Πέτερ Μπέρενς

Ο Πέτερ Μπέρενς (Peter Behrens, 14 Απριλίου 1868 - 27 Φεβρουαρίου 1940) ήταν Γερμανός αρχιτέκτονας και σχεδιαστής. Ήταν σημαντικός για το κίνημα του μοντερνισμού και πολλά από τα κορυφαία ονόματα του κινήματος (συμπεριλαμβανομένων των Λούντβιχ Μις φαν ντερ Ρόε, Λε Κορμπυζιέ και Βάλτερ Γκρόπιους) εργάστηκαν γι' αυτόν στα πρώτα βήματα της σταδιοδρομίας τους.

Πέτερ Μπέρενς
Ιθαγένεια	Γερμανική
Έτος γέννησης	14 Απριλίου 1868
Tόπος γέννησης	Αμβούργο, Βόρεια Γερμανική Συνομοσπονδία
Έτος θανάτου	27 Φεβρουαρίου 1940 (71 ετών)
Τόπος θανάτου	Βερολίνο, Ναζιστική Γερμανία
Σταδιοδρομία
Σχολές φοίτησης	Εθνική Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών

Βιογραφία

Ο Μπέρενς γεννήθηκε στο Αμβούργο. Σπούδασε ζωγραφική στη πόλη του, καθώς επίσης και στο Ντίσελντορφ και στην Καρλσρούη, από το 1886 έως το 1889. Πρώτα εργάστηκε ως ζωγράφος, εικονογράφος και βιβλιοδέτης. Μετακόμίσε στο Μόναχο το 1890. Το 1892 έγινε ένα ιδρυτικό μέλος της Απόσχισης του Μονάχου και ένα μέλος της Ένωσης Εργαστηρίων για την Χειροτεχνία (Vereinigte Werkstätten für Kunst im Handwerk) το 1897. Το 1899 δέχτηκε την πρόσκληση του μεγάλου-δούκα Ernst-Ludwig της Έσσης για να γίνει το δεύτερο μέλος της αποικίας καλλιτεχνών που είχε εγκαινιαστεί πρόσφατα στο Ντάρμστατ, όπου ο Μπέρενς έχτισε και το σπίτι του. Η οικοδόμηση αυτού του σπιτιού θεωρείται η αλλαγή στη ζωή του, αφού άφησε τους καλλιτεχνικούς κύκλους του Μονάχου και απομακρύνθηκε από το Αρ Νουβώ (γερμ. "Jugendstil") προς ένα αυστηρό τρόπο σχεδίασης. Έχτισε το πρώτο του σπίτι στην περιοχή γνωστή ως "Mathildehöhe" για την έκθεση με τίτλο "Ένα αρχείο της Γερμανικής τέχνης" (Document of German Art, 1901). Ήταν μια έκθεση της δουλείας του Κόλονυ και του Γιούγκενστιλ (Αρ Νουβώ) σε σύνολο. Από το 1903 ως το 1907 ήταν διευθυντής του Kunstgewerbeschule στο Ντίσελντοφ. Ο Μπέρενς ακολούθησε το «Nieuwe Kunst» (Νέα Τέχνη) στην Ολλανδία με ενδιαφέρον και έφερε επίσης τον Λαούβεριτς στο Ντίσελντοφ, με σκοπό να διδάξει αρχιτεκτονική. Η γενική συζήτηση γύρω από τη σημασία της γεωμετρίας στον αναλογικό σχεδιασμό, ενίσχυσε την απόφαση το Μπέρενς να ξεφύγει από το Αρ Νουβώ και να ψάξει τα ουσιαστικά θεμέλια της μνημειακής τέχνης.

