Νίκη του Μενδαίου Παιωνίου

Έκθεμα Αρχαιολογικού Μουσείου Ολυμπίας αρ.
Η Νίκη του Παιωνίου
Υλικό	Παριανό μάρμαρο
Δημιουργήθηκε	5ος αιώνας π.Χ. περ. το 421 π.Χ.
Καλλιτέχνης	Παιώνιος από τη Μένδη της Χαλκιδικής
Ανακαλύφθηκε	Στην Ολυμπία από γερμανικές αρχαιολογικές ανασκαφές το 1875
Περίοδος/ πολιτισμός	Κλασική εποχή
Διαστάσεις	2,90 μ. ύψος
Παρούσα τοποθεσία	Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας

Το άγαλμα της Νίκης του Παιωνίου είναι αριστούργημα της γλυπτικής τέχνης της αρχαίας Ελλάδας. Βρέθηκε το 1875 στην Ολυμπία από γερμανικές αρχαιολογικές ανασκαφές και εκτίθεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας.

Η βάση του αγάλματος της Νίκης του Παιωνίου

Περιγραφή

Το άγαλμα φέρει σοβαρές φθορές και του λείπουν τμήματα που έχουν χαθεί. Είναι φτιαγμένο από μάρμαρο της Πάρου. Αν και το πρόσωπο δεν έχει βρεθεί, υπάρχει στην Ρώμη ένα μεταγενέστερο αντίγραφο σε καλή κατάσταση, που μας δίνει μια καλή εικόνα της αρχικής μορφής του αγάλματος. Έχει συνολικό ύψος 2,90 μέτρα μέχρι την κορυφή των φτερών, ενώ ήταν τοποθετημένο επάνω σε τριγωνικό κίονα ύψους 9 μέτρων, έτσι, συνολικά το ύψος φτάνει τα 12 μέτρα. Είναι η στιγμή που η Θεά Νίκη κατεβαίνει από τον ουρανό στη γη, σταλμένη από τους θεούς για να φέρει την πολυπόθητη νίκη. Φοράει αραχνοΰφαντο ένδυμα που καλύπτει τους αστραγάλους και στερεώνεται ψηλά στον ένα ώμο,αφήνοντας το ένα στήθος γυμνό. Κρατούσε, σύμφωνα με τη περιγραφή του Παυσανία, κλαδί φοινικιάς με το ένα χέρι και στεφάνι αγριελιάς με το άλλο. Πατάει με την άκρη των δακτύλων του ενός ποδιού στη γη ενώ ετοιμάζεται να ακουμπήσει και το άλλο πόδι. Δίπλα της, καταγής, διακρίνεται το κεφάλι ενός αετού, σύμβολο του Θεού Δία.

Ερμηνεία

Η Νίκη, μαζί με τον αετό που την συνοδεύει, είναι αλληγορική εικόνα που μας παρουσιάζει την στιγμή της τιθασεύσεως του πεπρωμένου.

Καλλιτεχνική επιρροή

Το άγαλμα αυτό παριστάνει με μοναδικό και μέχρι σήμερα αξεπέραστο τρόπο στην γλυπτική όλων των εποχών την ευνοϊκή έκβαση του πολέμου.

Είναι το καλύτερα σωζόμενο έργο του Παιωνίου, ο οποίος θεωρούνταν κορυφαίος γλύπτης της εποχής και καταγόταν από τη Μένδη της Μακεδονίας. Εξ άλλου, είναι το παλαιότερα γνωστό άγαλμα Νίκης, διότι είναι κατά 200 χρόνια περίπου παλαιότερο της άλλης περίφημης Νίκης που βρίσκεται στο Λούβρο. Οι συμμετρικές αναλογίες, η φυσικότητα, η χάρη και η ομορφιά της νεανικής γυναικείας μορφής της Νίκης, κατατάσσουν το έργο αυτό στα μοναδικά και αξεπέραστα έργα της κλασσικής περιόδου.

Ιστορική τοποθέτηση

Το άγαλμα αρχικά βρίσκονταν στημένο πάνω σε ψηλό βάθρο έξω από το Ναό του Δία στην ανατολική του πλευρά. Ακόμα και σήμερα είναι ορατό το τριγωνικό βάθρο που έχει αποκατασταθεί και διατηρείται στο ένα τρίτο του αρχικού του ύψους. Φέρει ευανάγνωστα την επιγραφή:

Μεσσάνιοι και Ναυπάκτιοι ανέθεν Διί Ολυμπίω δεκάταν από των πολεμίων. Παιώνιος εποίησε Μενδαίος και τακρωτήρια ποιών επί τον ναόν ενίκα.

