Ο Κάρολος Δ΄ της Γαλλίας (Charles IV de France, 18 Ιουνίου 1294 - 1 Φεβρουαρίου 1328) βασιλιάς της Γαλλίας (1322-1328) ήταν ο τρίτος και μικρότερος γιος του Φιλίππου Δ΄ του Ωραίου και της Ιωάννας της Ναβάρρας, μικρότερος αδελφός των βασιλέων Λουδοβίκου Ι΄ του Ισχυρογνώμονα και Φιλίππου Ε΄ του Ψηλού. Το προσωνύμιο του όπως και του πατέρα του ήταν Κάρολος ο Ισχυρός ή Κάρολος ο Ωραίος.[6][7] Αντιμετώπισε τον πρώτο χρόνο της βασιλείας του εξέγερση στη Φλάνδρα (1323), στη συνέχεια έκανε αποτυχημένη απόπειρα να εκλεγεί Ρωμαίος αυτοκράτορας (1324). Ο γαμπρός του Εδουάρδος Β΄ της Αγγλίας σαν δούκας της Γκιγιέν ήταν υποτελής του Καρόλου αλλά ο Εδουάρδος αρνήθηκε να του δώσει φόρο υποτέλειας και ο Κάρολος Δ΄ κυρίευσε την Γκιγιέν σαν αντίποινο σε έναν πόλεμο γνωστό σαν των Πόλεμος των Αγίων Σάρδεων (1324). Ο Εδουάρδος εξαναγκάστηκε να του δώσει όρκο υποταγής και να πληρώσει πρόστιμο, σαν αντάλλαγμα του επεστράφη η Γκιγιέν αλλά αρκετά εξασθενημένη. Ο Κάρολος Δ΄ πέθανε χωρίς απογόνους και το Γαλλικό στέμμα πέρασε χάρη του Σαλικού νόμου στον πρώτο ξάδελφο του Φίλιππο Βαλουά με αποτέλεσμα την έκρηξη του Εκατονταετούς Πολέμου.

Κάρολος Δ΄ της Γαλλίας
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Charles IV de France (Γαλλικά)
Γέννηση18  Μαΐου 1294[1]
Κρεγ
Θάνατος1  Φεβρουαρίου 1328[2][3]
Βενσέν
Αιτία θανάτουφυματίωση
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Τόπος ταφήςΒασιλική Σαιν-Ντενί
Χώρα πολιτογράφησηςΓαλλία
ΘρησκείαΧριστιανισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΓαλλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταμονάρχης
Οικογένεια
ΣύζυγοςΛευκή της Βουργουνδίας (1308–1322)[4]
Μαρία του Λουξεμβούργου (1322–1324)[4]
Ιωάννα του Εβρέ (1324–1328)[5][4]
ΤέκναΜαρία της Γαλλίας
Λευκή της Γαλλίας, δούκισσα της Ορλεάνης
ΓονείςΦίλιππος Δ΄ της Γαλλίας[5] και Ιωάννα Α΄ της Ναβάρρας[5]
ΑδέλφιαΙσαβέλλα της Γαλλίας[5]
Λουδοβίκος Ι΄ της Γαλλίας[5]
Φίλιππος Ε΄ της Γαλλίας[5]
ΣυγγενείςΙωάννης της Βοημίας (κουνιάδος)
ΟικογένειαΟίκος των Καπετιδών
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΒασιλιάς της Γαλλίας (1322–1328)
Βασιλέας της Ναβάρρας (1322–1328)
Θυρεός
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Διεκδίκησε τον τίτλο του βασιλιά της Ναβάρρας χάρη στα δικαιώματα της μητέρας του, με την άνοδο στον θρόνο του μεγαλύτερου αδελφού του Λουδοβίκου Ι΄ πήρε τον τίτλο του κόμη του Λε Μάρς (1314), με τον θάνατο του δεύτερου αδελφού του Φιλίππου του Υψηλού στέφθηκε βασιλιάς της Γαλλίας στον Καθεδρικό ναό του Ρενς (1322). Ο Κάρολος σε αντίθεση με τον πατέρα του και τους δύο μεγαλύτερους αδελφούς του είχε τη φήμη του σφικτού και συντηρητικού βασιλιά που αρνήθηκε να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις. [8]

Γάμοι Επεξεργασία

 
Γάμος του Καρόλου Δ΄ της Γαλλίας με τη δεύτερη σύζυγο του Μαρία του Λουξεμβούργου - Μικρογραφία 15ου αιώνα.

