Μονοακόρεστο λιπαρό οξύ
Στις επιστήμες βιοχημείας και διατροφής, το μονοακόρεστο λιπαρό οξύ (ή απλούστερα μονοακόρεστο λίπος) είναι λιπαρό οξύ που στην υδρογονανθρακική αλυσίδα έχει έναν διπλό δεσμό ενώ όλοι οι υπόλοιποι δεσμοί μεταξύ των ατόμων άνθρακα είναι απλοί ομοιοπολικοί. Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, από την άλλη, έχουν περισσότερους από έναν διπλούς δεσμούς.
Μοριακή περιγραφή
ΕπεξεργασίαΤα λιπαρά οξέα είναι μακριά μόρια μορφής αλυσίδας και έχουν μια αλκυλική ομάδα στο ένα άκρο και ένα καρβοξυλικό οξύ στο άλλο άκρο. Το ιξώδες και η θερμοκρασία τήξης είναι υψηλότερα στα μόρια με μικρότερη ακορεστότητα, επομένως τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα έχουν υψηλότερο σημείο τήξης από τα πολυακόρεστα και χαμηλότερο από τα κορεσμένα. Τα μονοακόρεστα λιπαρά είναι υγρά σε θερμοκρασία δωματίου και ημιστερεά ή στερεά στο ψυγείο με ισοτοπική δομή πλέγματος.
Παραδείγματα μονοακόρεστων λιπαρών οξέων αποτελούν το παλμιτελαϊκό οξύ (16:1 n−7) και το ελαϊκό οξύ (18:1 n−9). Το παλμιτελαϊκό οξύ έχει 16 άτομα άνθρακα, με τον πρώτο διπλό δεσμό στο 7ο άτομο άνθρακα από την μεθυλική ομάδα (και 9 άνθρακες απόσταση από το καρβοξυλικό άκρο). Το ελαϊκό οξύ έχει 18 άτομα άνθρακα, με τον πρώτο διπλό δεσμό στο μέσο της ανθρακικής αλυσίδας, στο 9ο άτομο άνθρακα. Ακολουθούν οι δισδιάστατες και τρισδιάστατες απεικονίσεις του ελαϊκού οξέος:
Λίστα μονοακόρεστων λιπών
Επεξεργασία| Κοινή ονομασία | Ονομασία λιπιδίου | Χημική ονομασία |
|---|---|---|
| Μυριστελαϊκό οξύ | 14:1 (n-5) | cis-δεκατέτρ-9-ενοϊκό οξύ |
| Παλμιτελαϊκό οξύ | 16:1 (n-7) | cis-δεκαεξ-9-ενοϊκό οξύ |
| Ελαϊκό οξύ | 18:1 (n-9) | cis-Δεκαοκτα-9-ενοϊκό οξύ |
| Ελαϊδικό οξύ (trans-ελαϊκό οξύ) | 18:1 (n-9) | trans-Δεκαοκτα-9-ενοϊκό οξύ |
| Ερουκικό οξύ | 22:1 (n-9) | cis-Εικοσάδυ-13-ενοϊκό οξύ |
Υγεία
ΕπεξεργασίαΤα μονοακόρεστα λιπαρά προστατεύουν από τα καρδιαγγειακά νοσήματα, αυξάνουν τη ρευστότητα των μεμβρανών, αλλά είναι πιο ευάλωτα σε λιπιδική υπεροξείδωση (τάγγισμα). Η μελέτη KANWU έδειξε ότι η αυξημένη πρόσληψη μονοακόρεστων λιπαρών και η μείωση στην πρόσληψη κορεσμένων λιπών μπορεί να βελτιώσει την ευαισθησία στην ινσουλίνη, αλλά μόνο εάν η ολική πρόσληψη λίπους είναι χαμηλή (< 37E%).[1] Ωστόσο, ορισμένα μονοακόρεστα λίπη προκαλούν αντίσταση στην ινσουλίνη, από την οποία προστατεύουν τα πολυακόρεστα λιπαρά.[2][3] Μελέτες έχουν δείξει ότι η διατροφική αντικατάσταση των κορεσμένων λιπών με μονοακόρεστα λιπαρά συσχετίζεται με αύξηση στην ενεργειακή δαπάνη εξίσου κατά τις καθημερινές φυσικές δραστηριότητες και τις περιόδους ανάπαυσης. Αυξημένη σωματική δραστηριότητα σχετίζεται περισσότερο με δίαιτα πλούσια σε ελαϊκό οξύ παρά σε παλμιτικό οξύ. Από τη μελέτη προέκυψε ότι τα μονοακόρεστα λίπη περιορίζουν τα αισθήματα θυμού και την ευερεθιστότητα.[4]
Τα μονοακόρεστα λίπη των τροφίμων μειώνουν τα επίπεδα της λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας (LDL, "κακή" χοληστερόλη),[5] ενώ πιθανά αυξάνουν τα επίπεδα της λιποπρωτεΐνης υψηλής πυκνότητας (HDL, "καλή" χοληστερόλη).[6]
Διατροφικές πηγές
ΕπεξεργασίαΤα μονοακόρεστα λίπη βρίσκονται σε: κρέατα, πλήρες γάλα και τα προϊόντα του, ξηρούς καρπούς και λιπαρά φρούτα όπως οι ελιές και το αβοκάντο. Το ελαιόλαδο περιέχει 75% μονοακόρεστα λιπαρά.[7][8]
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- ↑ «Substituting dietary saturated for monounsaturated fat impairs insulin sensitivity in healthy men and women: The KANWU Study». Diabetologia 44 (3): 312–9. March 2001. doi:. PMID 11317662. https://archive.org/details/sim_diabetologia_2001-03_44_3/page/312.
- ↑ «The influence of dietary fat on insulin resistance». Current Diabetes Reports 2 (5): 435–40. October 2002. doi:. PMID 12643169.
- ↑ «Role of fatty acid composition in the development of metabolic disorders in sucrose-induced obese rats». Experimental Biology and Medicine 229 (6): 486–93. June 2004. doi:. PMID 15169967.
- ↑ «Substituting dietary monounsaturated fat for saturated fat is associated with increased daily physical activity and resting energy expenditure and with changes in mood». The American Journal of Clinical Nutrition 97 (4): 689–97. April 2013. doi:. PMID 23446891. PMC 3607650. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-clinical-nutrition_2013-04_97_4/page/689.
- ↑ «You Can Control Your Cholesterol: A Guide to Low-Cholesterol Living». MerckSource. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαρτίου 2009. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2018.
- ↑ «Monounsaturated Fat». American Heart Association. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαρτίου 2018. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2018.
- ↑ «Health benefits and evaluation of healthcare cost savings if oils rich in monounsaturated fatty acids were substituted for conventional dietary oils in the United States». Nutrition Reviews. February 2017. doi:. PMID 28158733.
- ↑ «Optimization of supercritical fluid consecutive extractions of fatty acids and polyphenols from Vitis vinifera grape wastes». Journal of Food Science 80 (1): E101-7. January 2015. doi:. PMID 25471637.