Καστράκι της Παναγίας του Ποταμιού (Καρλόβασι Σάμου)

Το Καστράκι της Παναγίας του Ποταμιού είναι φρουριακή εγκατάσταση η οποία βρίσκεται τρία χιλιόμετρα δυτικά από το Καρλόβασι Σάμου.

Τοποθεσία

Το Καστράκι της Παναγίας του Ποταμιού βρίσκεται τρία χιλιόμετρα δυτικά από το Καρλόβασι Σάμου και συγκεκριμένα στην παραθαλάσσια θέση Ποτάμι-ποταμάκι που αρδεύει την γύρω μικρή γεωργική περιοχή. Στην αρχαιότητα ίσως το ποτάμι αυτό είχε την ονομασία Κερκήτιος. Το τοπωνύμιο Κατράκι απαντάται σε σιγιλλίωδες γράμμα του Ιανουαρίου 1776 του Οικουμενικού Πατριάρχη Σωφρόνιου.

Περιγραφή

Πρόκειται για φρουριακή κατασκευή άνω σε βραχώδες έξαρμα και με κάτοψη ενός ακανόνιστου μακρόστενου ορθογώνιου, διαστάσεων 15Χ 45 μ. γερτού από βορειο-ανατολικά σε υψόμετρο 60 μ. πάνω από τη θάλασσα,προς νοτιοδυτικά σε υψόμετρο 40 μ, με ομαλότερο έδαφος στην περιοχή πρόσβασής του. Εκτείνεται σε μια επιφάνεια 700 μέτρων περίπου.Η έλλειψη χώρων φρουράς και διοίκησης και καταλοίπων κατοικιών μαρτυρά πως δεν είχε χρησιμεύσει ως μονιμότερη εγκατάσταση. Το πιο πιθανό χρησίμευε ως καταφύγιο των περιοίκων προς αντιμετώπιση βραχυχρόνιων πειρατικών επιδρομών ή κινδύνων και ως φυλάκιο ελέγχου των προσεγγιζόντων πλοίων, χωρίς να αποκλείεται και ως τόπος διαμονής τοπάρχη. Βορειοανατολικά στο ομαλό έδαφος κτίστηκε στην στενή πλευρά το κυρίως αμυντικό τείχος και η πύλη εισόδου Το μετωπικό αυτό τείχος κατασκευάστηκε με κοινή λιθοδομή ενδιάμεσα τούβλα και ισχυρό κονίαμα και έχει ύψος περίπου 71/2-8 μ. Η εξωτερική παρειά του τοίχους δεν είναι επίπεδη καθώς διαρθρώνεται οριζοντίως σε βάση ύψους 2 1/2-3 μ.,κυρίως τοίχο και επάλξεις. Τέσσερις κατακόρυφες πλατιές ισοπλατείς παραστάδες ενισχύουν τον τοίχο. Αυτές κατανέμουν άνισα τον τοίχο: οι τρεις ανατολικότερες είναι σε ίσες αποστάσεις με την ανατολικότερη να είναι στη γωνία.

Ιστορία

Το Καστράκι ήταν αμυντική εγκατάσταση της βυζαντινής περιόδου. Επρόκειτο για καταφύγιο των κατοίκων του ατοίχιστου οικισμού στο Ποτάμι. Χρονικά η δημιουργία του πρέπει να τοποθετηθεί στα χρόνια των Λασκαρίδων αυτοκρατόρων της Νικαίας στα μέσα ή στο β μισό του 13ου αι. ή λιγότερο πιθανό στο α μισό του 14ου αι. Στη χρονολόγηση αυτή βοηθάνε οι γειτονικοί ναοί Αγίου Νικολάου και Παναγίας στο Ποτάμι.

Πηγές

• Πετρονώτης, Αργύρης (2012). «Το «Καστράκι» της «Παναγίας του Ποταμού» στο Καρλόβασι Σάμου». Η Οχυρωματική Αρχιτεκτονική στο Αιγαίο και ο Μεσαιωνικός Οικισμός Αναβάτου Χίου. Χίος: Ταμείο Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων - Επιστημονική Επιτροπή «Αποκατάστασης και Ανάδειξης Αναβάτου και Κάστρου Χίου». σελ. 455-464.