Παντρεύτηκε στον πρώτο του γάμο τη Λευκή της Βουργουνδίας κόρη του Όθωνος Δ΄ της Βουργουνδίας (1308) αλλά κατηγορήθηκε για μοιχεία και φυλακίστηκε (1314). Όταν ανέβηκε στον θρόνο αρνήθηκε να την ελευθερώσει, προχώρησε σε διαζύγιο μαζί της και η Λευκή αποσύρθηκε σε μοναστηρι όπου και πέθανε. [9]Ο Κάρολος παντρεύτηκε στον δεύτερο γάμο του τη Μαρία του Λουξεμβούργου κόρη του Ρωμαίου αυτοκράτορα Ερρίκου Ζ΄ αλλά πέθανε πάνω στη γέννα.[10] Ο Κάρολος παντρεύτηκε στον τρίτο του γάμο την Ιωάννα του Εβρέ η οποία ήταν πρώτη ξαδέλφη του, ο γάμος για να πραγματοποιηθεί χρειαζόταν παπική απαλλαγή από τον πάπα Ιωάννη ΚΒ΄, στέφθηκε στη συνέχεια βασίλισσα της Γαλλίας σύμφωνα με τα Γαλλικά έθιμα (1326).[11] Η τελετή της στέψης έγινε με ένα συνδυασμό πολιτικών, κοινωνικών λόγων και μόδας, το τεράστιο κόστος των κοσμημάτων, των υφασμάτων, των βελούδων και του φαγητού δεν είχε εκτιμηθεί ούτε ύστερα από τρία χρόνια (1329).[12]

Άνοδος στον θρόνο Επεξεργασία

Τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του βρισκόταν υπό την επίδραση του θείου του Καρόλου Βαλουά ο οποίος ήταν δάσκαλος του στις στρατιωτικές τέχνες.[13] Ο Κάρολος του Βαλουά ήταν ισχυρότατος πολιτικός άντρας είχε την πραγματική εξουσία την εποχή του ανιψιού του Λουδοβίκου Ι΄ και διεκδίκησε την αντιβασιλεία για λογαριασμό του υστερότοκου γιου του.[14] Υποστήριξε στην αρχή την κόρη του Ιωάννα Β΄ της Ναβάρρας αλλά τελικά άλλαξε υποστηρίζοντας τον Φίλιππο Ε΄.[15] Ο Κάρολος Βαλουά σαν αδελφός του Φιλίππου Δ γνώριζε οτι ο ίδιος και οι αρσενικοί του απόγονοι βάση του Σαλικού νόμου ήταν οι νόμιμοι διάδοχοι του Γαλλικού στέμματος σε περίπτωση που ο Κάρολος Δ΄ πέθαινε χωρίς γιους. [16]

