Ο Μάρκος Μέσκος (Έδεσσα, 7 Σεπτεμβρίου 1935 - 1 Ιανουαρίου 2019) ήταν Έλληνας ποιητής Μακεδονικής καταγωγής. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς.[1] Ασχολήθηκε με διάφορα είδη λόγου, όπως την πεζογραφία και το δοκίμιο, αλλά εστίασε κυρίως στην ποίηση.

Μάρκος Μέσκος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Μάρκος Μέσκος (Ελληνικά)
Γέννηση7  Σεπτεμβρίου 1935
Κάτω Γραμματικό Πέλλας
Θάνατος1  Ιανουαρίου 2019
Θεσσαλονίκη
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΕλληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταποιητής
συγγραφέας

Βιογραφικά στοιχεία Επεξεργασία

Ο Μάρκος Μέσκος γεννήθηκε και πέρασε τα μαθητικά του χρόνια στην Έδεσσα. Αρχικά εργάστηκε στο εμπορικό κατάστημα του πατέρα του. Το 1965 πήγε στην Αθήνα και σπούδασε στο Τμήμα γραφικών τεχνών και διακόσμησης του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Σχολής Δοξιάδη Αθηνών, από όπου και αποφοίτησε το 1968. Από το 1965 εργάστηκε ως γραφίστας και καλλιτεχνικός διευθυντής σε διαφημιστικά γραφεία της Αθήνας αλλά και ως επιμελητής εκδόσεων (π.χ. στη θεατρική σειρά των εκδόσεων "Δωδώνη") και, ενδιαμέσως, σε αρκετές πρόσκαιρες δουλειές του ποδαριού. Πολύ πριν την εγκατάστασή του στην Αθήνα (από το 1957), είχε συνδεθεί με τη συντακτική ομάδα του περιοδικού Μαρτυρίες. Άρχισε να γράφει ποιήματα σε εφηβική ηλικία και πρωτοεμφανίστηκε στη λογοτεχνία το 1955 με (μετέπειτα αποκηρυγμένο) ποίημα στην Ηπειρωτική Εστία. Από το 1981 είχε εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, όπου και υπήρξε συνιδρυτής της εκδοτικής ομάδας των Χειρογράφων, ενώ το 1987-1993 εργάστηκε ως υπεύθυνος των εκδόσεων της Α.Σ.Ε.. Σε συνεργασία με τον τ. διευθυντή της Α.Σ.Ε. και καρδιακό φίλο του Θανάση Καρακατσάνη επιμελήθηκε, ως καλλιτεχνικός διευθυντής, τον τόμο Οι θησαυροί του Αγίου Όρους που συνόδευε τη σημαντική ομώνυμη έκθεση στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού (1997 - Θεσσαλονίκη πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης). Η ποιητική του αναγνώριση επισφραγίζεται τις τελευταίες δεκαετίες με πλήθος σημαντικών βραβείων που του έχουν απονεμηθεί. Το 1996 τιμήθηκε με το βραβείο ποίησης του περιοδικού Διαβάζω (πρόκειται μάλιστα για την πρώτη φορά που απονεμήθηκε το βραβείο) για τη συλλογή του Χαιρετισμοί (1995), το 2005 με το βραβείο Καβάφη, το 2006 με το βραβείο του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του ποιητικού του έργου, και το 2013 με Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή του Τα λύτρα (2012). Τα τελευταία χρόνια της ζωής του επιδόθηκε με πάθος στο "μπογιάτισμα" (όπως έλεγε ο ίδιος) ζωγραφικών έργων με θέματα από τη φύση. Μέρος του ζωγραφικού του έργου δωρίστηκε στο MOMus Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Το 2008 πραγματοποίησε την πρώτη του έκθεση στον χώρο του Gingel Oil (Θεσσαλονίκη) με τίτλο "Χρώματα στο χαρτί". Εικονογράφησε διάφορες ποιητικές συλλογές, τόσο δικές του όσο και άλλων ποιητών, όπως του Ηλία Κεφάλα και του Γιάννη Χρυσανθόπουλου. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη την 1η Ιανουαρίου 2019.

Έργο Επεξεργασία

Η πρώτη του επίσημη εμφάνιση στα νεοελληνικά γράμματα ήταν το 1956 με το ποίημα "Ειρήνη" στο περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης (τχ. 13, Ιανουάριος 1956, σ. 46), όπου χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Κούλης Αυγερινός. Έχει χρησιμοποιήσει επίσης κατά καιρούς τα ψευδώνυμα Δημήτρης Γραμματικός και Πέτρος Μηλιώνης. Ποιήματά του μεταφράστηκαν σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Συνεργάστηκε με ποιήματα και μελέτες του στα περιοδικά Επιθεώρηση Τέχνης, Εφημερίδα των ποιητών, Καινούργια Εποχή, Νέα Εστία, Νέα Πορεία, Ο Λογοτέχνης, Μαρτυρίες, Σημειώσεις, Δεκαπενθήμερος Πολίτης, Αντί, Ελίτροχος, Το Δέντρο, Γράμματα και Τέχνες κ.ά. Το ποιητικό και πεζογραφικό έργο του Μέσκου έχει μια ιδιότυπη θέση στη μεταπολεμική λογοτεχνία, κυρίως λόγω της ταυτόχρονης διασύνδεσής του με την παράδοση και τη νεοτερικότητα.