Εργο

Το 1907 η AEG προσέλαβε τον Μπέρενς ως καλλιτεχνικό σύμβουλό της. Δημιούργησε ολόκληρη την εταιρική ταυτότητα της επιχείρησης (γραφιστική, σχεδιασμό προϊόντων, αρχιτεκτονική κλπ.) και γι' αυτό θεωρείται ο πρώτος βιομηχανικός σχεδιαστής και ο πρώτος εταιρικός σχεδιαστής στην ιστορία. Έκτος από το σήμα, μια κυρτή/καμπυλωτή λάμπα και ένα βραστήρα, σχεδίασε και μεγάλα κτήρια, όπως το εργοστάσιο τουρμπίνας, το αισθητικό πρόγραμμα του οποίου μπορεί να περιγραφεί κατάλληλα ως "nobilization" : το βιομηχανικό εργοστάσιο, οι τεχνικές του οποίου είχαν ήδη τοποθετηθεί, μετατράπηκε σε ένα μνημειώδες κτήριο. Ακολούθησαν και άλλα κτήρια εργοστασίων της AEG. Τα κτίρια που σχεδίασε για την AEG θεωρούνται αρχιτεκτονικά ορόσημα στην ιστορία του μοντέρνου κινήματος. Κύρια χαρακτηριστικα αυτών είναι η χρησιμοποίηση του γυαλιού στις προσόψεις, η διαφάνεια της δομής, η αποχή από κάθε διακόσμηση, αλλά και η μνημιακότητα που τελικά αποδίδoυν. Βασικά αρχιτεκτονικά γνωρίσματα του είναι επίσης οι αρμονικά διαμοιρασμένες επιφάνειες, τα ανοίγματα υαλοστασίων σε συμμετρική διάταξη αλλά και λιτός αλλα και έντονος κατακορυφισμος.

Το εργοστάσιο κατασκευής μεγάλων κινητήρων (Grossmotorenfabrik) που αποτελεί ένα από τα πρώτα του αρχιτεκτονικά δημιουργηματα, παρουσιάζει έντονες επιρροές από τις αρχιτεκτονικές αρχές του Καρλ Φρίντριχ Σίνκελ πράγμα το οποίο φαίνεται και στον σχεδιασμό της εισόδου στις εγκαταστάσεις της AEG ενώ οι ίδιες αρχές συμμετρικής τοποθέτησης, επανάληψης στοιχείων και τονισμού της εισόδου συναντώνται και στο εργοστάσιο υψηλής τάσεως (Hochspannungsfabrik) Άλλες εγκαταστάσεις που σχεδίασε ο Peter Behrens για την AEG είναι το εργοστάσιο κατασκευής εξαρτημάτων για σιδηροδρόμους (Bahnmaterialfabrik), το εργοστάσιο κατασκευής μικρών κινητήρων (kleinmotorenfabrik), η αποθήκη ατμομηχανών (Lokomotiv-Schuppen), το ξυλουργικό εργοστάσιο (Schreinerei).