Ο Κάρολος Δ΄ απέκτησε πραγματική εξουσία ύστερα από δυο χρόνια σκληρών ταραχών στον νότο στα οποία οι ευγενείς αντιστάθηκαν σκληρά στις διοικητικές μεταρρυθμίσεις του αδελφού του Φιλίππου του Υψηλού κατά τη διάρκεια των οποίων αρρώστησε και πέθανε.[17] Ανέλαβε πρωτοβουλίες να αποκαταστήσει το συντομότερο τη βασιλική εξουσία εκτελώντας τους ταραχοποιούς ευγενείς, ήταν πολύ μορφωμένος βασιλιάς ιδρύοντας τη διάσημη βιβλιοθήκη του Φονταινεμπλώ. [18] Στη διάρκεια της εξαετής του βασιλείας γινόταν συνεχώς όλο και περισσότερο αντιδημοφιλής.[19] Εφάρμοσε τακτικές όπως η διαμόρφωση του νομισματικού συστήματος σύμφωνα με τα δικά του συμφέροντα, αυξημένη φορολογία και κατάσχεση της περιουσίας των ευγενών που αντιπαθούσε, όπως επίσης έκανε κατάσχεση περιουσίας και επέλαση των Ιουδαίων.[20] Οι Ιουδαίοι ήταν κατηγορούμενοι ότι συμμετείχαν στο κίνημα των λεπρών δηλητηριάζοντας πολλά πηγάδια κατά μήκος της χώρας, ο Κάρολος πέρα από τα υψηλά πρόστιμα που τους επιβλήθηκαν προχώρησε και στην απέλαση τους. [21]

Τεταμένες σχέσεις με τον γαμπρό του Εδουάρδο Επεξεργασία

 
Ο μικρός Εδουάρδος Γ΄ της Αγγλίας δίνει φόρο υποτέλειας στον θείο του Κάρολο υπο την καθοδήγηση της μητέρας του Ισαβέλλας της Γαλλίας - Μικρογραφία 15ου αιώνα.

Ο Κάρολος κληρονόμησε μια περίοδο έντασης με τον γαμπρό του Εδουάρδο Β΄ της Γαλλίας που θα γίνει μεγαλύτερη τα επόμενα χρόνια, ο Εδουάρδος Β΄ δεν έδωσε φόρο υποτέλειας για την Ακουιτανία στον μεγαλύτερο αδελφό του Λουδοβίκο Ι΄ αλλά ο δεύτερος αδελφός του Φίλιππος Ε΄ τον υποχρέωσε να δώσει.[22] Η μεγάλη ένταση δημιουργήθηκε τον Νοέμβριο του 1323 όταν σε μια επαρχία της Γασκώνης την Αζενέ ένας Γάλλος ευγενής έκτισε μια μεγάλη εξοχική κατοικία υπό τη μορφή οπλισμένης πόλης.[23] Οι δυνάμεις της Γασκώνης την κατέστρεψαν και ο Κάρολος σε απάντηση επιτέθηκε στο Αγγλοκρατούμενο Μοντπεζά, η έφοδος ήταν επιτυχής.[24] Στον πόλεμο του Σεν-Σάντος που ακολούθησε στη συνέχεια ο θείος του Γάλλου βασιλιά Κάρολος του Βαλουά κατόρθωσε μέχρι το 1324 να αποκτήσει τον έλεγχο της Ακουιτανίας εκτός από τα παράλια. [25]

