αρχαίου κόσμου και ήρθαν στο φως σημαντικά στοιχεία για άγνωστους ως τότε πολιτισμούς, κυρίως από το χώρο της προϊστορίας. Παράλληλα, στα νεοσύστατα ευρωπαϊκά κράτη (π.χ. Ελλάδα, Ιταλία) η αρχαιολογία αναπτύχθηκε σε εθνικό επίπεδο με τη δημιουργία τοπικών αρχαιολογικών σχολών με εθνικιστικά ενδιαφέροντα (π.χ. μελέτη του πολιτισμού των αρχαίων Ελλήνων, των Ρωμαίων, των Κελτών κ.λπ.), προκειμένου να επανασυνδεθούν οι εγχώριες κοινωνίες με τους προγόνους τους, αναδεικνύοντας τα πνευματικά και υλικά επιτεύγματά τους.

20ός αιώνας - αρχαιολογική έρευνα

Οι πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα χαρακτηρίζονται από την εντατικοποίηση της αρχαιολογικής έρευνας σε όλα τα επίπεδα. Η ανασκαφική δράση των αρχαιολόγων επεκτείνεται και συστηματοποιείται με την εφαρμογή νέων μεθόδων και τη μελέτη των διαφόρων κατηγοριών ευρημάτων. Σε θεωρητικό επίπεδο μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο επικρατούν ουμανιστικά ιδεώδη, ιδιαίτερα στο χώρο της κλασικής Αρχαιολογίας. Παράλληλα, αναπτύσσονται νέες αισθητικές θεωρίες και δημιουργούνται ερμηνευτικές σχολές όχι μόνο για την αξιολόγηση των έργων της αρχαίας τέχνης αλλά και για την κατανόηση του συνόλου της παραγωγής μιας περιόδου.

Σύγχρονες τάσεις

Μετά τον Β' Π. Π. η αρχαιολογία συμμετέχει στους θεωρητικούς προβληματισμούς των άλλων ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών. Εκτός από τις τεχνοτροπικές αναζητήσεις, το ενδιαφέρον στρέφεται στην παραδοσιακή ιστορία της αρχαίας τέχνης, η οποία γίνεται σταδιακά ιστορία του αρχαίου πολιτισμού. Τούτο έχει ως αποτέλεσμα την καθιέρωση νέων κριτηρίων για τη σπουδή και την αξιολόγηση των διάφορων πολιτισμικών φαινομένων και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων κατά την αρχαιότητα. Σημαντική παράμετρος για την εξέλιξη της αρχαιολογικής επιστήμης είναι η διεπιστημονικότητα της αρχαιολογικής έρευνας και η εισαγωγή νέων ανασκαφικών και ερευνητικών τεχνικών και μεθόδων.

Βιβλιογραφία

• Christenson, Andrew L., Tracing Archaeology's Past: The Historiography of Archaeology, Southern Illinois Univ Press 1989.
• Kehoe, Alice Beck , The Land of Prehistory: A Critical History of American Archaeology, Routledge 1998.
• Marchand, Suzanne L., Down from Olympus : archaeology and philhellenism in Germany, 1750 - 1970, Princeton, NJ : Princeton Univ. Press, 1996, Paperback Edition 2003.
• Pai, Hyung Il, Constructing "Korean" Origins: A Critical Review of Archaeology, Historiography, and Racial Myth in Korean State-Formation Theories , Harvard University Press 2000.
• Smith, Laurajane, Archaeological Theory and the Politics of Culture Heritage, Routledge 2004.
• Trigger, Bruce, "A History of Archaeological Thought". Cambridge: Cambridge University Press 1990.

Δικτυακοί τόποι

• Ιστορία της αρχαιολογίας Αρχειοθετήθηκε 2013-01-16 at Archive.is στο About.com
• Η εποχή των μεγάλων ανασκαφών