Ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα
Ο ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα είναι αρχαίος ελληνικός ναός, τα ερείπια του οποίου βρίσκονται στην Βουλιαγμένη της Αττικής, μέσα στην υπερπολυτελή πλαζ του Αστέρα.
| Ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα | |
|---|---|
 | |
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Είδος | Δωρικό κτίριο σε μορφή ναού |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 37°48′36″N 23°46′25″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Βάρης - Βούλας - Βουλιαγμένης |
| Τοποθεσία | Βουλιαγμένη |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Έναρξη κατασκευής | 6ος αιώνας ΠΚΕ |
| Ολοκλήρωση | 6ος αιώνας ΠΚΕ |
| Χρήση | Ναός του δήμου Αλών Αιξωνίδων αφιερωμένος στον Απόλλωνα, την Άρτεμιδα και την Λητώ |
| Προστασία | διατηρητέο κτήριο στην Ελλάδα |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Τοποθεσία και ανακάλυψη Επεξεργασία
Ο ναός αποκαλύφθηκε, περί το 1924, όταν παιδιά από το Ορφανοτροφείο της Βουλιαγμένης έπαιζαν στην ακτή, η οποία σήμερα είναι γνωστή ως η Ακτή του Αστέρα Βουλιαγμένης (Astir Beach).[1] Η τοποθεσία του ναού βρίσκεται στο πίσω μέρος της παραλίας και περιβάλλεται από γκαζόν και θάμνους. Ο ναός είναι σχεδόν στο επίπεδο της θάλασσας και έτσι, συχνά κατά το παρελθόν, πλημμύριζε με νερά βρόχινα ή της θάλασσας, εκτός από τους καλοκαιρινούς μήνες.
Οι επιγραφές, οι οποίες βρέθηκαν στα ερείπια επιβεβαιώνουν ότι η περιοχή είναι ο Ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα. Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν από τους αρχαιολόγους Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη και Μ. Πιττίδη, από το 1926 έως το 1927 και επιβεβαίωσαν τις αναφορές στις αρχαίες φιλολογικές πηγές: Ο Παυσανίας αναφέρει ότι αυτή ήταν η θέση του πιο σημαντικού ιερού του δήμου των Αλών Αιξωνίδων (αρχαία ελληνικά: Ἁλαὶ Αἰξωνίδες),[2] της περιοχής με τις φυσικές αλυκές της Αιξωνής, από την λέξη «Αλαί»[3] η οποία αναφερόταν στις παραθαλάσσιες περιοχές, στις οποίες υπήρχαν φυσικές «αλυκίδες» (= αλυκές), σε αντιδιαστολή με τις τεχνικές δεξαμενές (λάκκους) συλλογής άλατος, που ονομάζονταν αλοπήγια. Ο αρχαίος δήμος των Αλών Αιξωνίδων, ο οποίος βρισκόταν μεταξύ των δήμων της Αιξωνής και του Αναγυρούντος,[4] περιλάμβανε τις τοποθεσίες, στις οποίες σήμερα βρίσκονται οι σύγχρονες περιοχές της Βούλας και της Βουλιαγμένης.[1]
Ο ναός βρίσκεται στο μεσαίο από τα τρία γλωσσίδια αμμουδιάς του γνωστού από την αρχαιότητα Ακρωτηρίου του Ζωστήρα (αρχαία ελληνικά: Ζωστήρ).[5] Ο Ηρόδοτος γράφει ότι, μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, οι Πέρσες μπέρδεψαν τα βράχια του ακρωτηρίου για ελληνικά πλοία. [6]
Ιστορία Επεξεργασία
Ο Παυσανίας πίστευε ότι σε αυτή τη θέση και καθώς καταδιωκόταν από την οργισμένη θεά Ήρα, η Λητώ, η οποία ήταν έγκυος από τον Δία, χαλάρωσε την επίχρυση ζώνη (ζωστήρα) της. Η Λητώ ήταν ετοιμόγεννη στα δίδυμα παιδιά της, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη,[2] τα οποία σύμφωνα με τον επικρατέστερο μύθο γέννησε τελικά στην Δήλο.