Η αδελφή του Καρόλου Ισαβέλλα της Γαλλίας (1295-1358) η οποία είχε παντρευτεί τον Εδουάρδο Β΄ της Αγγλίας στάλθηκε στο Παρίσι (1325) προκειμένου να κλείσει ειρήνη ανάμεσα στον σύζυγο και τον αδελφό της.[26] Ο Κάρολος έστειλε μήνυμα μέσω του πάπα Ιωάννη ΚΒ΄ στον Εδουάρδο με το οποίο τόνιζε ότι θα ακυρώσει την κατάσχεση των εδαφών του αν ο Εδουάρδος παραχωρήσει την Αζενέ και δώσει φόρο υποτέλειας για τα υπόλοιπα από τα εδάφη του.[27] Ο πάπας πρότεινε την Ισαβέλλα σαν πρεσβευτή η οποία έφτασε στη Γαλλία με τον μικρό της γιο και διάδοχο του Αγγλικού θρόνου Εδουάρδο, ο Κάρολος καλοδέχτηκε την αδελφή του και ο μικρός Εδουάρδος έδωσε φόρο υποτέλειας στον θείο του. Ο Κάρολος παρά τη συμφωνία αρνήθηκε να παραχωρήσει στον Εδουάρδο τα εδάφη στην Ακουιτανία αλλά του επέτρεψε να διοικήσει τα υπόλοιπα από τα Αγγλικά εδάφη στην περιοχή της Γαλλίας. [28] Η Ισαβέλλα ξαφνικά κήρυξε τον πόλεμο στον σύζυγο της, αρνήθηκε να επιστρέψει στη Γαλλία και συμμάχησε με τον Άγγλο εξόριστο ευγενή Ρογήρο Μόρτιμερ τον οποίο μέχρι τότε δεν συναντούσε για την ανατροπή του. Κατέφυγε στη Φλάνδρα και πάντρεψε τον ανήλικο γιο της Εδουάρδο με τη Φιλίππη του Αινώ την κόρη του Γουλιέλμος Α΄ του Αινώ. Ο συμπέθερος της κόμης του Αινώ και ο αδελφός της ενίσχυσαν την Ισαβέλλα με στρατό εναντίον του Εδουάρδου Β΄ ο οποίος ανατράπηκε και φυλακίστηκε, αργότερα πέθανε πιθανότατα δολοφονήθηκε με διαταγή της Ισαβέλλας (1327).[29] Ο ανήλικος Εδουάρδος Γ΄ της Αγγλίας ανακηρύχτηκε νέος Άγγλος βασιλιάς αλλά τα πρώτα χρόνια την πραγματική εξουσία είχε η μητέρα του με τον εραστή της, κλείστηκε ειρήνη με τον Κάρολο με ευνοϊκούς όρους για τους Γάλλους. Ο Εδουάρδος θα δεχόταν ξανά την περιοχή της Ακουιτανίας αλλά αρκετά εξασθενημένη χωρίς περιοχές όπως η Λιμουζίν, η Αζεναί και η Περιγκόρ, θα πλήρωνε επιπλέον στον Κάρολο ένα ποσό 50.000 λιβρών ως αποζημίωση.[30]

Σχέσεις με τη Φλάνδρα Επεξεργασία

Ο Κάρολος ο οποίος είχε κληρονομήσει πολλά προβλήματα στη Φλάνδρα αντιμετώπισε νέα και μεγαλύτερα, ο κόμης της Φλάνδρας από παλιότερα είχε γίνει τόσο πλούσιος που είχε ανεξαρτητοποιηθεί από το Γαλλικό στέμμα.[31] Ο αδελφός του Φίλιππος Ε΄ επιχείρησε να λύσει το πρόβλημα με διπλωματικό τρόπο εκμεταλλευόμενος τον διάδοχο κόμη Λουδοβίκο Α΄ ο οποίος είχε μεγαλώσει στη Γαλλική αυλή. [32] Οι κάτοικοι της Φλάνδρας δυσαρεστημένοι από τον νέο κόμη ο οποίος ήταν πιστός στον Γάλλο βασιλιά ξεκίνησαν τις εξεγέρσεις εναντίον του, οι επαναστάτες την περίοδο (1323 - 1328) καθοδηγούμενοι από τον Νικόλαο Ζαννεκίν κατέλαβαν πολλές πόλεις, στο τέλος αιχμαλώτισαν και τον ίδιο τον Λουδοβίκο στην Μπρυζ.[33] Ο Κάρολος Δ΄ έβλεπε με μεγάλη ανησυχία τα γεγονότα, η εξουσία του στη Φλάνδρα έχει εκμηδενιστεί σε τόσο μεγάλο βαθμό που δεν μπορούσε να την κυβερνήσει ούτε κάποιος δικός του κόμης. [34] Οι επαναστάτες θα μπορούσαν να είναι απειλή αργότερα ακόμα και για το Γαλλικό στέμμα, από το 1325 αποφάσισε να πραγματοποιήσει δυναμική παρέμβαση υπέρ του Λουδοβίκου.[35] Τον Νοέμβριο του 1325 ο Κάρολος κήρυξε τους επαναστάτες της Φλάνδρας ενόχους για εσχάτη προδοσία και κινητοποίησε στρατό εναντίον τους. [36]Οι επαναστάτες απελευθέρωσαν τον Λουδοβίκο αφού πρώτα τους υποσχέθηκε ότι θα τους συγχωρέσει, ο Λουδοβίκος κατέφυγε στο Παρίσι συνάντησε τον Κάρολο και συμφώνησε να ενεργήσει μόνο με τη σύμφωνη γνώμη του.[37] Οι ταραχές που ξέσπασαν στη Γασκώνη ανάγκασαν τον Λουδοβίκο και τον Κάρολο Δ΄ να κλείσουν με τους επαναστάτες την Ειρήνη της Άκρ (1326). [38]

