Ναός Αγίου Νικολάου Καβάλας

Ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Καβάλας είναι Ορθόδοξος Χριστιανικός ναός (πρώην Οθωμανικό τέμενος Ιμπραήμ Πασά) στο κέντρο της Καβάλας, στην Ανατολική Μακεδονία.

Ναός Αγίου Νικολάου Καβάλας
Είδος	εκκλησία και τζαμί
Αρχιτεκτονική	παραδοσιακή αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες	40°56′10″N 24°24′48″E
Θρησκευτική υπαγωγή	Ιερά Μητρόπολις Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου
Διοικητική υπαγωγή	Καβάλα και Δήμος Καβάλας
Χώρα	Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Περιγραφή

Η περιοχή του σημερινού ναού αποτέλεσε διαρκώς, από την αρχαιότητα, χώρο λατρείας. Στους προχριστιανικούς χρόνους, όταν η πόλη ονομαζόταν Νεάπολις, οικοδομήθηκε μικρό πιθανόν σε μέγεθος ειδωλολατρικό ιερό προς τιμή γυναικείας θεότητας. Το ιερό βρισκόταν περίπου στο σημείο όπου σήμερα υψώνεται το κωδωνοστάσιο του ναού και τμήματα των μαρμάρων του σώζονται εντοιχισμένα στην εξωτερική τοιχοποιία, κυρίως στην βάση του σημερινού κωδωνοστασίου.

Στο λιμάνι της περιοχής αποβιβάστηκε ο Απόστολος Παύλος κατά την έναρξη των ευρωπαϊκών του περιοδειών και θεωρείται το πρώτο ευρωπαϊκό έδαφος που πάτησε ο Απόστολος των Εθνών. Στην ανατολική πλευρά του ναού υπάρχει σήμερα ψηφιδωτό, το οποίο αναπαριστά το ιστορικό αυτό γεγονός για την περιοχή.

Έπειτα από την παύση των διωγμών και τον εκχριστιανισμό των κατοίκων, θα πρέπει να δεχθούμε την μετατροπή του ειδωλολατρικού ιερού της παραλίας σε χριστιανικό ναό, ίσως το 312-342 μ.Χ. Στον 6ο αιώνα, επί αυτοκράτορα Ιουστινιανού, όταν η πόλη ονομάστηκε Χριστούπολις, θα πρέπει να χρονολογηθεί η οικοδόμηση της βασιλικής του αποστόλου Παύλου. Με βάση τα μέχρι σήμερα αρχαιολογικά δεδομένα, ο βυζαντινός μεγαλοπρεπής ναός του αποστόλου Παύλου, λόγω του μεγέθους και της «αποστολικότητάς» του ίσως αποτελούσε και τον Καθεδρικό ναό της Χριστούπολης.

Η άφιξη των Νορμανδών στην Χριστούπολη το 1185 ισοπέδωσε την πόλη και την μεγαλοπρεπή βασιλική. Μετά από την αποχώρηση των Νορμανδών, οι κάτοικοι φαίνεται ότι χρησιμοποιώντας αρκετά δομικά και αρχιτεκτονικά μέλη των προγενέστερων ναών, τα οποία με τον τρόπο αυτό διασώθηκαν, ανήγειραν μικρό ναό για την κάλυψη των λατρευτικών αναγκών της πόλης. Ο ναός αυτός μετατράπηκε από το 1204 μέχρι το 1261 σε ρωμαιοκαθολικό ναό –ίσως του αγίου Λαζάρου– κατόπιν δε και πάλι σε ορθόδοξο.

Η κατάληψη της Χριστούπολης το 1391 από τους Οθωμανούς είχε ως αποτέλεσμα την ερήμωση της πόλης και τον εποικισμό της, έπειτα από σχεδόν ένα αιώνα, από Τούρκους προερχόμενους από την κωμόπολη - κάστρο «Καβάλλα» του Ικονίου, οι οποίοι έδωσαν το σημερινό όνομα στην πόλη. Ο φημισμένος για τα έργα του στην Καβάλα Ιμπραήμ πασάς, βεζίρης του Σουλεϊμάν Β΄, ανήγειρε το 1530 το σημερινό κτήριο ως μεγαλοπρεπές τέμενος, το οποίο αναφερόταν με το όνομά του (Τουρκικά: İbrahim Paşa Camii). Ήταν το μεγαλύτερο τζαμί της Καβάλας.

Με την ανταλλαγή των πληθυσμών και την έλευση στην πόλη χιλιάδων Ελλήνων από την Μικρά Ασία και τον Πόντο, ο χώρος αρχικά φιλοξενεί πρόσφυγες, κατόπιν δε -το 1928- μετατρέπεται και πάλι σε χριστιανικό ναό, αφιερωμένο στον προστάτη των ναυτικών άγιο Νικόλαο, αρχιεπίσκοπο Μύρων. Πάνω από την βάση του μιναρέ σήμερα υπάρχει το νεόχτιστο καμπαναριό.

Εικόνες

• 
  Πανοραμική εικόνα Καβάλας το 1913 από το Τελωνείο. Ο μιναρές που διακρίνεται είναι το τέμενος Ιμπραήμ Πασά το οποίο αργότερα έγινε η Εκκλησία του Αγίου Νικολάου.
• 
  Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου - πρώην τέμενος Ιμπραήμ Πασά. Κάτω αριστερά υπάρχει το ψηφιδωτό ως ανάμνηση της απόβασης του Αποστόλου Παύλου στο λιμάνι.

Πηγές

• Η Οθωμανική Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα. Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠ.ΠΟ.). 2008. σελ. 264. ISBN 978-960-214-792-4. 
• Heath W. Lowry (2009). In the Footsteps of the Ottomans: A Search for Sacred Spaces & Architectural Monuments in Northern Greece]. Istanbul: Mary Martin Booksellers / Bahçesehir University Publications. σελίδες 61–81. ISBN 9789756437865. 
• Υφαντίδης, Ευάγγελος (2024). «Η βυζαντινή Βασιλική του αποστόλου Παύλου Χριστουπόλεως». Σελίδες ιστορίας, πολιτισμού, περιβάλλοντος (99).