Δηλαδή: ''Οι Μεσσήνιοι και οι Ναυπάκτιοι το αφιέρωσαν στον Ολύμπιο Δία ως δέκατο από τα λάφυρα που έλαβαν από τους εχθρούς.

Το έφτιαξε ο Παιώνιος από τη Μένδη, που έφτιαξε και τα ακρωτήρια του ναού για τα οποία κέρδισε σε διαγωνισμό. Ο Παυσανίας λέει ότι οι Μεσσήνιοι έστησαν το αφιέρωμα αυτό, για να δοξάσουν τη νίκη τους επί των Λακεδαιμονίων. Να τονίσουμε πως το όνομα των ηττημένων (Λακεδαιμόνιοι) δεν δηλώνεται στο βάθρο,αλλά σίγουρα κάθε επισκέπτης από τη πόλη της Σπάρτης θα ένοιωθε αμηχανία και ντροπή μπροστά στο μνημείο αυτό της σπαρτιατικής ήττας.Χρονολογείται γύρω στα 421 π.Χ. και εντάσσεται στα γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου. Το καλλιτεχνικό στιλ του αγάλματος έχει ομοιότητες με τα ακρωτήρια σε έναν ναό στην Δήλο και τα αγάλματα του μνημείου των Νηρηίδων που φτιάχτηκαν την ίδια εποχή.

Η επιγραφή

Παυσανίας . 5.26.1

[5.26.1] Μεσσηνίων δὲ τῶν Δωριέων οἱ Ναύπακτόν ποτε παρὰ Ἀθηναίων λαβόντες, ἄγαλμα ἐν Ὀλυμπίᾳ Νίκης ἐπὶ τῷ κίονι ἀνέθεσαν. Τοῦτό ἐστιν ἔργον μὲν Μενδαίου Παιωνίου, πεποίηται δὲ ἀπὸ ἀνδρῶν πολεμίων, ὅτε Ἀκαρνᾶσι καὶ Οἰνιάδαις (ἐμοὶ δοκεῖν) ἐπολέμησαν. Μεσσήνιοι δὲ αὐτοὶ λέγουσι τὸ ἀνάθημά σφισιν [εἶναι] ἀπὸ τοῦ ἔργου τοῦ ἐν τῇ Σφακτηρίᾳ νήσῳ μετὰ Ἀθηναίων, πραχθέντος εἶναι, καὶ οὐκ ἐπιγράψαι τὸ ὄνομα τῶν πολεμίων σφᾶς, τῷ ἀπὸ Λακεδαιμονίων δείματι· ἐπὶ Οἰνιαδῶν δὲ καὶ Ἀκαρνάνων οὐδένα ἔχειν φόβον.

5.26.1. 0ι Δωριείς Μεσσήνιοι που κάποτε απέκτησαν τη Ναύπακτο από τους Αθηναίους, αφιέρωσαν στην Ολυμπία άγαλμα της Νίκης πάνω σε κίονα, έργο του Παιωνίου από τη Μένδη. Πιστεύω ότι κατασκευάστηκε από λάφυρα του πολέμου εναντίον των Ακαρνάνων και των Οινιαδών. Ο Μεσσήνιοι όμως λένε ότι αυτό το αφιέρωμα προέρχεται από τις επιχειρήσεις που έχαναν στη Σφακτηρία μαζί με τους συμμάχους τους, τότε, Αθηναίους και ότι το όνομα του εχθρού δεν γράφτηκε επειδή φοβόνταν τους Λακεδαιμονίους, ενώ τους Οινιάδες και τούς Ακαρνάνες δεν τους φοβόνταν καθόλου.

Η Γκαλερί Φωτογραφιών

Εικόνες

Η Νίκη του Παιωνίου. Η Νίκη του Παιωνίου.   Η Νίκη του Παιωνίου. Η Νίκη του Παιωνίου.   Η Νίκη του Παιωνίου. Η Νίκη του Παιωνίου.   Η Νίκη του Παιωνίου. Η Νίκη του Παιωνίου.

Πηγές

• Άντολφ Φουρτβένγκλερ και Heinrich Ludwig Urlichs, επιμ. (1904). Denkmäler griechischer und römischer Skulptur (στα Γερμανικά). Μόναχο: F. Bruckmann AG. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2009. 
• Γεωργία Εμμ. Χατζή (2008). Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας. ΟΛΚΟΣ. σελίδες 295. ISBN 978-960-89339-3-4. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2011.