Οριστική αποτυχία για νέα Σταυροφορία Επεξεργασία

 
Ο Κάρολος Δ΄ της Γαλλίας δίνει το όνομά του στον ανιψιό του Κάρολο Δ΄ της Γερμανίας - Μικρογραφία του 14ου αιώνα.

Ο Κάρολος Δ΄ ήταν υπεύθυνος για την ανατροφή του ανιψιού του Βεντσεσλάβου ο οποίος αργότερα έγινε Γερμανός αυτοκράτορας ως Κάρολος Δ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ανατράφηκε στη Γαλλική αυλή και πήρε σύζυγο την ξαδέλφη του Καρόλου Λευκή του Βαλουά. [39] Οι Σταυροφορίες ήταν για πολύ καιρό θέμα το οποίο είχε συζητηθεί έντονα στη Γαλλική αυλή από την εποχή του πατέρα του, ο αδελφός του Φίλιππος Ε΄ έκανε έντονες προετοιμασίες για Σταυροφορία αλλά απέτυχε πάλι λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων με αποτέλεσμα να ακολουθήσει η καταστρεπτική Σταυροφορία των βοσκών. [40] Ο Κάρολος Δ΄ ανέθεσε στον θείο του Κάρολο του Βαλουά να κάνει διαπραγματεύσεις με τον πάπα Ιωάννη ΚΒ΄ για μια νέα Σταυροφορία.[41] Ο Κάρολος πήρε τον σταυρό (1323) ενεπλάκη σε διπλωματικές υποθέσεις στην ανατολή με σχέδια να γίνει Βυζαντινός αυτοκράτορας.[42] Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν αλλά τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν με τη μεγάλη έλλειψη χρημάτων και οι πόλεμοι με τη Αγγλία στη Γασκώνη οδήγησαν τα σχέδια σε νέα αποτυχία. Μετά τον θάνατο του θείου του ο Κάρολος Δ΄ απέκτησε πάλι ενδιαφέρον για επέμβαση στις υποθέσεις του Βυζαντίου και πήρε ξανά τον σταυρό (1326).[43] Ο Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος απάντησε θετικά, έστειλε αντιπροσωπεία στο Παρίσι για να διαπραγματευτεί την ειρήνη και την ένωση των δυο εκκλησιών (1327). Στο Βυζάντιο ξέσπασε νέος εμφύλιος πόλεμος σχετικά με το θέμα της Ένωσης με αποτέλεσμα οι διαπραγματεύσεις να αποτύχουν. [44] Ο θάνατος του Καρόλου Δ΄ την επόμενη χρονιά τερμάτισε όλα τα σχέδια των Γάλλων για την πραγματοποίηση Σταυροφορίας.[45]

