Νέα Τάξη Πραγμάτων (πολιτική ορολογία)
Ο όρος νέα τάξη πραγμάτων ή νέα παγκόσμια τάξη χρησιμοποιείται για να περιγράψει μεταβολές της ιστορίας που περιλαμβάνουν δραματική αλλαγή στην παγκόσμια πολιτική σκέψη και στην ισορροπία δυνάμεων. Παρά τις διαφορετικές ερμηνείες αυτού του όρου, η έμφαση είναι στη συλλογική προσπάθεια εντοπισμού και κατανόησης παγκόσμιων προβλημάτων που ως τέτοια δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν επιτυχώς από τη δράση των μεμονωμένων κρατών-εθνών. Μία από τις πρώτες γνωστές χρήσεις του όρου είναι στα Δεκατέσσερα Σημεία για την ειρήνη που διετύπωσε ο Αμερικανός πρόεδρος Γούντροου Ουίλσον μετά τον καταστροφικό Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και στο μετέπειτα κάλεσμα για μια Κοινωνία των Εθνών. Η φράση ξαναχρησιμοποιήθηκε στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου κατά τη περιγραφή των σχεδίων για την δημιουργία των Ηνωμένων Εθνών και του συστήματος ισοτιμιών του Bretton Woods, του ΔΝΤ. Χρησιμοποιήθηκε ωστόσο με φειδώ λόγω των αρνητικών συνειρμών αναφορικά με την αποτυχημένη Κοινωνία των Εθνών. Ωστόσο, αρκετοί είναι αυτοί που χρησιμοποίησαν αργότερα τον όρο «νέα παγκόσμια τάξη» για την περιγραφή της μεταπολεμικής τάξης πραγμάτων που δημιούργησαν οι νικητές του πολέμου.
Η χρήση του όρου έλαβε μεγάλες διαστάσεις μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Οι πρόεδροι Μιχαήλ Γκορμπατσώφ και Τζορτζ Μπους χαρακτήρισαν με τον όρο αυτό τη μεταψυχροπολεμική εποχή και το πνεύμα της στενότερης συνεργασίας που ήλπιζαν ότι θα είχαν οι δύο μεγάλες δυνάμεις. Η αρχική τοποθέτηση του Γκορμπατσώφ για τη νέα παγκόσμια τάξη ήταν συνολική και ιδεαλιστική, αλλά η υλοποίησή της περιορίστηκε σοβαρά από την εσωτερική κρίση του σοβιετικού συστήματος. Το όραμα του Μπους δεν ήταν λιγότερο εμπνευσμένο: «Εκατό γενιές έχουν αναζητήσει την φευγαλέα πορεία προς την ειρήνη, ενώ χιλιάδες πόλεμοι μαινόταν σε όλο το διάστημα της ανθρώπινης προσπάθειας. Σήμερα, εκείνος ο νέος κόσμος αγωνίζεται να γεννηθεί, ένας κόσμος που είναι αρκετά διαφορετικός απ αυτούς που έχουμε γνωρίσει».[1] Η νέα θέση των ΗΠΑ στο κόσμο ως μόνη ηγέτιδα δύναμη επέτρεψε στον Μπους να επιχειρήσει την υλοποίηση της νέας τάξης αρχίζοντας όπως τουλάχιστον έλεγε με την αποκατάσταση της διεθνούς νομιμότητας στο Περσικό Κόλπο το 1991: «Τώρα, μπορούμε να δούμε ένα νέο κόσμο να αναδύεται. Ένας κόσμος στον οποίο υπάρχει η πραγματική προοπτική μιας νέας παγκόσμιας τάξης... Ο πόλεμος του Κόλπου έθεσε αυτόν τον νέο κόσμο στην πρώτη του δοκιμασία...».[2][3] Το 1994, ο Χένρι Κίσινγκερ δήλωσε ότι: «Η νέα παγκόσμια τάξη δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συμμετοχή των ΗΠΑ, δεδομένου ότι είμαστε το πιο σημαντικό συνθετικό κομμάτι της».[4]
