Βικιπαίδεια

Νικηφόρος Φωκάς ο πρεσβύτερος

Βυζαντινός στρατηγός

Ο Νικηφόρος Φωκάς ο Πρεσβύτερος (πέθανε περί το 895/900) ήταν κορυφαίος στρατηγός στην Βυζαντινή αυτοκρατορία τον 9ο αιώνα και ιδρυτής του Οίκου των Φωκάδων, ο εγγονός του ήταν ο κορυφαίος αυτοκράτορας Νικηφόρος Β´ Φωκάς. Την εποχή που ήταν νέος μπήκε στην συνοδεία του αυτοκράτορα Βασιλείου Α΄ του Μακεδόνα, διορίστηκε Πρωτοστράτωρ και κατόπιν κυβερνήτης στο Θέμα Χαρσιανού όπου πολέμησε με επιτυχία απέναντι στους Άραβες. Τα επόμενα χρόνια (886) ηγήθηκε με επιτυχία μια εκστρατεία στην Νότια Ιταλία στην οποία ίδρυσε το Κατεπανίκιο της Ιταλίας, περιείχε όλες τις κατακτήσεις των Βυζαντινών στην Ιταλική χερσόνησο. Με την επιστροφή του διορίστηκε Δομέστικος των Σχολών, ένα αξίωμα ισοδύναμο με αυτό του αρχιστράτηγου, από την θέση αυτή κατόρθωσε πολλές νίκες απέναντι στους Άραβες και τον Συμεών Α΄ της Βουλγαρίας. Οι δύο γιοι του τον διαδέχθηκαν στην θέση του Δομέστικου, εγγονοί του ήταν ο διακεκριμένος στρατηγός Λέων Φωκάς ο Νεότερος και ο μετέπειτα αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς που πέτυχε σημαντικές νίκες απέναντι στους Άραβες.

Νικηφόρος Φωκάς ο πρεσβύτερος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση9ος αιώνας
Θέμα Καππαδοκίας
ΘάνατοςΔεκαετία του 890[1]
Βυζάντιον
Χώρα πολιτογράφησηςΒυζαντινή Αυτοκρατορία
ΘρησκείαΟρθόδοξη Εκκλησία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταστρατιωτικός ηγέτης
Οικογένεια
ΤέκναΒάρδας Φωκάς ο πρεσβύτερος[2]
Λέων Φωκάς ο Πρεσβύτερος
ΣυγγενείςΝικηφόρος Β´ Φωκάς (εγγονός)
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατόςστρατηγός/Βυζαντινός στρατός
Πόλεμοι/μάχεςΑραβοβυζαντινοί πόλεμοι
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαπρωτοστράτωρ
δομέστικος των σχολών
δεδομένα

Πρώτα χρόνια

Επεξεργασία

Ο Νικηφόρος Φωκάς ο Πρεσβύτερος ήταν γιος του ιδρυτή της Οικογένειας των Φωκάδων με καταγωγή από την Καππαδοκία.[3][4][5] Την εποχή που ο αυτοκράτορας Βασίλειος Α΄ προχώρησε σε εκστρατείες ο πατέρας του τράβηξε την προσοχή του αυτοκράτορα και διορίστηκε "Τουρμάρχης", ο ίδιος μπήκε στην αυτοκρατορική συνοδεία και κατόπιν εισήλθε στους Μαγκλαβίτες.[6] Από την θέση αυτή συνόδευσε πιθανότατα τον αυτοκράτορα Βασίλειο Α΄ στην εκστρατεία του στην Σαμόσατα.[7] Ο Νικηφόρος διορίστηκε λίγο αργότερα Πρωτοστάτωρ (878), από την θέση αυτή παρέλαβε τα δικά του ανάκτορα κοντά στην εκκλησία της Αγίας Θέκλας.[8][9] Στο τέλος πήρε την κορυφαία θέση του Στρατηγού του Θέματος Χαρσιανού, σύμφωνα με τον Γεώργιο Αμαρτωλό σημείωσε μεγάλες απροσδόκητες νίκες απέναντι στους Άραβες.[10][11]

Στρατηγός της Νότιας Ιταλίας

Επεξεργασία
 
Μικρογραφία από την Σύνοψις Ιστοριών που δείχνει τα στρατεύματα του στρατηγού Νικηφόρου Φωκά του Πρεσβύτερου να κατακτούν την Ιταλική Αμαντία