Θάνατος Επεξεργασία

Ο Κάρολος πέθανε στις 1 Φεβρουαρίου 1328 τάφηκε στη Βασιλική Σαιν-Ντενί μαζί με την τρίτη σύζυγο του Ιωάννα του Εβρέ, η καρδιά του μεταφέρθηκε στη μονή των Ιακωβίνων στο Παρίσι το οποίο έχει σήμερα κατεδαφιστεί. Πέθανε όπως και οι δυο μεγαλύτεροι αδελφοί του πρόωρα χωρίς απογόνους, με την τρίτη σύζυγο του Ιωάννα του Εβρέ είχε κάνει την εποχή του θανάτου του μια κόρη τη Μαρία ενώ ήταν έγκυος σε δεύτερο παιδί το οποίο αν ήταν αγόρι θα ήταν ο διάδοχος του. Το παιδί γεννήθηκε σε δυο μήνες και ήταν πάλι κορίτσι η Μαρία, σύμφωνα με τον Σαλικό νόμο ο θρόνος μεταβιβάστηκε στο πρώτο ξάδελφο του Φίλιππο Βαλουά γιο του Καρόλου Βαλουά που στέφθηκε βασιλιάς ως Φίλιππος ΣΤ΄ της Γαλλίας.[46] Ο Εδουάρδος Γ΄ της Αγγλίας διεκδίκησε και εκείνος τον θρόνο της Γαλλίας σαν γιος της αδελφής του Ισαβέλλας, αυτό στάθηκε η αφορμή να ξεσπάσει ο Εκατονταετής Πόλεμος που θα φέρει μακροχρόνια έχθρα ανάμεσα στις 2 χώρες και θα αποδειχτεί καταστροφικός για τη Γαλλία.[47] Ο Λουδοβίκος Ι΄ ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές στη μυθιστορηματική σειρά του μεγάλου Γάλλου συγγραφέα Ρωσικής καταγωγής Μωρίς Ντριόν (1918 - 2009) "Οι καταραμένοι βασιλείς".

Οικογένεια Επεξεργασία

Νυμφεύτηκε το 1307 τη Λευκή των Ιβρέα, κόρη του Όθωνα Δ΄ κόμη της Βουργουνδίας και απέκτησε τον Φίλιππο (1314-1322, απεβ. 8 ετών) και την Ιωάννα (1315-1321, απεβ. 6 ετών).

Το 1322 έκανε δεύτερο γάμο, με τη Μαρία από τον Οίκο του Λουξεμβούργου, κόρη του Ερρίκου Ζ΄ της Γερμανίας και απέκτησε τη Μαρία (γενν. και απεβ. το 1323) και τον Λουδοβίκο (γενν. και απεβ. το 1324).

Ο Κάρολος Δ΄ έκανε τρίτο γάμο το 1324 με την Ιωάννα του Εβρέ, κόρη του Λουδοβίκου κόμη του Εβρέ και είχε τέκνα: Ιωάννα (1326-1327, απεβ. 1 έτους), Μαρία (1327-1341, απεβ. 14 ετών) και

Από όλα τα παιδιά του επέζησε μονάχα η Λευκή, η οποία γεννήθηκε μετά το τέλος του.

Πρόγονοι Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 (Αγγλικά) Find A Grave. www.findagrave.com/memorial/86222393/charles_iv.
  2. «Diccionario biográfico español» (Ισπανικά) Real Academia de la Historia. 2011. 10730/carlos-i-de-navarra-y-iv-de-francia. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. (Αγγλικά) Find A Grave. 86222393. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. 4,0 4,1 4,2 p10239.htm#i102385. Ανακτήθηκε στις 7  Αυγούστου 2020.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 «Kindred Britain»
  6. Kibler, p.201.
  7. "Charles IV (of France)". Encarta. Microsoft Corporation. 2008.
  8. Sumption, p.97.
  9. Echols and Williams, p.87.
  10. Echols and Williams, p.328.
  11. Lord, p.47.
  12. Lord, p.48.
  13. Kibler, p.201.
  14. Kibler, p.210.
  15. Wagner, p.250.
  16. Kibler, p.201.
  17. Nirenberg, p.55.
  18. Hassall, p.99.
  19. Kibler, p.201.
  20. "Charles IV (of France)". Encarta. Microsoft Corporation. 2008.
  21. Kibler, p.201; Nirenberg, p.67.
  22. Holmes, p.16.
  23. Neillands, p.30.
  24. Neillands, p.31.
  25. Kibler, p.314.
  26. Lord, p.46.
  27. Sumption, p.97.
  28. Kibler, p.314; Sumption, p.98.
  29. Kibler, p.477.
  30. Neillands, p.32.
  31. Holmes, p.16.
  32. TeBrake, p.47.
  33. TeBrake, p.50.
  34. TeBrake, p.93.
  35. TeBrake, p.94.
  36. TeBrake, p.95.
  37. TeBrake, p.97.
  38. TeBrake, p.98.
  39. Vauchez, Dobson and Lapidge, p.288.
  40. Housley, p.22.
  41. Kibler, p.201.
  42. Kibler, p.206.
  43. Geanakoplos, p.48.
  44. Geanakoplos, p.48.
  45. Geanakoplos, p.49.
  46. Sumption, p.106.
  47. Sumption, p.106.