Πορτραίτο του Πέτερ Μπέρενς από τον Μαξ Λίμπερμαν

Το 1911 σχεδιάζει την βιομηχανική μονάδα φωταερίου της Φρανκφούρτης δίνοντας του την μορφή κυλινδρικών κορμών από τούβλο που στηρίζονται σε σταυροθόλιο και επιστέφονται με κωνικά πρίσματα, γεγονός που αποκαλύπτει την επιρροή του αρχιτέκτονα από τον κυβισμό. Το 1913 εκπονεί την μελέτη για τα γραφεία διοίκησης της Mannesmann στα οποία και φανερώνεται η ιδιαίτερη μέριμνα του ως προς τον κάναβο του δομικού σκελετού έτσι ώστε να προσαρμόζεται πλήρως στην εσωτερική διαρρύθμιση του χώρου. Την ίδια περίοδο σχεδίασε την Γερμανική Πρεσβεία στην Αγία Πετρούπολη. Την περίοδο από το 1921 έως το 1925 ο Πέτερ Μπέρχενς σχεδιάζει το Hoechst AG, μέλος μετέπειτα της IG Farben, στην Φρανκφούρτη, έργο του εντελώς απαλλαγμένο από τις κλασσικές επιρροές και που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως δημιούργημα εξπρεσιονιστικής μορφολογίας. Είναι ένα συγκρότημα που εκτείνεται σε 50 μέτρα μάκρος, με ένα ψηλό προθάλαμο στην είσοδο, που μοιάζει με καθεδρικό ναό. Επόμενο έργο του είναι τα γραφεία και οι αποθήκες της Guttenhoffnungshutte τα οποία απέχουν πια από τις αρχές δημιουργίας της σύνθεσης με τις οποίες ξεκίνησε ο Μπέρενς το έργο του, αφού πλέον παρατηρείται ελευθέρια στην σύνθεση των μαζών, ασυμμετρία διάταξης, και φέρων οργανισμός εμφανής σε μερικά σημεία. Το έργο του αυτό αποτελεί τομή στην πορεία του αφού έπειτα από αυτό αρχίζει να βαδίζει προς τον φονξιοναλισμό. Έργα αυτής της περιόδου δημιουργίας του αποτελούν το οικιστικό συγκρότημα της Βιέννης και η μελέτη για το κτίριο έκθεσης στην Στουτγάρδη. Στο γραφείο του εργάστηκαν μεγάλα ονόματα της αρχιτεκτονικής, όπως ο Μις βαν ντερ Ρόε, ο Βάλτερ Γκρόπιους και ο Λε Κορμπυζιέ. Το 1922 δέχτηκε μια πρόσκληση για να διδάξει στην Akademie der Bildenden Künste στη Βιέννη, και ήταν διάδοχος του Ότο Βάγκνερ ως διευθυντής του τμήματος της Αρχιτεκτονικής στην Ακαδημία Τεχνών στη Βιέννη. Το 1922 μέχρι το 1927 διατηρούσε την αρχιτεκτονική εταιρία στο Βερολίνο. Το 1936, μετά από το θάνατο του Χανς Πέλτσιγκ (Hans Poelzig), ο Μπέρενς έγινε διευθυντής του τμήματος αρχιτεκτονικής του Preussische Akademie der Künste (Πρωσική Ακαδημία Καλών Τεχνών) στο Βερολίνο.

Ο Μπέρενς ήταν ένα παράδοξο της αρχιτεκτονικής πολιτικής κατά τη διάρκεια του Τρίτου Ράιχ, αφού παρέμεινε επικεφαλής του τμήματος αρχιτεκτονικής στην Πρωσική Ακαδημία Καλών Τεχνών στο Βερολίνο. Ο Μπέρενς ήταν ένας από τους ηγέτες της αρχιτεκτονικής μεταρρύθμισης και σημαντικός σχεδιαστής των εργοστασίων και των κτιρίων γραφείων με τούβλο, χάλυβα και γυαλί. Επιπλέον, εγκωμιάστηκε από τον Άλμπερτ Σπέερ και ήταν διεθνώς διάσημος. Κάτω από αυτές τις περιστάσεις, ήταν παράλογο για τη ναζιστική κυβέρνηση να περιορίσει τις δραστηριότητές του, ακόμα και αν αυτό επιθυμούσε.

Πηγές

• Η βιομηχανική αρχιτεκτονική του Peter Behrens (1909-1930) / Ξανθίππη Σκαρπιά-Χοϊπελ
• Peter Behrens / von Fritz Hoeber ; mit zweihunderfunfzig Abbildungen und einem Portrat des Kunstlers von Max Liebermann
• Industriekultur : Peter Behrens and the AEG, 1907-1914 / by Tilmann Budensieg in colloboration with Henning Rogge$ $g; with contributions by Gabriele Heidecker, Karin Wilhelm, Sabine Bohle and Fritz Neumeyer ; translated by Iain Boyd Whyte
• Modern Architecture, edited by Laszlo Taschen