Ο ναός ιδρύθηκε τον έκτο αιώνα π.Χ., κατά την αρχαϊκή εποχή. Είναι ορθογώνια κατασκευή, 10.8Χ6.00 μέτρα και έχει Σηκό και Άδυτον. Το δάπεδο του ναού «είναι μια μοναδική και λεπτή κατασκευή, από μεγάλες ορθογώνιες πλάκες».[1] Ο σηκός χωρίζεται από το άδυτον από τοίχο, ο οποίος χτίστηκε σε μεταγενέστερη φάση, κατά τον τέταρτο αιώνα π.Χ. Στο εσωτερικό του σηκού σώζονται:
- Τρεις βάσεις, πάνω στις οποίες στέκονταν τα λατρευτικά αγάλματα της Λητούς, του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος. Δύο από τις βάσεις έχουν διατηρήσει ακόμα τις σκαλιστές επιγραφές με τις οποίες οι πολίτες του δήμου των Αλών Αιξωνίδων είχαν προσφέρει τα αγάλματα προς τις θεότητες αυτές.
- Τον μαρμάρινο θρόνο του ιερέα του ναού.
- Τον μαρμάρινο βωμό, ο οποίος φέρει επιγραφή αναφοράς στην επισκευή του ναού κατά τη διάρκεια του τέταρτου αιώνα π.Χ., όταν ο Πολύστρατος ήταν ιερέας του ναού.[1]
Το περιστύλιο προστέθηκε επίσης κατά τη διάρκεια του τέταρτου αιώνα π.Χ. και περιλαμβάνει κιονοστοιχία γύρω από το ναό, η οποία αποτελούνταν από τέσσερις κίονες στις στενές πλευρές του παραλληλόγραμμου ναού και έξι κίονες κατά μήκος της μακρύτερης πλευράς του.[1]
Μπροστά από το ναό βρίσκεται η βάση μεγάλου ορθογώνιου βωμού, διαστάσεων 4.25Χ2.25 μέτρων. Στο βορειοανατολικό άκρο του ναού υπάρχει επίσης τετράγωνη δίβαθμη βάση πάνω στην οποία πιθανότατα βρισκόταν αναθηματικό άγαλμα.[1]
Λατρευτικές παραδόσεις Επεξεργασία
Ο Ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα ήταν ο πλέον γνωστός ναός στον δήμο των Αιξωνίδων Αλών και σε αυτόν διεξάγονταν και τα Ζωστήρια, η ετήσια εορτή των Αλαιέων, ενώ ο ναός είχε εμβέλεια σε όλη την αρχαία Αττική, αλλά και απευθείας επικοινωνία με το μεγάλο ιερό της Δήλου.[7][8]
Χριστιανική εκκλησία Επεξεργασία
Κατά τη διάρκεια της χριστιανικής–βυζαντινής περιόδου, έλαβαν χώρα ορισμένες επισκευές στον αρχαίο ναό του Ζωστήρα, οι τοίχοι του σηκού επεκτάθηκαν και ο ναός μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία.[1] Κατά την ίδια περίοδο κατασκευάστηκε και ένα βοηθητικό–συνοδευτικό κτίριο–οικία, το οποίο πιθανώς ήταν το σπίτι του ιερέα ή ξενώνας για προσκυνητές και ίσως να διευρύνθηκε έτι περεταίρω μεταγενέστερα, το οποίο ανακαλύφθηκε το 1936.[5]
Δείτε επίσης Επεξεργασία
Παραπομπές - σημειώσεις Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Πληροφορίες παρουσίασης, που βρίσκονται στην τοποθεσία του ναού.
- ↑ 2,0 2,1 Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Αττικά», 31.1: [...] " ἐν Ζωστῆρι <δὲ> ἐπὶ θαλάσσης καὶ βωμὸς Ἀθηνᾶς καὶ Ἀπόλλωνος καὶ Ἀρτέμιδος καὶ Λητοῦς. τεκεῖν μὲν οὖν Λητὼ τοὺς παῖδας ἐνταῦθα οὔ φασι, λύσασθαι δὲ τὸν ζωστῆρα ὡς τεξομένην, καὶ τῷ χωρίῳ διὰ τοῦτο γενέσθαι τὸ ὄνομα". [...]
- ↑ Henry Liddell e Robert Scott, ἁλή, in A Greek-English Lexicon, 1940.