Πηγές Επεξεργασία

  • Ainsworth, Peter. Representing Royalty: Kings, Queens and Captains in Some Early Fifteenth Century Manuscripts of Froissart's Chroniques. in Kooper (ed) 2006.
  • Echols, Anne and Marty Williams. (1992) An Annotated Index of Medieval Women. Princeton: Markus Wiener.
  • Geanakoplos, Deno. (1975) Byzantium and the Crusades: 1261–1354. in Hazard (ed) 1975.
  • Given-Wilson, Chris and Nigel Saul (eds). (2002) Fourteenth Century England, Volume 2. Woodridge: Boydell Press.
  • Hassall, Arthur. (2009) France Mediaeval and Modern: a History. BiblioBazaar.
  • Hazard, Harry H. (ed), (1975) A History of the Crusades: The Fourteenth and Fifteenth Centuries, Volume 3. Wisconsin: Wisconsin Press.
  • Holmes, George. (2000) Europe, Hierarchy and Revolt, 1320–1450, 2nd edition. Oxford: Blackwell.
  • Housley, Norman. (1986) The Avignon papacy and the Crusades, 1305–1378. Oxford: Clarendon Press.
  • Kibler, William W. (1995) Medieval France: an Encyclopedia. London: Routledge.
  • Kooper, Erik (ed). (2006) The Medieval Chronicle IV. Amsterdam: Rodopi.
  • Lord, Carla. (2002) Queen Isabella at the Court of France. in Given-Wilson and Saul (eds) (2002).
  • Neillands, Robin. (2001) The Hundred Years War. London: Routledge.
  • Nirenberg, David. (1996) Communities of Violence: Persecution of Minorities in the Middle Ages. Princeton: Princeton University Press.
  • Sumption, Jonathan. (1999) The Hundred Years War: Trial by Battle. Philadelphia: Pennsylvania University Press.
  • TeBrake, William Henry. (1994) A Plague of Insurrection: Popular Politics and Peasant Revolt in Flanders, 1323–1328. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
  • Vauchez, André, Richard Barrie Dobson and Michael Lapidge. (2000) Encyclopedia of the Middle Ages, Volume 1. Cambridge: James Clark.
  • Wagner, John. A. (2006) Encyclopedia of the Hundred Years War. Westport: Greenwood Press.
Κάρολος Δ΄ της Γαλλίας
Γέννηση: 18 Ιουνίου 1294 Θάνατος: 1 Φεβρουαρίου 1328
Βασιλικοί τίτλοι
Προκάτοχος
Φίλιππος Ε΄ της Γαλλίας
(Β΄ της Ναβάρρας)
Βασιλιάς της Γαλλίας
 

3 Ιανουαρίου 1322 – 1 Φεβρουαρίου 1328
Διάδοχος
Φίλιππος ΣΤ΄ της Γαλλίας
Βασιλιάς της Ναβάρρας
 

3 Ιανουαρίου 1322 – 1 Φεβρουαρίου 1328
Διάδοχος
Ιωάννα Β΄ της Ναβάρρας
με τον σύζυγό της
Φίλιππο Γ΄ τον Σοφό