Ο Νικηφόρος Φωκάς ο Πρεσβύτερος παρέμεινε στην διοίκηση του Θέματος Χαρσιανού, κατόπιν διορίστηκε "Μονοτέρματος" σε εκστρατεία στην Νότια Ιταλία ως αντικαταστάτης του στρατηγού Στεφάνου Μαξεντιου που ηττήθηκε από τους Άραβες (895).[12][13] Οι Συνεχιστές Θεοφάνη καταγράφουν μια περασμένη συμμετοχή του ως μέλος επίλεκτου σώματος του Θέματος Χαρσιανών στον στρατό του Στεφάνου Μαξέντιου. Στην διοίκηση του μπορούσε να είχε στρατό από πολλά δυτικά θέματα όπως η Θράκη, η Μακεδονία, η Κεφαλονιά, το Θέμα Λογγοβαρδίας και η Καλαβρία. Οι Συνεχιστές Θεοφάνη έγραψαν ότι παρέλαβε περισσότερες ενισχύσεις από την Μικρά Ασία, ανάμεσα τους βρισκόταν ένα Παυλικιανικό Τάγμα.[14] Η διοίκηση του στην Ιταλία διατηρήθηκε μέχρι την εποχή που ο αυτοκράτορας Λέων ΣΤ´ ο Σοφός τον ανακάλεσε στην Κωνσταντινούπολη (886).[15] Ο Σον Τόγκερ γράφει αντίθετα ότι ο ίδιος ο αυτοκράτορας Λέων ο Σοφός τον έστειλε στην Ιταλία και η ανάκληση του δεν έγινε πριν το 887.[16]

Η Βυζαντινή αυτοκρατορία αδιαφορούσε πολύ χρόνο για τις Ιταλικές υποθέσεις αλλά η άνοδος στον θρόνο του αυτοκράτορα Βασιλείου Α΄ του Μακεδόνα αλλάζει σημαντικά τα πράγματα (868). Οι στόχοι του ήταν να καθαρίσει την Αδριατική Θάλασσα από τους Σαρακηνούς, ο έλεγχος της Δαλματίας και η αποκατάσταση της Βυζαντινής κυριαρχίας στην Ιταλία.[17] Το Οτράντο ανακαταλήφθηκε από τους Σαρακηνούς (873), στην συνέχεια ο αυτοκρατορικός στρατός κατέκτησε και το Μπάρι (876).[18] Την εποχή που βρισκόταν στην Ιταλία ο Νικηφόρος κατέκτησε μια μεγάλη σειρά από πόλεις όπως ο Τάραντας, το Μπάρι, η Αγία Σεβερίνα, το Ρήγιο, η Ταορμίνα, η Τρόπαια και ιδιαίτερα η Αμαντία στην οποία ο Μαξέντιος είχε αποτύχει.[19] Την εποχή που πολιορκούσε την Αμαντία ήρθαν τα νέα ότι πέθανε ο ηλικιωμένος αυτοκράτορας Βασίλειος Α΄ και τον διαδέχθηκε στον θρόνο ο γιος του Λέων ο Σοφός. Ο Νικηφόρος Φωκάς κράτησε την είδηση μυστική και την μετέδωσε στον στρατό του μετά την παράδοση της τελευταίας Αραβικής φρουράς.[20] Την εποχή που κυβερνούσε τις Βυζαντινές κτήσεις στην Ιταλία εγκαταστάθηκαν πολλοί Αρμένιοι όπως επίσης και 1000 δούλοι που του είχε δωρίσει η χήρα αρχόντισσα Δανιηλίς. Ο ιστορικός του 11ου αιώνα Ιωάννης Σκυλίτζης αναφέρει περισσότερο ότι ο Νικηφόρος Φωκάς διέκοψε την κακοποίηση του τοπικού πληθυσμού από Βυζαντινούς στρατηγούς και τερμάτισε την πολιτική να πουλούν τους ντόπιους στην Ανατολή ως δούλους. Οι ντόπιοι Ιταλοί τον ευχαρίστησαν και οικοδόμησαν προς τιμή του μια εκκλησία.[21]

Δομέστικος των Σχολών

Επεξεργασία
 
Μικρογραφία από την Σύνοψις Ιστοριών που δείχνει Μαγυάρους να πιέζουν τα στρατεύματα του Συμεών Α΄ της Βουλγαρίας στην Σιλίστρα.

Την εποχή που επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη είχε κατακτήσει την Απουλία και την Καλαβρία και την Μπαζιλικάτα. Οι νίκες αυτές που τις συνέχισαν οι διάδοχοι του έθεσαν τις βάσεις να εδραιωθεί η Βυζαντινή εξουσία στην Νότια Ιταλία και να ιδρυθεί το Θέμα Λογγοβαρδίας που θα διατηρηθεί μέχρι τον 11ο αιώνα.[22] Η επιστροφή του στην Κωνσταντινούπολη ήταν θριαμβευτική, τιμήθηκε για τις νίκες του αλλά δεν αναφέρεται ξανά το όνομα του μέχρι την εποχή που ξέσπασε ο Βυζαντινο-Βουλγαρικός πόλεμος των ετών 894-896.[23][24] Στο μεσοδιάστημα είχε ανακηρυχτεί Πατρίκιος, με τον θάνατο του Ανδρέα του Σκύθη τον διαδέχθηκε ως Δομέστικος των Σχολών, αρχιστράτηγος του Βυζαντινού στρατού.[25][26][27] Με την έκρηξη του πολέμου με την Βουλγαρία βάδισε επικεφαλής ενός μεγάλου στρατού (895). Οι Ούγγροι επιτέθηκαν ταυτόχρονα στους Βούλγαρους από τα βόρεια πιθανότατα με υποκίνηση του ίδιου του Νικηφόρου Φωκά. Το Βυζαντινό ναυτικό στον Δούναβη ανάγκασε τον Συμεών Α΄ της Βουλγαρίας να ζητήσει ειρήνη, ο στρατός του Νικηφόρου Φωκά επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη.[28][29]

