Νέα Παναγία
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 40°37′43.234″N 22°56′55.108″E / 40.62867611°N 22.94864111°E
Ο ναός της Νέας Παναγίας βρίσκεται στο νοτιανατολικό τμήμα της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης, νότια της οδού Τσιμισκή και σε μικρή απόσταση από τον Λευκό Πύργο και είναι ένα κεραμοσκεπές κτίσμα που κτίσθηκε το 1727, όπως προκύπτει από μαρμάρινη επιγραφή πάνω από τη νότια είσοδο του ναού και τιμάται στη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου. Επειδή η λατρεία της "Κοίμησης" θεωρείται σαν υπέρτερη της "Γέννησης" της Θεοτόκου ο ναός αυτός ονομάστηκε "Μεγάλη Παναγία" σε αντιδιαστολή προς την "Μικρή Παναγία" που είναι ο ναός της Παναγούδας ( όπου εορτάζεται η Γέννηση της Παναγίας ). Παλαιότερα ήταν γνωστή με την και με την ονομασία "Τρανή Παναγία".
| Ιερός Ναός της Νέας Παναγίας | |
|---|---|
 | |
 | |
| Είδος | εκκλησία |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 40°37′43″N 22°56′55″E |
| Θρησκευτική υπαγωγή | Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Θεσσαλονίκης |
| Τοποθεσία | Θεσσαλονίκη |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Έναρξη κατασκευής | 1727[1] |
| Προστασία | διατηρητέο κτήριο στην Ελλάδα |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Από αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν στην περιοχή που βρίσκεται ο ναός θεωρείται πως εκεί βρίσκονταν (τον 12ο αιώνα) στην βυζαντινή περίοδο, ένα μοναστήρι προς τιμή της Θεοτόκου. Την Μονή της Θεοτόκου αναφέρει ο Γάλλος περιηγητής R.de Dreux το 1666 η οποία και καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1690.
Η εκκλησία της Νέας Παναγίας ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με γυναικωνίτη. Στη δυτική πλευρά του οικοδομήματος διαμορφώνεται στοά, ενώ στη νότια είναι προσαρτημένο νεοκλασικό πρόπυλο, το οποίο αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη. Επάνω από το πρόπυλο υψώνεται καμπαναριό, το οποίο – λόγω των σοβαρότατων ζημιών που υπέστη το 1978 από τους σεισμούς που έπληξαν τη Θεσσαλονίκη – κατεδαφίστηκε και ξανακτίστηκε. Στο εσωτερικό του ναού ενδιαφέρον παρουσιάζει η διακόσμησή του: στο Ιερό Βήμα και στον γυναικωνίτη σώζονται αξιόλογες τοιχογραφίες του 18ου αιώνα, οι οποίες έχουν ως πρότυπό τους τη ζωγραφική της εποχής των Παλαιολόγων, ενώ περίτεχνο είναι το επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Ο δεσποτικός θρόνος, ο άμβωνας και οι αγιογραφίες της οροφής ανάγονται στον 19ο αιώνα.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Δημητριάδης Βασίλης, Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης κατά την εποχή της τουρκοκρατίας 1430-1912, Εκδόσεις Αδερφών Κυριακίδη, 2008.
- Βακαλόπουλου Α." Ιστορία της Θεσσαλονίκης 315 π.Χ.-1912 " Θεσσαλονίκη 1947
- "Μνημεία της Θεσσαλονίκης" - Απ. Παπαγιαννόπουλος, εκδόσεις Ρέκος
- Chasiotes I. K., Η Θεσσαλονίκη της Τουρκοκρατίας, Νέα Εστία 118 (1985) τεύχ. 1403, 161-171
- Demetriades B., Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας 1430-1912. [Μακεδονική Βιβλιοθήκη, 61] Thessalonike, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών 1983
- Lazarides P., Βυζαντινά, μεσαιωνικά και νεώτερα μνημεία Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, Αρχαιολ. Δελτ 30 (1975; εκδ. 1984) B,Ι, 263-271
- Tsiume-Mauropulu Chrysanthe u.a, Η Θεσσαλονίκη και τα μνημεία της. Thessalonike,Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης 1985
- Zeses Th., Τα μοναστήρια της Θεσσαλονίκης σε ερευνητικό πρόγραμμα του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών. Χριστιανική Θεσσαλονίκη: Σταυροπηγιακές και Ενοριακές Μονές, ΚΗ Δημήτρια: Ζ Επιστημονικό Συνέδριο [Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης του Δήμου Θεσσαλονίκης, 17],Thessalonike 1995, 57-69
- Τζώγας Σ. Χαρίλαος, "Εξέλιξις της πόλεως Θεσσαλονίκης. Πνευματική εξέλιξις.'', Συλλογικό έργο ''Θεσσαλονίκη 1912-1962, Επιτροπή Εορτασμού Πεντηκονταετηρίδος Απελευθερώσεως της Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1963, σ. 201-212 (Gennadius Library, The American School of Classical Studies at Athens).