Η πρώτη φάση της ποιητικής του δημιουργίας σχετίζεται με τραυματικά ιστορικά βιώματα της δεκαετίας του 1940 και εμφορείται από την αίσθηση ενότητας ποιητή και γενέθλιου τόπου, ανθρώπινου υποκειμένου και φύσης. Κεντρική θέση στην ποίηση του Μέσκου αυτήν την περίοδο κατέχουν τόσο στοιχεία του φυσικού κόσμου όσο και εξαγνισμένες από την αγάπη ανθρώπινες μορφές. Στη δεύτερη φάση, αφού ο ίδιος ο Μέσκος έχει πλέον εγκατασταθεί στο κλεινόν άστυ, ο δεσμός με τη μητέρα πατρίδα και τη μητέρα φύση διασπάται και το αίσθημα της νοσταλγίας έρχεται στο προσκήνιο.[2] Η παιδική ηλικία, η φύση και η δημοτική παράδοση αποτελούν τους κεντρικούς άξονες της ποίησης του Μέσκου, άξονες που συχνά διαπλέκονται και αλληλοτροφοδοτούνται. Η έννοια της αντίστασης διατρέχει την ποίησή του και, ενώ στις αρχικές του συλλογές αποκρυσταλλώνεται σε μορφές της ελληνικής παράδοσης, όπως αυτές του Διγενή ή των κλεφτών, σταδιακά κατατείνει όλο και περισσότερο στην αφαίρεση. Άλλα χαρακτηριστικά της ποίησής του αποτελούν η εισβολή του ιστορικού χρόνου στον ατομικό χώρο και η οργανική συμπλοκή προσωπικού και συλλογικού.[3]

Πολιτικές απόψεις Επεξεργασία

Ο Μέσκος ήταν πολιτικοποιημένος και αυτό φαίνεται και στις συνεντεύξεις του, στις οποίες είχε αναφερθεί στις πληγές του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, την Αριστερά, τη Δεξιά και τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Έδειξε συμπάθεια στην Αριστερά και είχε αυτοχαρακτηριστεί ως «ουμανιστής κομμουνιστής χωρίς κομματική ταυτότητα».[4] Στις βουλευτικές εκλογές του 2015 ο Μέσκος τοποθετήθηκε στη δωδέκατη τιμητική θέση του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ.

Θάνατος Επεξεργασία

Ο Μάρκος Μέσκος πέθανε την 1 Ιανουαρίου 2019 σε ηλικία 84 ετών μετά από μάχη με τον καρκίνο. Παρά την πολιτική βούληση του Υπουργείου Πολιτισμού, επί υπουργίας Μυρσίνης Ζορμπά, να κηδευτεί δημοσία δαπάνη ως αναγνώριση του σημαντικού του έργου, αυτό δεν κατέστη δυνατό για γραφειοκρατικούς λόγους. Η τελετή έγινε μέσα σε χιονισμένο ατμοσφαιρικό ποιητικό σκηνικό με παρουσία αγαπημένων φίλων και πλήθους κόσμου στο Κάτω Γραμματικό (Γραμματίκοβο) Πέλλας, χωριό καταγωγής του πατέρα του. Ως ύστατο χαίρε οι φίλοι του τον αποχαιρέτησαν τραγουδώντας το μελοποιημένο ποίημά του "Έδεσσα και Βοδενά μου", συνοδεία φλογέρας, από τον δίσκο "Νοσταλγία" (η μελοποίηση έγινε από τον επιστήθιο φίλο του και μουσικό Χρήστο Βέσκα).

