Μονή Γηροκομείου

Η Ιερά Μονή Παναγίας της Γηροκομίτισσας είναι Ανδρώα Κοινοβιακή Μονή που ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Πατρών και βρίσκεται στην περιοχή του Γηροκομείου νοτιοανατολικά της Πάτρας.

Μονή Γηροκομείου
Άποψη της εισόδου του μοναστηριού.
Είδος	μοναστήρι
Γεωγραφικές συντεταγμένες	38°14′10″N 21°45′53″E
Θρήσκευμα	Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός
Θρησκευτική υπαγωγή	Ιερά Μητρόπολις Πατρών
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Πατρέων και Περιφερειακή ενότητα Αχαΐας
Τοποθεσία	Γηροκομείο Πάτρας
Χώρα	Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Άποψη του εσωτερικού προαυλίου χώρου του μοναστηριού.

Ιστορία

Η Ιερά Μονή Γηροκομειού είναι μία από τις αρχαιότερες Μονές της Ελλάδος. Ιδρύθηκε γύρω στον 10ο αιώνα, τότε δηλαδή που εμφανίστηκε ο μοναχισμός στην κυρίως Ελλάδα. Η ονομασία της οφείλεται στο ότι, στο χώρο που ιδρύθηκε η Μονή, προϋπήρχε γηροκομείο που διέθετε και ναό, ή κατ' άλλους στο ότι, όταν οι μοναχοί ίδρυσαν το μοναστήρι έκτισαν ταυτόχρονα και συντηρούσαν γηροκομείο, πράγμα άλλωστε όχι άγνωστο για τα μοναστήρια της Βυζαντινής εποχής. Μία όμως παλιά παράδοση, που δέχεται και ο ιστορικός Σ. Θωμόπουλος, συνδέει την ίδρυση και το όνομα της Μονής με τον Άγιο Αρτέμιο, τη μεταφορά του Ιερού Λειψάνου του Αγίου Ανδρέου στην Κωνσταντινούπολη και το υδραγωγείο της Πάτρας.

Στον τόπο που είναι κτισμένη η Μονή κατά την προχριστιανική εποχή υπήρχε ειδωλολατρικός ναός πιθανόν της θεάς Αρτέμιδος. Στον τοίχο της βόρειας πτέρυγας της Μονής (έξω από τα κελιά των μοναχών) υπάρχει εντοιχισμένο τμήμα από κιονόκρανο Ιωνικού ρυθμού του προχριστιανικού ναού.

Το 1204, έτος κατά το οποίο καταλήφθηκε η Πάτρα από τους Φράγκους, βρισκόταν σε μεγάλη ακμή, γι' αυτό και τα διάφορα ιεροπολεμικά τάγματα της Δύσεως διαπληκτίσθηκαν για την κατάληψή της. Όταν οι πατέρες της Μονής εξαναγκάστηκαν από τους κατακτητές Φράγκους να επιλέξουν μεταξύ της υπακοής στον Πάπα της Ρώμης και της εξορίας, αυτοί προτίμησαν αξιεπαίνως το δεύτερο.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν η έδρα του Μητροπολίτη Πατρών. Η Μονή πυρπολήθηκε από τους Τουρκαλβανούς την Μ. Παρασκευή του 1770 (13 Απριλίου) κατά τα Ορλωφικά και την Κυριακή των Βαΐων του 1821 (3 Απριλίου). Στην περίοδο της Εθνεγερσίας έγινε θέατρο πολλών μαχών. Κρίσιμη για την έκβαση του Αγώνα του 1821 ήταν η μάχη που κερδήθηκε στην περιοχή της Μονής (μάχη του Γηροκομείου), στις 2 Μαρτίου 1822, από τον Θ. Κολοκοτρώνη, που δίκαια αποδόθηκε σε θαύμα της "Παναγίας της Γηροκομήτισσας". Το 1943 οι Μοναχοί εκδιώχθηκαν από τη Μονή και έφυγαν εξόριστοι για ένα χρόνο στο Παλιομονάστηρο (Μονή Αγίου Νικολάου Μπάλα), όπου μετέφεραν με συγκίνηση την Ιερά Εικόνα της "Γηροκομμήτισσας" και τα Ιερά Λείψανα των Αγίων. Της πομπής προηγείτο ο Άγιος Γερβάσιος των Πατρών που διετέλεσε μοναχός και ηγούμενος της Μονής Γηροκομείου. Η Μονή υπήρξε για πολύ καιρό Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή.

Το καθολικό της Μονής

Το πρώτο καθολικό της Μονής (κυρίως ναός) ήταν βυζαντινού ρυθμού με τρούλο και κίονες. Το 1806 κατέπεσε από σεισμό. Μαρμάρινο ανάγλυφο με σταυρούς κ.λ.π., που βρίσκεται εντοιχισμένο παρά την κλίμακα της Ι. Μονής, είναι έργο του 9ου ή του 10ου αιώνα. Ο σημερινός ναός και τα κελιά κτίσθηκαν από το 1833 ως το 1836. Το θαυμάσιο μαρμάρινο τέμπλο κατασκευάσθηκε το 1852 από Τήνιο γλύπτη.

Στο ναό αυτό φυλάσσεται ο πάνσεπτος θησαυρός της Μονής, η θαυματουργός εικόνα της "Παναγίας της Γηροκομητίσσης", σε επιβλητικό μαρμάρινο θρόνο, καθώς και η αξιόλογης τέχνης εικόνα της Παναγίας, που φέρει την επιγραφή "Μήτηρ Θεού, η Αληθινή" (η μόνη διασωζομένη εικόνα με την ονομασία αυτή), η οποία είναι έργο του 14ου αιώνα, καθαρίστηκε δε και συντηρήθηκε επιμελώς από το Χριστιανικό και Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών το 1988 - 1989.

Σημερινή κατάσταση

Η Ιερά Μονή από τη φθορά του χρόνου και κυρίως λόγω του καταστρεπτικού σεισμού του έτους 1993 υπέστη μεγάλες ζημιές. Ανακαινίστηκε κατά τα έτη 1988 και την περίοδο 1995 - 1999. Η ανατολική μάνδρα της Μονής ανεγέρθηκε το 1958. Η Ιερά Μονή Γηροκομείου πανηγυρίζει το Δεκαπενταύγουστο και δευτερευόντως την Τρίτη του Πάσχα και την 23η Αυγούστου.

Πηγές

• Μαρινέλλης, Ελευθέριος Χρ. (2014). Παναγία ἡ Γηροκομίτισσα : Τό ἱστορικό μοναστήρι τῆς Πάτρας. Πάτρα: Εκδόσεις Πελοπόννησος. ISBN 978-618-81328-3-2. 
• Τσελίκας, Αγαμέμνων (2000). «Τα δικαιοπρακτικά έγγραφα των μοναστηριών Ομπλού, Χρυσοποδαριτίσσης, Αγίων Πάντων και Γηροκομείου Πατρών (1712-1855)». Δελτίο του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου (Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ.) 9. ISSN 1108-6068. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Μονής Γηροκομείου». eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2017. 
• «Ιερά Μονή Γηροκομείου». Ἱερά Μητρόπολις Πατρῶν. 9 Αυγούστου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2020. 
• «Μοναστήρια». nea.gr. 9 Μαΐου 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2006. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2020.