Από τις αρχές του 21ου αιώνα, ορισμένοι αναλυτές εστιάζουν στη φθίνουσα παγκόσμια επιρροή των ΗΠΑ και την άνοδο ανελεύθερων αρκετά δυνάμεων όπως η Κίνα ως εξέλιξη που απειλεί τα καθιερωμένα πρότυπα και πεποιθήσεις της φιλελεύθερης, βασιζόμενης σε κανόνες παγκόσμιας τάξης. Τονίζουν τους τρεις πυλώνες της κρατούσας τάξης που ασπάζεται και προωθεί η Δύση: οι ειρηνικές διεθνείς σχέσεις, τα δημοκρατικά ιδεώδη και ο καπιταλισμός της ελεύθερης αγοράς. Ο Stewart Patrick θεωρεί για παράδειγμα ότι οι αναδυόμενες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, «αντιτάσσονται συχνά στους βασικούς πολιτικούς και οικονομικούς κανόνες που κληροδότησε η Δυτική φιλελεύθερη τάξη»[5] και η Elizabeth C. Economy υποστηρίζει ότι η Κίνα γίνεται μια «επαναστατική δύναμη» που επιδιώκει «να αναθεωρήσει παγκόσμιους κανόνες και θεσμούς.»[6] Αντίθετα, ο Amitai Etzioni ισχυρίζεται ότι ποτέ δεν επικράτησε μια τέτοια παγκόσμια τάξη πλήρως, και ότι «ολόκληρη η θέση ότι οι ΗΠΑ είναι ο πρωταθλητής και προστάτης μια φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης που βασίζεται σε κανόνες και αντιμετωπίζει ανελεύθερα έθνη που την αμφισβητούν και πρέπει να ενθαρρυνθούν να αποδεχθούν τα κρατούντα πρότυπα, αποτελεί ένα πολύπλοκο συνδυασμό πεποιθήσεων που πολλοί στη Δύση πιστεύουν πραγματικά. Είναι μέρος της ιδεολογικής αμφισβήτησης της νομιμότητας πολιτικών και συστημάτων άλλων εθνών, μαζί με κάποια δόση αυτοεπαινούμενης εξαιρετικότητας.»[7]
Η μεταψυχροπολεμική χρήση του όρου της «νέας παγκόσμιας τάξης» συνδέθηκε αρχικά με τον χώρο της αριστεράς που τον χρησιμοποιούσε καταγγελτικά για να καταδείξει, κατά κάποιο τρόπο, την άσχημη εποχή και εξελίξεις που έρχονται μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος του κομμουνισμού στην Ευρώπη. Σήμερα χρησιμοποιείται ο όρος "νέα παγκόσμια τάξη" ή "νέα τάξη πραγμάτων" κυρίως από προσκείμενους στον ακροδεξιό χώρο, συνοδευόμενος από θεωρίες συνωμοσίας περί μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης, που ως εκ τούτου χρειάζεται οι πολίτες της να είναι απάτριδες και άθρησκοι ή και εξισλαμισμένοι στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης.
Αναφορές Επεξεργασία
- ↑ H. W. George Bush, (1990). “Address before a Joint Session of Congress,” September 11. 1990. http://millercenter.org/president/bush/speeches/speech-3425.
- ↑ «H. W. George Bush, (1990). "Speech to Congress," March 6». 1990. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαΐου 2011.
- ↑ Lawrence Freedman, ‘The Gulf War and the New World Order,’ Survival, 33/3, (1991): p 195-196.. 1991.
- ↑ «World Affairs Council Press Conference, Regent Beverly Wilshire Hotel, April 19, 1994.».
- ↑ Patrick, Stewart (November/December 2010). "Irresponsible Stakeholders? The Difficulty of Integrating Rising Powers". Foreign Affairs. 2010. https://www.foreignaffairs.com/articles/south-africa/2010-11-01/irresponsible-stakeholders.
- ↑ Economy, Elizabeth C. (November/December 2010). "The Game Changer: Coping With China's Foreign Policy Revolution". Foreign Affairs. 2010. https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2010-11-01/game-changer.
- ↑ Etzioni, Amitai (April 2013). "A Liberal, Rule-Based Order?". International Journal of Contemporary Sociology. 50 (1): 46.. 2013.