Ποίηση Επεξεργασία

  • Πριν από τον Θάνατο, έκδ. περ. Νέα Πορεία, Θεσσαλονίκη 1958
  • Μαυροβούνι, Θεσσαλονίκη 1963 (ιδιωτική έκδοση)
  • Τα ανώνυμα, Αθήνα 1971 (ιδιωτική έκδοση)
  • Άλογα στον ιππόδρομο, Ερμής, Αθήνα 1973
  • Ιδιωτικό νεκροταφείο, Αθήνα 1975 (ιδιωτική έκδοση εκτός εμπορίου)
  • Τα ισόβια ποιήματα, Σημειώσεις, Αθήνα 1977
  • Δώδεκα Μάηδες (12 τραγούδια με το ψευδώνυμο Δημήτρης Γραμματικός), περ. Εδεσσαϊκά Χρονικά, τ. 11, 1977· 2η (έκδοση σε βιβλίο), Έδεσσα 1992
  • Τα φαντάσματα της ελευθερίας, έκδ. περ. Σημειώσεις, 1979· Αθήνα / Νεφέλη 1998
  • Μαύρο δάσος, συγκεντρωτική έκδοση όλων των ποιημάτων 1958-1980 και η ανέκδοτη σειρά Μαύρο Μαντίλι, Ύψιλον, Αθήνα 1981· 2η έκδοση (χωρίς τη συλλογή Τα φαντάσματα της ελευθερίας) Νεφέλη 1999
  • Διαλογή, επιλογή 25 ποιημάτων από τις συλλογές Μαυροβούνι και Άλογα στον ιππόδρομο, έκδ. Μουσικός Αύγουστος, Αθήνα 1981
  • Άνθη στο καταραμένο φίδι, ιδιωτική έκδοση 1983· 2η έκδοση Αθήνα, Ύψιλον 1986· 3η έκδοση, Νεφέλη 1998
  • Στον ίσκιο της γης, Ύψιλον, Αθήνα 1986· 2η έκδοση, Νεφέλη 1998
  • Τα δέοντα, μία επιλογή 1958-1990, έκδοση Δήμου Έδεσσας 1990
  • Χαιρετισμοί, Ύψιλον, Αθήνα 1995· 2η έκδοση, Νεφέλη 1999
  • Ψιλόβροχο, Νεφέλη, Αθήνα 2000
  • Ελεγείες, Ίκαρος, Αθήνα 2005
  • Στον ενικό και πληθυντικό ψίθυρο, Νεφέλη, Αθήνα 2009
  • Ποιήματα: Μαύρο Δάσος Ι, συγκεντρωτική έκδοση, Γαβριηλίδης, Αθήνα 2011
  • Ποιήματα: Μαύρο Δάσος ΙΙ, συγκεντρωτική έκδοση, Γαβριηλίδης, Αθήνα 2011
  • Τα λύτρα, Γαβριηλίδης, Αθήνα 2012
  • Τα ποιήματα της σκάλας, Γαβριηλίδης, Αθήνα 2013
  • Συνηγορία ποιήσεως, Κίχλη, Αθήνα 2015
  • Άλφα Βήτα: Ποιήματα, Κίχλη, Αθήνα 2015

Πεζογραφία Επεξεργασία

  • Παιχνίδια στον Παράδεισο, ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 1978· 2η έκδοση Χειρόγραφα, Θεσσαλονίκη 1990· 3η έκδοση Νεφέλη, Αθήνα 1998
  • Κομμένη γλώσσα, Έρασμος, Αθήνα 1979· 2η έκδοση Νεφέλη, Αθήνα 1997
  • Μουχαρέμ, Νεφέλη, Αθήνα 1999
  • Το φωτοστέφανο του νεωτέρου Αγίου Βοδενιώτη του λαϊκού, ιδιωτική έκδοση, 2002
  • Νερό Καρκάγια: Πεζογραφήματα, Ίκαρος, Αθήνα 2005
  • Πεζογραφήματα, συγκεντρωτική συλλογή διηγημάτων, Γαβριηλίδης, Αθήνα 2013
  • Εν Βοδενοίς: Κείμενα Εκτός Εμπορίου από την ενδοχώρα της Έδεσσας, έκδοση Δήμου Έδεσσας, 2016

Δοκιμιογραφία Επεξεργασία

  • Γνωστοί και φίλοι, Έρασμος, Αθήνα 1987
  • Προσωπικά κείμενα, Νεφέλη, Αθήνα 2000

Ανθολόγηση-Επιμέλεια Επεξεργασία

  • Χρήστος Νέπκας, Το σπαραγμένο σώμα του Χρήστου Νέπκα, ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 1978
  • Όμηρος Πέλλας, Διηγήματα, Κέδρος, Αθήνα 1978· 2η έκδοση Στιγμή, Αθήνα 1986
  • Όμηρος Πέλλας, Ομιλίες, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
  • Τέος Σαλαπασίδης, Δώδεκα ποιήματα, ιδιωτική έκδοση, Θεσσαλονίκη 1993
  • Μανόλης Αναγνωστάκης, Όμως γιατί ξαναγυρίζουμε κάθε φορά χωρίς σκοπό στον ίδιο τόπο, Ερμής, Αθήνα 2000
  • Κλείτος Κύρου, Αλλά η αφή πες μου πώς γίνεται να διασωθεί, Ερμής, Αθήνα 2000