- ↑ Στράβων, «Γεωγραφικά», Θ' 1.21: [...] "Μετὰ δὲ τὸν Πειραιᾶ Φαληρεῖς δῆμος ἐν τῆι ἐφεξῆς παραλίαι• εἶθ᾽ Ἁλιμούσιοι Αἰξωνεῖς Ἁλαιεῖς οἱ Αἰξωνικοὶ Ἀναγυράσιοι• εἶτα Θοραιεῖς Λαμπτρεῖς Αἰγιλιεῖς Ἀναφλύστιοι Ἀζηνιεῖς• οὗτοι μὲν οἱ μέχρι τῆς ἄκρας τοῦ Σουνίου. μεταξὺ δὲ τῶν λεχθέντων δήμων μακρὰ ἄκρα, πρώτη μετὰ τοὺς Αἰξωνέας Ζωστήρ, εἶτ᾽ ἄλλη μετὰ Θοραιέας Ἀστυπάλαια• ὧν τῆς μὲν πρόκειται νῆσος Φάβρα τῆς δ᾽ Ἐλαιοῦσσα• καὶ κατὰ τοὺς Αἰξωνέας δ᾽ ἔστιν Ὑδροῦσσα• περὶ δὲ Ἀνάφλυστόν ἐστι καὶ τὸ Πανεῖον καὶ τὸ τῆς Κωλιάδος Ἀφροδίτης ἱερόν". [...]
- ↑ 5,0 5,1 Barber, R., “Blue Guide Greece”, published by A & C Black, 1987, ISBN 0-393-30372-1
- ↑ Ηρόδοτος, «Ιστορίαι», Βιβλίο Η' - «Ουρανία», 107.2: [...] "ἐπεὶ δὲ ἀγχοῦ ἦσαν Ζωστῆρος πλέοντες οἱ βάρβαροι, ἀνατείνουσι γὰρ ἄκραι λεπταὶ τῆς ἠπείρου ταύτης, ἔδοξάν τε νέας εἶναι καὶ ἔφευγον ἐπὶ πολλόν• χρόνῳ δὲ μαθόντες ὅτι οὐ νέες εἶεν ἀλλ᾽ ἄκραι, συλλεχθέντες ἐκομίζοντο". […]
- ↑ Πηγή: Το άρθρο της Μαρίας Θερμού, με τίτλο: "Ο «βουλιαγμένος» ναός του Απόλλωνα", 06/05/2007, στην εφημερίδα Το Βήμα.
- ↑ Σε επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο θα μετατραπεί ο Ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα στον Αστέρα Βουλιαγμένης", 09/03/2016, στην εφημερίδα: Πρώτο Θέμα.
Πηγές – βιβλιογραφία Επεξεργασία
Πρωτογενείς πηγές
- Ηρόδοτος, «Ιστορίαι», Βιβλίο Η' - «Ουρανία», 107.2.
- Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Αττικά», 31.1.
- Στράβων, «Γεωγραφικά», Θ' 1.21.
- Ελληνικές επιγραφές - IG Ζωστηρ Attica (IG I-III).
Δευτερογενείς πηγές
- Barber, R., “Blue Guide Greece”, published by A & C Black, 1987, ISBN 0-393-30372-1
- Halae, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
- Ουίλλιαμ Σμιθ,
Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα:
(Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Attica - 39 (Halae Aexonides)». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray. Attica - 39 (Halae Aexonides) - Πηγή: Το άρθρο της Μαρίας Θερμού, με τίτλο: "Ο «βουλιαγμένος» ναός του Απόλλωνα", 06/05/2007, στην εφημερίδα Το Βήμα.
- Σε επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο θα μετατραπεί ο Ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα στον Αστέρα Βουλιαγμένης", 09/03/2016, στην εφημερίδα: Πρώτο Θέμα.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Ναός Απόλλωνος Ζωστήρος Βουλιαγμένης Αρχειοθετήθηκε 2016-08-28 στο Wayback Machine., στην ιστοσελίδα: notosnet.gr
- Βουλιαγμένη:Η ιστορία του αρχαίου ναού του Απόλλωνος Ζωστήρος Αρχειοθετήθηκε 2017-09-18 στο Wayback Machine., στην ιστοσελίδα: anatropionline.gr
- Οι αρχαιολογικοί θησαυροί του Αστέρα Βουλιαγμένης, στην ιστοσελίδα: www.tornosnews.gr
- Το άρθρο της Ελένης Σαραντίτη με τίτλο: «Στον ναό του Απόλλωνος Ζωστήρος», 15/03/2015, στην ιστοσελίδα: diastixo.gr