Η εκστρατεία αυτή ήταν η τελευταία του Νικηφόρου Φωκά του Πρεσβύτερου, ο Συμεών Μεταφραστής καταγράφει κατόπιν τον θάνατο του (895/896). Ο θάνατος του έδωσε θάρρος στον Συμεών Α΄ να ξεκινήσει ξανά τις εχθροπραξίες, επιτέθηκε με καταστροφική μανία απέναντι στον διάδοχο του Δομέστικο των Σχολών Λέοντα Κατακαλών.[30][31] Τα μετέπειτα χρονικά του Θεοφάνους Συνέχειες περιγράφουν μια διαφορετική ιστορία, σύμφωνα με αυτήν ο Νικηφόρος Φωκάς απολύθηκε και ατιμάστηκε επειδή αρνήθηκε γαμήλια συμμαχία με τον πανίσχυρο υπουργό του Λέων ΣΤ΄ Στυλιανό Ζαούτζη. Μετά από μια περίοδο απώλειας ο Νικηφόρος Φωκάς επανήλθε ξανά στο αξίωμα του Στρατηγού είτε στο Θέμα Χαρσιανού είτε στο Θέμα Θρακησίων, από την θέση αυτή πολεμούσε συνέχεια τους Άραβες μέχρι τον θάνατο του (γύρω στο 900).[32][33][34] Τα Τακτικά του Λέοντα ΣΤ΄ καταγράφουν μια επιτυχημένη επιδρομή στα Αραβικά εδάφη της Κιλικίας ως αντίποινα για την Αραβική επίθεση στην Μισθία που ανήκε στο Θέμα Ανατολικών. Την εποχή εκείνη εισέβαλε στα Άδανα πήρε πολλούς αιχμαλώτους, με την οπισθοχώρηση του μπέρδεψε τους Άραβες οι οποίοι τον καταδίωκαν. Η επιδρομή αυτή χρονολογείται είτε αμέσως πριν είτε αμέσως μετά τον Βουλγαρικό πόλεμο.[35][36] Οι γιοι του Νικηφόρου Φωκά του Πρεσβύτερου ήταν ο Βάρδας Φωκάς ο πρεσβύτερος και ο Λέων Φωκάς ο Πρεσβύτερος που έγιναν και οι δύο Δομέστικοι των Σχολών. Οι εγγονοί του μέσω του Βάρδα ήταν ο Δομέστικος των Σχολών και Κουροπηλάτης Λέων Φωκάς ο Νεότερος και ο μετέπειτα αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς που συνέτριψε τους Άραβες, απελευθέρωσε την Κρήτη, την Κύπρο, την Κιλικία και την Αντιόχεια.[37][38]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ Ανακτήθηκε στις 27  Νοεμβρίου 2018.
  2. ↑ Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
  3. ↑ Kazhdan 1991, σσ. 1665–1666
  4. ↑ http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=8652&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_1
  5. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  6. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  7. ↑ http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=8652&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_2
  8. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  9. ↑ http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=8652&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_2
  10. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  11. ↑ http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=8652&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_2
  12. ↑ http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=8652&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_2
  13. ↑ Guilland 1967, σ. 439
  14. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  15. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  16. ↑ Tougher 1997, σ. 204
  17. ↑ Kreutz 1996, σσ. 41–43
  18. ↑ Kreutz 1996, σ. 57
  19. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  20. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  21. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  22. ↑ Kreutz 1996, σσ. 63–66, 68
  23. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  24. ↑ http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=8652&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_2
  25. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  26. ↑ http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=8652&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_2
  27. ↑ Tougher 1997, σ. 204
  28. ↑ http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=8652&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_2
  29. ↑ Guilland 1967, σ. 439
  30. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  31. ↑ Tougher 1997, σ. 205
  32. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  33. ↑ Guilland 1967, σ. 439
  34. ↑ Tougher 1997, σ. 205
  35. ↑ Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt
  36. ↑ Tougher 1997, σσ. 204–205
  37. ↑ Kazhdan 1991, σσ. 1665–1666
  38. ↑ http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=8652&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_1

Πηγές

Επεξεργασία
  • Guilland, Rodolphe (1967). "Le Domestique des Scholes". Recherches sur les institutions byzantines, Tome I (in French). Berlin: Akademie-Verlag. σσ. 426–468.
  • Kazhdan, Alexander (1991). "Phokas". In Kazhdan, Alexander. The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press. σσ. 1665–1666.
  • Kreutz, Barbara M. (1996). Before the Normans: Southern Italy in the Ninth and Tenth Centuries. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
  • Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt (in German). Berlin and Boston: De Gruyter.
  • Stankovic, Vlada (2003). "Nikephoros Phokas (the Old)". Encyclopedia of the Hellenic World, Asia Minor. Foundation of the Hellenic World.
  • Tougher, Shaun (1997). The Reign of Leo VI (886–912): Politics and People.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Νικηφόρος_Φωκάς_ο_πρεσβύτερος&oldid=11020410"