Εικονογράφηση Επεξεργασία

  • Ηλίας Κεφάλας, Λόγος για την αβεβαιότητα, Αρμός, Αθήνα 1997
  • Γιάννης Χρυσανθόπουλος, Το λίγο περίσσευμα, Διαπολιτισμός, Πάτρα 2011

Μεταφράσεις Επεξεργασία

  • Leib der Mutter – Schöne Landschaft (Κοιλιά της μάνας ωραίο τοπίο), επιλογή ποιμάτων σε γερμανική μετάφραση του Γιώργη Φωτόπουλο, εκδόσεις Razamba, Φραγκφούρτη 2017

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Ευαγγέλου, Ανέστης (1981). Ανάγνωση και γραφή. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής. 
  2. Τσάκωνας, Δημήτρης (1990). Η Σχολή Θεσσαλονίκης. Αθήνα: Liquid Letter. σελ. 334. 
  3.  Χατζηβασιλείου, Βαγγέλης (2002). «Μάρκος Μέσκος» στο Κώστας Γ. Παπαγεωργίου (Επιμ.) Η Ελληνική ποίηση: Ανθολογία - Γραμματολογία, τόμος ΣΤ', Αθήνα: Εκδόσεις Σοκόλη, σσ. 311-312.
  4. «Μάρκος Μέσκος: «Τελικά δεν ηττηθήκαμε, αποτύχαμε», Της Γιώτας Μυρτσιώτη | Kathimerini». www.kathimerini.gr. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2016. 

 Πηγές Επεξεργασία

  • Ευαγγέλου Ανέστης (1981),  Ανάγνωση και γραφή. Εκδόσεις Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη.
  • Ροζάνης Στέφανος (1990),  «Προσωπικοί λογαριασμοί», τέσσερις αναγνώσεις ποιητικών κειμένων. Εκδόσεις Ύψιλον, Αθήνα.
  • Ζήρας Αλέξης (22008), «Μέσκος, Μάρκος» στο Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας. Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα. σσ. 1393-1394.
  • Χατζηβασιλείου Βαγγέλης (2002), «Μάρκος Μέσκος» στο Κώστας Γ. Παπαγεωργίου (Επιμ.) Η Ελληνική ποίηση: Ανθολογία - Γραμματολογία, τόμος ΣΤ', Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα. σσ. 308-323.
  • Τσάκωνας Δημήτρης. Γρ. (1990), Η σχολή Θεσσαλονίκης. Εκδόσεις Liquid Letter, Αθήνα.

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Αργυρίου Αλέξανδρος (1962), «Η λογοτεχνική ζωή της Θεσσαλονίκης στα τελευταία τριάντα χρόνια», στην Επιθεώρηση Τέχνης, τ. 16.  Αθήνα.
  • Ευαγγέλου Ανέστης (1980), «Μάρκος Μέσκος. Η έκπτωση από τη μητέρα στη μητριά πατρίδα», στο Διαβάζω. Τεύχος 31. Αθήνα.
  • Γεωργιάδης Θανάσης (1988), «Ποίηση στη Θεσσαλονίκη», στο Λογοτεχνία της Θεσσαλονίκης. Ειδική έκδοση «Νέας Πορείας», Θεσσαλονίκη, σσ.170-214.
  • Μαρκόπουλος Θανάσης (2003), «Ματιές ενόλω»: Αναγνωστάκης, Κύρου, Θασίτης, Χριστιανόπουλος, Ασλάνογλου , Μέσκος, Ευαγγέλου, Μάρκογλου. Εκδόσεις:  Σοκόλης. Αθήνα.
  • Αργυρίου Αλέξανδρος (2007), Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και η πρόσληψή της, όταν η δημοκρατία δοκιμάζεται, υπονομεύεται και καταλύεται. (1964-1974 και μέχρι τις ημέρες μας). Τόμος Η’, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα.
  • Ευαγγέλου Ανέστης (2010), Αναγνώσεις και θέσεις, κριτικά κείμενα. Εισαγωγή- φιλολογική επιμέλεια Αλέξης Ζήρας. Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα.
  • Πατσιάλα Ελευθεράκη Δανάη (2013), Όψεις εκλαογραφισμού στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία: οι περιπτώσεις της Ζιράννας Ζατέλη, του Σωτήρη Δημητρίου και του Μάρκου Μέσκου. [Διδακτορική διατριβή].
  • Γκολίτσης Πέτρος (2018), Ποιητές του χώματος και του θρυμματισμένου ουρανού. Τάσος Πορφύρης, Μάρκος Μέσκος, κ.ά.. Εκδόσεις Ρώμη, Θεσσαλονίκη.
  • Συλλογικό (2018), Μικρόν εγκόλπιον γιὰ τὸν ποιητὴ Μάρκο Μέσκο, ἐπιμέλεια–ἐπιμύθιο Κώστας Θ. Ριζάκης, Ἀθήνα, Ἐκδόσεις τοῦ Φοίνικα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία