Τέμενος Γκιουλ

Το Τέμενος Γκιουλ οικοδομήθηκε και λειτούργησε ως χριστιανικός Ναός της Αγίας Θεοδοσίας στην Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη. Το 16ο αιώνα μετατράπηκε σε ισλαμικό τέμενος με την ονομασία Γκιουλ Τζαμί (τουρκικά: Gül Camii). Βρίσκεται στο δήμο Φατίχ της Κωνσταντινούπολης και ειδικότερα στη συνοικία Αγιάκαπου, γνωστή κατά τη βυζαντινή περίοδο ως «τα Δεξιοκράτους».

Τέμενος Γκιουλ Gül Câmîi
Το Τέμενος όπως διακρίνεται από την νότια πλευρά με το μιναρέ στο βάθος.
Βασικές πληροφορίες
Τοποθεσία	Κωνσταντινούπολη, Τουρκία
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°01′36″N 28°57′23.40″E
Υπαγωγή	Σουνιτικό Ισλάμ
Χώρα	Τουρκία
Έτος αφιέρωσης	1490
Αρχιτεκτονική περιγραφή
Αρχιτεκτονικός τύπος	Εκκλησία βυζαντινού ρυθμού σταυροειδή με τρούλο
Αρχιτεκτονικός ρυθμός	Εποχής των Κομνηνών και των Παλαιολόγων
Λεπτομέρειες
Μήκος	26 μ.
Πλάτος	20 μ.
Μιναρές/Μιναρέδες	1
Υλικά	τούβλο, πέτρα

Περιγραφή του ναού

Αν και ταυτίζεται με τη μονή της Αγίας Θεοδοσίας, η αρχική αφιέρωση του βυζαντινού ναού δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα. Έχει επίσης ταυτιστεί με το καθολικό της μονής του Χριστού Ευεργέτη. Ο ναός είναι ένα ψηλό επιβλητικό σύμπλεγμα. Ο τύπος του είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος μετά τρούλου και υπερώων αλλά συχνά κατατάσσεται και στις μεταβατικές τρουλαίες βασιλικές. Ο οκταγωνικός τρούλος του στηρίζεται σε τέσσερις πεσσούς και αποτελεί νεότερη κατασκευή, στη διάρκεια επισκευών μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Ο νάρθηκας του ναού και τα πλάγια κλίτη έχουν υπερώα.

Χαρακτικό του Τεμένους το 1877.

Σήμερα ο ναός βρίσκεται περικυκλωμένος μέσα σε οικισμό. Ο Λεονκλάβιος υποστηρίζει ότι στη μονή φυλάσσονταν το σώμα της Αγίας, και ότι μαζί με άλλα λείψανα οι Οθωμανοί κατακτητές το πέταξαν στους δρόμους κατά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Κατά μια άλλη εκδοχή, το λείψανο της Αγίας ευρίσκετο στην μονή του Δεξιοκράτους.

Ιστορία

Αν και πρόκειται για ένα μεγάλο και υπέροχο κτίσμα, δεν έχουμε πληροφορίες για το ποιος έκτισε την εκκλησία αυτή. Ο Λεονκλάβιος παραδίδει πως η εκκλησία μετατράπηκε σε τέμενος με το όνομα «Χασάν πασά τζαμί». Σήμερα ονομάζεται «Γκιούλ τζαμί», δηλαδή «τέμενος του ρόδου». Κατά μία μάλλον ανακριβή παράδοση, ονομάστηκε έτσι επειδή η ημέρα της άλωσης της πόλης στις 29 Μαΐου του 1453 ταυτίστηκε με τον εορτασμό της μνήμης της Αγίας Θεοδοσίας και η εκκλησία ήταν τότε στολισμένη με ρόδα. Χρησιμοποιήθηκε από τους Οθωμανούς ως αποθήκη μηχανημάτων και εφοδίων του οθωμανικού στόλου. Μετατράπηκε σε τέμενος πιθανώς επί σουλτάνου Σελήμ Β' (1566-1574).

Πηγή

• Αλέξανδρος Πασπάτης, επιμ. (1877). Βυζαντιναί μελέται Τοπογραφικαί και ιστορικαί. Κωνσταντινούπολη: Τυπογραφείο Αντωνίου Κορομηλά, Βιβλιοπωλείο των Αδελφών Δεσπάστα. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2009. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Gül Mosque (Istanbul) στο Wikimedia Commons